…από τον Foodsniffer, τη φορητή συσκευή που φιλοδοξεί να ελέγχει γρήγορα, οικονομικά και αξιόπιστα εάν οι τροφές που φτάνουν στο πιάτο μας είναι ολοκληρωτικά απαλλαγμένες από βλαβερές και αλλεργιογόνες ουσίες. Λεπτομέρεια με σημασία: το project, στο οποίο μετέχουν 10 ερευνητικά ιδρύματα και βιομηχανίες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, καθοδηγείται και συντονίζεται από τον «Δημόκριτο».

→Στο γάλα οι πρώτες εφαρμογές της ελληνικής εφεύρεσης

→Ενα χρήσιμο εργαλείο ελέγχου ποιότητας των τροφίμων για τους καταναλωτές συνδεδεμένο με το κινητό μας αναπτύσσεται στον «Δημόκριτο»

Του Βαγγέλη Κύρκου

Είναι το πιο γνωστό Ινστιτούτο Ερευνών της χώρας. Η λειτουργία του ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’50, όταν και ιδρύθηκε ως ανεξάρτητη δημόσια υπηρεσία. Το 1985 πήρε τη σημερινή του επωνυμία και έγινε αυτοδιοικούμενο ΝΠΔΔ. Είναι –μάλλον μαζί με την ΕΡΤ– το πιο γνωστό σημείο αναφοράς της Αγίας Παρασκευής. Στεγάζεται σε μια έκταση 600.000 τ.μ. με κτιριακή επιφάνεια 40.000 τ.μ., για την οποία υπάρχει δυνατότητα επέκτασης – πιθανότατα στις περιόδους που οι αγελάδες θα ξαναρχίσουν να παχαίνουν.

Ο αρχικός στόχος του ήταν η προώθηση της πυρηνικής έρευνας και τεχνολογίας για ειρηνικούς σκοπούς, δίνοντας μεταξύ άλλων την ευκαιρία για επαναπατρισμό πολλών Ελλήνων επιστημόνων, που συνέβαλαν και συμβάλλουν στην ανάπτυξη των υποδομών και την οργάνωση της επιστημονικής έρευνας. Μάλιστα, έχει και το «παράσημο» να είναι από τα ιδρυτικά μέλη του πανευρωπαϊκού ερευνητικού κέντρου CERN.

Μετά την τραγωδία του Τσερνόμπιλ πριν από 27 χρόνια, εδώ πραγματοποιούνται μετρήσεις ραδιενεργών παραγόντων στα εισαγόμενα προϊόντα, ενώ στα «σπλάχνα» του φιλοξενείται ο μοναδικός πυρηνικός αντιδραστήρας της Ελλάδας. Εδώ έκανε «start» ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής (το μακρινό 1966), κατασκευάστηκε η πρώτη οργανωμένη βιβλιοθήκη θετικών επιστημών, εδώ έγινε πραγματικότητα το πρώτο δίκτυο Ιnternet στην Ελλάδα, το 1984. Από εδώ ξεκίνησαν τα πρώτα μεταπτυχιακά προγράμματα στην Ελλάδα, ενώ σε αυτό –ή με τη συμμετοχή του– έχουν εκπονηθεί περί τις 1.750 διδακτορικές διατριβές.

Ο λόγος φυσικά για το Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», σημείο αναφοράς, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο για τις επιδόσεις του σε ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών περιοχών και τομέων -φυσική, χημεία, μικροηλεκτρονική, βιολογία, πληροφορική, τηλεπικοινωνίες, πυρηνική τεχνολογία, ενέργεια, ραδιοφάρμακα- αλλά και την ποιότητα της μεταπτυχιακής εκπαίδευσης που παρέχει.

