Της Μαργαρίτας Κουλεντιανού
Η Ανδρος χωρίζεται στο βόρειο και το νότιο μέρος της, με μια πραγματική γραμμή νερών που κατεβαίνουν από το βουνό. Οδεύοντας από το λιμάνι προς τη Χώρα, ο ταξιδιώτης συναντάει τη γραμμή και ένα θαύμα. Το άγονο αιγαιοπελαγίτικο τοπίο, η πέτρα, το λιοπύρι σβήνονται ξαφνικά δίνοντας τη θέση τους σε εύφορες, κατάφυτες κοιλάδες, νερά που κελαρύζουν, δέντρα οπωροφόρα, πυκνή σκιά, δροσιά. Το πλούσιο νότιο τμήμα ανέδειξε καπεταναίους, ικανούς επιχειρηματίες, πολιτικούς, τοπικούς και εθνικούς ευεργέτες, ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Ανάμεσά τους ο Ανδρέας Εμπειρίκος.
Το βόρειο τμήμα ζει μια διαφορετική πραγματικότητα. Δυνατοί βοριάδες, λίγο νερό, φτωχή, χαμηλή βλάστηση, λιγοστές καλλιέργειες, μικρά κοπάδια, κυρίως αιγοπρόβατα. Οι ψαράδες δύσκολα ανοίγονται στη θάλασσα, ακόμη πιο δύσκολα βρίσκουν πού να σταθούν για να ψαρέψουν. Κι αν τα τελευταία χρόνια οι συνθήκες έχουν κάπως βελτιωθεί, κυρίως στο Γαύριο που είναι το κεντρικό λιμάνι του νησιού, οι δυσκολίες παραμένουν, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες.
Σ’ αυτό το βόρειο μέρος του νησιού, ο πολιτισμός έχει αφεθεί στα χέρια των ιδιωτών. Φέτος, με συντονισμένες προσπάθειες, ο Φιλοπρόοδος Ομιλος «το Γαύριο» και οικογένειες του νησιού θέλησαν να γνωρίσουν στους «βόρειους» ένα από τα πολυσυζητημένα παιδιά του νησιού, τον ποιητή και ψυχαναλυτή Ανδρέα Εμπειρίκο. Μεγαλεπήβολο σχέδιο καθώς το έργο του Εμπειρίκου είναι ευρύ και πολυδιάστατο. Αυτός εισήγαγε στην Ελλάδα τον υπερρεαλισμό (με την Υψικάμινο το 1935) και την ψυχανάλυση (το 1936). Οργάνωσε εκθέσεις υπερρεαλιστών ζωγράφων, συνηγόρησε στην προσπάθεια να παρουσιαστεί στο ελληνικό κοινό το έργο των Γάλλων υπερρεαλιστών, εργάστηκε ως «διδάσκων ψυχαναλυτής» μέχρι το 1951 και διακρίθηκε ως πρωτοπόρος στην αντιμετώπιση των νευρώσεων, ασχολήθηκε συστηματικά με τη φωτογραφία. Πώς να μιλήσει κανείς για όλα αυτά στον ελάχιστο χρόνο ενός καλοκαιριού; Με μέσα τους περιορισμένους πόρους του συλλόγου, τις ιδιωτικές χορηγίες και την ακούραστη προσωπική δουλειά, δημιουργήθηκαν δύο εκδηλώσεις για να παρουσιάσουν τον Εμπειρίκο στο κοινό του Γαυρίου.
Η μία ήταν έκθεση φωτογραφιών από το αρχείο του ποιητή, που συνοδεύτηκε από μικρό άλμπουμ με φωτογραφίες και ένα βιογραφικό κείμενο που υπογράφει ο Λεωνίδας Εμπειρίκος. Η ατμόσφαιρα της έκθεσης, η αισθητική του άλμπουμ και φυσικά η ποιότητα των φωτογραφιών σκιαγραφούσαν όμορφα ένα από τα πολλά πρόσωπα του Εμπειρίκου. Ενα άλλο πρόσωπο απεικονίστηκε εντυπωσιακά με την παράσταση «Σβήσε το πρόσωπό μου και ξαναρχίζουμε», που δόθηκε τέλη Αυγούστου στον Ανω Αγιο Πέτρο της Ανδρου, στη βρύση του χωριού.
Ηταν ένας μονόλογος-προσωπογραφία της Μάτσης Χατζηλαζάρου, ποιήτριας και συζύγου του Εμπειρίκου για μια τετραετία. Ο μονόλογος βασίστηκε κυρίως στα ποιήματα της πρώτης εποχής του Παρισιού, στην Αντίστροφη Αφιέρωση που έγραψε η ποιήτρια για τον Εμπειρίκο και στην ανέκδοτη αλληλογραφία της μ’ αυτόν. Σκηνοθετήθηκε από τη Δήμητρα Κονδυλάκη και αποδόθηκε με περισσή ευαισθησία από τη Δέσποινα Παπάζογλου. Ο κόσμος που γέμισε την πλατεία της βρύσης, τα σκαλάκια, τα πεζούλια και τις ταράτσες των γειτονικών σπιτιών απόλαυσε σαν ένα ταξίδι μύησης τη μεταμόρφωση των πέτρινων τοίχων της βρύσης σε ξενοδοχείο στο Παρίσι, σε καράβι, σε αθηναϊκό σπίτι. Γνώρισε τον ποιητή βλέποντάς τον στις εικόνες της μαθήτριάς του. Και στην πέτρα, που είναι το χωριό, το νησί, το Αιγαίο.
Γνώρισε ακόμη ο κόσμος που τραγουδούσε τον ποιητή ότι δεν απουσίαζε η Πολιτεία από το έργο αυτό της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Γιατί η Πολιτεία είναι οι πολίτες, όσοι τουλάχιστον είναι παρόντες.
