Της Ελενας Γαλανοπούλου
Μια φθαρμένη μοκέτα ξενοδοχείου και τριγύρω μπάζα και χαλάσματα. Μπροστά ένα μικρόφωνο. Πίσω δεξιά ένας ανεμιστήρας, αριστερά ένα τραπεζάκι με ποτήρια νερού. Υποβλητική μουσική και ένας συνεχής χορός που διακόπτεται μόνο για να ειπωθούν ημιτελείς φράσεις για αποχωρισμούς, για τελευταίες συναντήσεις σε αποβάθρες, λιμάνια και αεροδρόμια, έξω από τηλεφωνικούς θαλάμους. Το «Late night», η νέα δουλειά της πολυμήχανης θεατρικής ομάδας Blitz, που δίνει αυτή την εβδομάδα τις πέντε τελευταίες της παραστάσεις στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, λίγο πριν ανοίξει τα φτερά της για φεστιβάλ του εξωτερικού, μας μεταφέρει σε μια αίθουσα αναμονής ή ενός ξενοδοχείου, λίγο μετά ή λίγο πριν από την καταστροφή του κόσμου.
Η ρηξικέλευθη θεατρική ομάδα ξέρει σχεδόν πάντα να κατακτά το ζωηρό ενδιαφέρον ενός ολοένα αυξανόμενου κοινού με τις μη συμβατικές δουλειές της, που οι ίδιοι εντάσσουν στο είδος του «μεταδραματικού» θεάτρου. Προτείνουν αποσπασματικό λόγο και κατακερματισμένη δομή ως απάντηση σε έναν κόσμο που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Μιλούν για καταστροφές παραμένοντας πάντα ρομαντικοί. Προσφάτως ξεπέρασαν τα ελληνικά σύνορα φτάνοντας ώς τη βερολινέζικη Σαουμπίνε και το παρισινό Τεάτρ ντε λα βιλ. Το όραμά τους, άλλωστε, ποτέ δεν περιοριζόταν στην αθηναϊκή θεατρική πραγματικότητα, όπως μας εξηγούν ένα βροχερό βράδυ έξω από τη Στέγη.
-Οι ήρωες της παράστασης αντιμετωπίζουν το τέλος του κόσμου χορεύοντας μέχρι τελικής πτώσεως. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό;
Χρήστος Πασσαλής: «Δεν κρύβεται κάποιος συμβολισμός εκ προθέσεως. Υποθέτουμε πως αυτή η στάση είναι ανοιχτή σε αναγνώσεις. Σε πρώτο επίπεδο ο χορός είναι μια βασική ανθρώπινη λειτουργία. Δεν την εκλογικεύουμε για να μην την βάλουμε σε καλούπια. Θέλαμε απλώς να αποθεώσουμε μια συνθήκη».
Γιώργος Βαλαής: «Οι παραστάσεις μας δεν εξηγούνται με νατουραλιστικούς όρους. Γενικά μας απασχολεί η σύγκρουση του εξωτερικού πλαισίου με το εσωτερικό και το ότι ακόμη κι όταν μια εποχή καταρρέει, η ευτυχία μπορεί να βρεθεί σε διάφορες στιγμές».
Χρ. Πασσαλής: «Η έννοια του πένθους, της απώλειας επανέρχεται συχνά στα έργα μας. Υπάρχει και τώρα. Η ιστορία (δηλαδή το υποκείμενο) και η Ιστορία ή ο μεγάλος μηχανισμός της ιστορίας και τα πρόσωπα. Η επιθετικότητα της πληροφόρησης και η τρομοκράτηση των πολιτών είναι δουλειά των ΜΜΕ. Εμείς προσπαθούμε να μιλήσουμε με καλλιτεχνικό τρόπο, άρα να αρθρώσουμε κάτι θετικό».
-Το σκηνικό στην Ελλάδα έχει αλλάξει άρδην από το 2004, που συστήσατε την ομάδα. Η εξωτερική πραγματικότητα μοιάζει να εισβάλλει στα έργα σας με έναν μάλλον πλάγιο τρόπο…
Χρ. Πασσαλής: «Ακριβώς. Απεχθανόμαστε τον ευθύ. Είναι ρεπορτάζ και δεν μας αφορά».
Αγγελική Παπούλια: «Είμαστε πολύ ανοιχτοί σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Με έναν υπόγειο τρόπο αυτό μεταφράζεται στα έργα μας, αλλά χωρίς να το έχουμε προαποφασίσει εγκεφαλικά. Γίνεται αυτόματα. Προκύπτει».
-Αποτελεί δικαίωση των προσπαθειών σας η παρουσία σας στη Στέγη και παλαιότερα στο Φεστιβάλ Αθηνών, στο Εθνικό;
Χρ. Πασσαλής: «Δεν νιώθαμε αδικαίωτοι όταν παίζαμε σε μικρές σκηνές ή στο υπόγειο γκαράζ του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης». Ποτέ δεν κυνηγήσαμε τους μεγάλους χώρους. Προέκυψε από την ανταπόκριση που είχαν οι δουλειές μας στο κοινό.
