ΚΑΡΙΜ ΜΙΣΚΕ
«Arab Jazz»
Μετάφραση: Αγγελική Τσέλιου

Εκδόσεις Πόλις, 2013, σελ. 325

ΝΤΟΝΑΛΝΤ ΟΥΕΣΤΛΕΪΚ
«Πώς να ληστέψετε μια τράπεζα»
Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης

Εκδόσεις Αγρα, 2013, σελ. 287

Της Εύης Καρκίτη

Ο πολυγραφότατος Ουέστλεϊκ και ο πρωτοεμφανιζόμενος Καρίμ Μισκέ υπογράφουν δύο από τα καλύτερα νουάρ μυθιστορήματα του φετινού καλοκαιριού.

Ο Αχμέντ ζει βυθισμένος στον δικό του κόσμο, συντροφιά με όνειρα και αστυνομικά μυθιστορήματα που στοιβάζονται κατά εκατοντάδες στο σπίτι του.

Κάτοικος ενός παρισινού προαστίου, ένα σωστό χωνευτήρι πολιτισμών αλλά και σταυροδρόμι φανατικών διαφόρων θρησκειών, θα ξυπνήσει αιφνίδια και επώδυνα από τον λήθαργό του, όταν η Λορά, η γειτόνισσά του, και ένα από τα λίγα πρόσωπα με τα οποία διατηρούσε μια στοιχειώδη επαφή, βρεθεί φρικτά δολοφονημένη. Αντιλαμβάνεται αμέσως πως διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά που θα τον υποδείξουν ως ιδανικό ύποπτο.

Με το πρώτο του μυθιστόρημα ο πολλά υποσχόμενος Καρίμ Μισκέ σκάβει στο δύσκολο υλικό του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και επιχειρεί να το μετατρέψει σε αφήγηση στέρεη και συνεκτική, εκμεταλλευόμενος τις δυνατότητες του νουάρ και αναδεικνύοντας την ευρυχωρία του. Κινούμενος ανάμεσα σε Παρίσι και Νέα Υόρκη, σε ομάδες μουσουλμάνων, χριστιανών, εβραίων, χασιδιστών, σαλαφιστών, μαρτύρων του Ιεχωβά, ο Μισκέ διαμορφώνει ένα θερμό μυθοπλαστικό περιβάλλον, άλλοτε ως κοινωνικός παρατηρητής, ο οποίος μάλιστα αποδεικνύεται οξυδερκής, και άλλοτε με μια ποιητική και στοχαστική διάθεση.

Οι ήρωές του ζουν στην κόψη του ξυραφιού: αγόρια στων οποίων τις ζωές ο θεός «έχει επιστρέψει με πάταγο», κορίτσια που βρίσκονται σε μια τραυματική αναζήτηση ταυτότητας, οικογένειες με βεβαρημένη ιστορία, έμποροι του φόβου για το τέλος του κόσμου, διακινητές ενός ναρκωτικού νέας γενιάς που κάνει τον χρήστη να αισθάνεται θεός, διεφθαρμένοι αστυνομικοί αλλά και έντιμοι, κι αυτοί όμως με περίπλοκη προσωπική ιστορία.

Το σύμπαν του Arab Jazz είναι βίαιο και πολλές φορές παράλογο, εξοκέλλει στο ανοίκειο και από την άλλη παραμένει ανθρώπινο και ρεαλιστικό. Ο Μισκέ δείχνει να γνωρίζει σε βάθος το θέμα του αλλά δεν είναι διδακτικός. Δεν κρίνει, δεν κατακρίνει, δεν καταλήγει σε συμπεράσματα.

Αυτό που θέλει είναι να εισχωρήσει στο πολυπρόσωπο περιβάλλον και στην ποικιλία των παραδόσεων που το προσδιορίζουν, σε όψεις του σύγχρονου κόσμου, στις αντιφάσεις της ανθρώπινης συνθήκης.