Το Foodsniffer, το οποίο και στάθηκε η αφορμή για όλη αυτή την εισαγωγή, είναι ένα από τα πιο πρόσφατα «παιδιά του Δημόκριτου» – για την ακρίβεια, ακόμη κυοφορείται. Μια μικρή σε μέγεθος, φορητή συσκευή που στόχο έχει να ελέγχει γρήγορα, οικονομικά και αξιόπιστα εάν οι τροφές που φτάνουν στο πιάτο μας είναι απαλλαγμένες από βλαβερές και αλλεργιογόνες ουσίες. «Το ερευνητικό έργο στοχεύει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένης λύσης για τον επιτόπιο έλεγχο (Point of Need) της ασφάλειας των τροφίμων με έμφαση στην ανίχνευση υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων, αλλεργιογόνων και μυκοτοξινών», μας εξηγεί –με περισσότερο επιστημονικό τρόπο και ορολογία– ο αναπληρωτής καθηγητής Ιωάννης Ράπτης, υπεύθυνος για το project. «Το σύστημα που υλοποιείται στο πλαίσιο του έργου, αποτελείται από α) τη διάταξη μέτρησης (reader) μεγέθους περίπου της παλάμης του χεριού, β) τον μικροαισθητήρα (chip) που θα εισέρχεται στη διάταξη μέτρησης και γ) το κινητό τηλέφωνο, τύπου smartphone, που θα ελέγχει τη διάταξη μέτρησης και θα πραγματοποιεί τις μετρήσεις και την επεξεργασία των δεδομένων».

Το βασικό κίνητρο για τη δημιουργία τής εν λόγω συσκευής με το ελαφρώς… ύποπτο όνομα, προφανές. Οπως σημειώνεται και στην επίσημη ιστοσελίδα του προϊόντος, το «foodsniffer.eu»: «Ενώ η ανησυχία σχετικά με την ποιότητα και την ασφάλεια της τροφής αυξάνεται στην Ευρώπη, μόνο το 1% των τροφίμων που καταλήγουν στο τραπέζι μας ελέγχεται, μια και μέχρι σήμερα αυτή η διαδικασία είναι χρονοβόρα και ακριβή». Σε αυτό στοχεύει να δώσει λύση η συγκεκριμένη επιστημονική καινοτομία.

Ωστόσο, οι επιστήμονες που ασχολούνται με το Foodsniffer δεν περιορίζουν τη χρήση του μόνο στο οικιακό κομμάτι. Εκτός από οποιονδήποτε καταναλωτή που θέλει να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή την ποιότητα της τροφής που φέρνει στο σπίτι του, η συσκευή αυτή μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για παραγωγούς αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, εμπόρους τροφίμων, ελεγκτικούς οργανισμούς καθώς και για ανθρώπους με διατροφικές ιδιαιτερότητες, όπως αλλεργίες ή δυσανεξίες.

«Το έργο ξεκίνησε πριν από ένα έτος και τα πρώτα αποτελέσματα στην ανίχνευση δεικτών σχετικών με το γάλα είναι πολύ ενθαρρυντικά», μαθαίνουμε. H πρώτη ουσία που οι ερευνητές κατάφεραν να ανιχνεύσουν με τη χρήση αυτής της συσκευής, είναι η καζεΐνη, η βασική πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος, η οποία διαφέρει από αυτήν του κατσικίσιου. Μην πείτε «ε, και;». Για τους ανθρώπους που έχουν δυσανεξία στο αγελαδινό γάλα και απαιτείται να καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα εξ ολοκλήρου από κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα, η συσκευή αυτή μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια – ως εργαλείο ελέγχου της αυθεντικότητας και της ασφάλειας των προϊόντων που αγοράζουν.

Στο project συμμετέχουν συνολικά 10 ερευνητικά ιδρύματα και βιομηχανικοί φορείς από Ελλάδα, Φινλανδία, Ολλανδία, Γερμανία, Πολωνία και Ισπανία, ενώ ο συντονισμός του γίνεται από την ερευνητική ομάδα του «Δημόκριτου». Το ίδρυμα είναι επιπλέον υπεύθυνο για την κατασκευή του αισθητήρα, τον χαρακτηρισμό του, καθώς και για την εφαρμογή του στην ανίχνευση των ουσιών που έχουμε θέσει ως στόχο. Στο έργο επίσης συμμετέχει και μια ελληνική εταιρεία η οποία είναι υπεύθυνη για τον σχεδιασμό και την τελική κατασκευή της διάταξης μέτρησης.