Αντίθετα, επιδιώκουμε να βγαίνουμε και να παίζουμε σε ένα πεζοδρόμιο, σε μια ταράτσα ή σε ένα μουσείο, σε μη θεατρικούς χώρους, γιατί έτσι ανανεώνεται και η φόρμα μας. Αλλωστε, η καταξίωση είναι καθαρά προσωπική υπόθεση. Ακόμη και καλές κριτικές να γραφτούν, εσύ μόνο ξέρεις εάν είσαι εντάξει με το αποτέλεσμα».
Γ. Βαλαής: «Ενωθήκαμε οι τρεις μας το 2004 επιδιώκοντας την περιπέτεια της έκφρασης και το σημαντικότερο είναι ότι δικαιώσαμε εκείνη την απόφασή μας. Είδαμε την περιπέτεια να συνεχίζεται και να συμπαρασύρει και άλλους ανθρώπους. Να δοκιμαζόμαστε και σε άλλα κείμενα, σε νέες συνθήκες, σε εντελώς νέα πράγματα, να κοντράρουμε τους εαυτούς μας με δουλειές που έχουν άλλο περιεχόμενο, άλλη κατεύθυνση. Ο,τι ακριβώς σημαίνει η λέξη περιπέτεια».
-Η υποδοχή που είχατε στο Τεάτρ ντε λα Βιλ και τη Σαουμπίνε ήταν εξαιρετική. Είναι εύκολο για μια ελληνική ομάδα με το προφανές γλωσσικό εμπόδιο να έρθει στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας;
Γ. Βαλαής: «Ναι. Οπως αποδεικνύεται, μπορεί να συμβεί. Και δεν ξέρω γιατί δεν είχε γίνει μέχρι σήμερα. Ισως επειδή υπήρχε μια νοοτροπία συνδεδεμένη και με τις επιχορηγήσεις, που έλεγε πως ο καθένας έπρεπε να ανοίξει ένα συνοικιακό θεατράκι και να ανεβάσει 2-3 παραστάσεις και να το νοικιάσει και σε άλλες ομάδες για να βγάζει χρήματα.
Να κυνηγήσει, δηλαδή, ένα όνειρο που αφορούσε μόνο τη θεατρική πραγματικότητα της Αθήνας. Εμείς ευθύς εξαρχής τοποθετηθήκαμε ενάντια σε αυτή τη σκέψη. Δεν κρίνω τους άλλους. Ο καθένας διαλέγει τη δική του περιπέτεια. Η δική μας προσανατολίστηκε στην ανανέωση μιας φόρμας, γιατί δέκα χρόνια πριν αυτό το θέατρο ήταν σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα».
Χρ. Πασσαλής: «Και δεν νομίζω να ήταν ελκυστικό για το ευρύ κοινό. Ηταν κρυμμένο μέσα σε μια πνικτική ατμόσφαιρα. Εμείς το κυνηγάμε το χιούμορ στις παραστάσεις».
Γ. Βαλαής: «Να μιλάμε για ζητήματα, που να μπορεί να τα καταλάβει ο μέσος ευαίσθητος άνθρωπος. Οι παραστάσεις μας είναι λαϊκές, με την καλή έννοια του όρου. Είναι ποπ δηλαδή».
-Θεωρείτε πως έχετε αφήσει ενός είδους σχολή; Κατά πόσο «ευθύνεστε» για την έκρηξη των πεντακοσίων παραστάσεων από νεανικούς, κυρίως, θιάσους σήμερα στην Αθήνα;
Αγγ. Παπούλια: «Εάν έχουμε επηρεάσει σε κάτι, ίσως είναι στο ότι δείξαμε πως αυτό το σχήμα μπορεί να λειτουργεί. Να συνεννοούμαστε μεταξύ μας και να δουλεύουμε αρμονικά κάθε φορά σε κάτι που μάς ιντριγκάρει και μας πηγαίνει παρακάτω».
Χρ. Πασσαλής: «Δείξαμε ότι μπορεί να γίνει χωρίς εκφοβισμό. Δουλέψαμε στο θέατρο πιο πριν και ξέρουμε τι συμβαίνει».
-Ανοίξατε τον δρόμο στο να μυηθεί το ελληνικό κοινό σε πιο ανοιχτές θεατρικές προτάσεις;
Γ. Βαλαής: «Οχι μόνο εμείς. Ολη αυτή η δουλειά που έχει κατατεθεί από το Φεστιβάλ Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Λούκου, αυτή η εξωστρέφεια στην οποία υποβλήθηκε το αθηναϊκό κοινό, είναι ό,τι καλύτερο έχει συμβεί στο θέατρο τα τελευταία χρόνια. Θέατρο δεν είναι μόνο παραστάσεις. Είναι και πολιτισμός, παιδεία, ένας τρόπος να βλέπεις τι απασχολεί αυτή τη στιγμή τους ανθρώπους στην Ευρώπη.