Το μυστήριο της δολοφονίας της Λορά θα λυθεί με την έρευνα της Ρασέλ Κουπφερστάιν και του Ζαν Αμλό, η συνεισφορά του Αχμέντ σε αυτή θα αποδειχτεί πολύτιμη και σωτήρια για τον ίδιο, η δικαιοσύνη θα αποδοθεί μερικώς ενώ το «κακό θα συνεχίσει να υπάρχει στον κόσμο αυτόν», όπως μονολογεί ένας από τους πολλούς ήρωές του λίγο πριν το φινάλε.

Αποτίνοντας φόρο τιμής στους μετρ του αστυνομικού μυθιστορήματος και κυρίως στον Ελρόι, όπως μαρτυρά και ο τίτλος, με το «Arab Jazz» ο Καρίμ Μισκέ κάνει ένα εκρηκτικό ντεμπούτο γεννώντας προσδοκίες για μια ενδιαφέρουσα συνέχεια.

Μπορεί ένα μυθιστόρημα να σε κρατά διαρκώς σε αγωνία και ταυτόχρονα να σου προκαλεί γέλιο μέχρι δακρύων; Δεν συμβαίνει συχνά, δεν είναι κι εύκολο, αλλά ο Ντόναλντ Ουέστλεϊκ βρήκε τον τρόπο να το πετύχει.

Από τους πιο παραγωγικούς συγγραφείς της γενιάς του με περισσότερα από 100 βιβλία στο ενεργητικό του στα οποία δοκιμάζει διάφορα είδη γραφής, κρυμμένος πίσω από δεκάδες ψευδώνυμα, με πολλά μυθιστορήματά του να έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο, σεναριογράφος και ο ίδιος, ο Ουέστλεϊκ κατέκτησε το σκήπτρο του μετρ της κωμικής περιπέτειας. Το «Πώς να κλέψετε μια τράπεζα» είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της τεχνικής του όπου το σασπένς βρίσκεται σε θαυμαστή ισορροπία με το αστείρευτο χιούμορ του, την παρατηρητικότητά του, τους ξεκαρδιστικούς διαλόγους των χαρακτήρων του, μερικοί από τους οποίους άφησαν εποχή.

Η συμμορία των Ντόρτμουντερ, Κελπ, Μερτς, Χέλμαν Χ, την οποία συμπληρώνει ο πρώην πράκτορας του Εφ Μπι Αϊ, Βίκτορ, συγκροτείται άρον άρον με στόχο να υλοποιήσει μια «καταπληκτική ιδέα»: να κλέψει μια τράπεζα. Οχι να τη ληστέψει, αλλά να την κλέψει ολόκληρη, μιας και λειτουργεί σε… τροχόσπιτο και τις Πέμπτες τα χρήματα μένουν σε αυτήν όλη τη νύχτα.

Φυσικά, τίποτε δεν θα πάει σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο. Η εξέλιξη της πλοκής είναι πέρα από κάθε πρόβλεψη και έξω από κάθε φαντασία, καθώς η τράπεζα μετά από αμέτρητα ξεκαρδιστικά περιστατικά με τους συμπαθείς απατεώνες και τους διώκτες τους αστυνομικούς θα βρεθεί να τρέχει ανεξέλεγκτα στους δρόμους για να πέσει στον ωκεανό αφήνοντας άναυδο έναν ψαρά που τη βλέπει να έρχεται καταπάνω του, χαρίζοντάς του μια περιπέτεια που αξίζει να διηγηθεί.

Κι όμως ο Ουέστλεϊκ γράφει την εξωφρενική αυτή ιστορία με εντυπωσιακή ακρίβεια και έλεγχο μην αφήνοντας τίποτε στην τύχη, δημιουργώντας μια σφικτή πλοκή. Κρατώντας αποστάσεις αλλά και γεμάτος κατανόηση για τους ήρωές του, με τον σχεδόν λυτρωτικό σαρκασμό του, μας επιτρέπει να ακούσουμε τη δική τους φωνή, μπαίνουμε στη δική τους συνθήκη. «Ενας για όλους και όλοι για έναν» είναι η πρόποση που κάνουν λίγο πριν από την κλοπή της τράπεζας τσουγκρίζοντας τα ποτήρια τους. Από κοντά και εμείς, οι αναγνώστες, ως κομμάτι πλέον του δικού τους κόσμου.