Αντίθετα, το πισωγύρισμα στον ελληνικό προσανατολισμό, που προτείνει ο νέος υπουργός Πολιτισμού, είναι ό,τι χειρότερο μπορεί μας συμβεί ως σύγχρονη χώρα. Χρειαζόμαστε την εξωστρέφεια. Ολη η Ευρώπη έχει τα μάτια στραμμένα στην Ελλάδα και περιμένει να δει τι γίνεται. Εδώ δοκιμάζεται όλη η σύγχρονη οικονομία».
Αγγ. Παπούλια: «Ετσι κι αλλιώς, όταν ξεκινούσαμε κανένας από τους Ελληνες σκηνοθέτες δεν υπήρξε αναφορά μας. Ηταν κυρίως οι ταινίες που αγαπάμε να βλέπουμε στο σινεμά, τα βιβλία που έχουμε διαβάσει, τα τραγούδια που μάς έχουν επηρεάσει. Ετσι προέκυψε ένα άλλο θέατρο, το devised, αν και νομίζω πως ο καλύτερος όρος είναι «μεταδραματικό»».
-Τι ακριβώς σημαίνει για εσάς το μεταδραματικό;
Χρ. Πασσαλής: «Απολύτως τίποτα. Δηλαδή, αν ήμασταν ένα συγκρότημα και μας έλεγαν αυτό που παίζετε δεν είναι πανκ αλλά ποστ πανκ, θα λέγαμε O.K. και θα συνεχίζαμε αυτό που κάνουμε».
Γ. Βαλαής: «Πολλές δουλειές μας, όπως και αυτή, βασίζονται στο θραύσμα. Εχουν τελειώσει πια οι μεγάλες αφηγήσεις. Το ’89 τελείωσε η αφήγηση του σοσιαλισμού. Τώρα καταρρέει, χωρίς να παθαίνει ουσιαστικά τίποτα, η αφήγηση του καπιταλισμού.
Αυτή η ευμάρεια, που έλεγε πως θα ζήσουμε την υπόλοιπη ζωή μας διαλέγοντας τα νέα έπιπλα του ΙΚΕΑ ή θα αλλάζουμε αυτοκίνητο κάθε 4-5 χρόνια, τελείωσε. Παρ' όλα αυτά η θέλησή μας να ζήσουμε δεν έχει τελειώσει. Ούτε έχει πάθει κάτι η ομορφιά των γυναικών, ούτε το τοπίο γύρω…
Το πώς συνθέτουμε τις ιστορίες μας βασίζεται πια σε μια αποσπασματική λογική, η οποία είναι πλέον και ο τρόπος πρόσληψης της πραγματικότητας. Μπαίνεις, για παράδειγμα, για μια ώρα στο Δίκτυο και ακούς και βλέπεις χιλιάδες απόψεις, που προφανώς η καθεμιά έχει την αξία της. Αυτό είναι άλλο ένα παράδοξο: Υπάρχει η αξία του κάθε ανθρώπου αλλά όλοι μαζί δεν μπορούμε να συνθέσουμε καμία αξία».
-Τι σας ανησυχεί περισσότερο στο τρέχον σκηνικό στην Ελλάδα;
Γ. Βαλαής: «Η συντηρητική στροφή της ελληνικής κοινωνίας. Ξεκινήσαμε το 2004 μέσα σε ένα κλίμα γενικότερης ευφορίας. Σύσσωμος ο καλλιτεχνικός κόσμος τότε δήλωνε: «Επιτέλους! Αυτό είναι το αληθινό πρόσωπο της Ελλάδας»! Ξαφνικά, οκτώ χρόνια μετά, βλέπουμε ποιο είναι το πραγματικό πρόσωπο της Ελλάδας. Πιστεύω πως η παρακμή συνέβη τότε.
Ολος αυτός ο αρχοντοχωριατισμός τού να δείξουμε ότι είμαστε μια πανέμορφη χώρα με μεγάλη Ιστορία. Τη στιγμή που όλοι γνωρίζουμε πως ο ελληνικός λαός είναι ένας λαός αγενής και σχεδόν αμόρφωτος με κάποιους ένδοξους προγόνους, τους οποίους δεν τους διαβάζουν καν οι σύγχρονοι Ελληνες. Είμαστε αδέξιοι κληρονόμοι ενός πράγματος που δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε».
info: Από 31 Οκτωβρίου ώς 18 Νοεμβρίου. Καθημερινά, εκτός Δευτέρας και Τρίτης. Μαζί με τους Blitz παίζουν οι: Σοφία Κόκκαλη, Φιντέλ Ταλαμπούκας και Μαρία Φιλίνη. Πληροφορίες: www.sgt.gr
