Δέκα πελαργοί, που δεν κουβαλούν… μωρά αλλά ειδικούς πομπούς, δείχνουν στους επιστήμονες τον δρόμο προς την Αφρική
→Ο Μεγάλος Αδελφός σε χρήσιμο ρόλο
→Μια ελληνογερμανική επιστημονική συνεργασία, με σκοπό τη λεπτομερή καταγραφή της μετανάστευσης των πουλιών και των δεδομένων, όπως οι περιοχές τροφοληψίας και διαχείμασης, η ημερήσια δραστηριότητα, αλλά και οι αιτίες θνησιμότητας των πελαργών, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη
Πιστοί σύντροφοι
Οι πελαργοί είναι μονογαμικά πουλιά και τα ζευγάρια που προκύπτουν παραμένουν «πιστά» για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η ονομασία του πελαργού προέρχεται από τις λέξεις «πελός» (μαύρος) και «αργός» (λευκός) λόγω των ασπρόμαυρων αποχρώσεών του.
Της Φεβρωνίας Παντελή
Η ερώτηση «Πώς γίνονται τα παιδιά, μαμά;» είναι από εκείνες που κατά παράδοση ξυπνούν τον τρόμο –ή τουλάχιστον μια κάποια αμηχανία–στους γονείς. Κάπου εκεί ο πελαργός εμφανίζεται ως «από μηχανής θεός» με αποτέλεσμα όλοι να καταλήγουν ευχαριστημένοι. Και τα παιδιά με την εύπεπτη απάντηση που παίρνουν στην ερώτησή τους και οι γονείς που χάρη στο βολικό πτηνό γλιτώνουν τις… λεπτομέρειες.
Σύμβολο της μητρότητας, της δικαιοσύνης, του σεβασμού προς τους γονείς αλλά και προστάτης της σοδειάς ή ακόμα και άνθρωπος… μεταμορφωμένος, σύμφωνα με τους αρχαίους Ελληνες. Αυτές είναι μερικές από τις αναφορές που συναντά κάποιος για τον πελαργό «ταξιδεύοντας» μέσα στους αιώνες της παρουσίας του στη Γη. Στις περισσότερες, με άλλα λόγια, περιπτώσεις ο άνθρωπος συνδέει με κάποιον τρόπο το μεγάλο ασπρόμαυρο πουλί με την ευημερία, την καλοτυχία αλλά και το ξεκίνημα της ίδιας της ζωής.
Οι επιστήμονες παρ’ όλα αυτά είναι πιο αναλυτικοί άνθρωποι. Κι έχουν την τάση να αναζητούν τις ρεαλιστικές απαντήσεις, πέρα από τους μύθους και τις λαϊκές δοξασίες. Ετσι πρόσφατα ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Δέλτα Εβρου σε συνεργασία με το Γερμανικό Ινστιτούτο Max Planck προχώρησε στην τοποθέτηση πομπών στην πλάτη 10 νεοσσών πελαργών από τις Φέρες Εβρου, με σκοπό να παρακολουθήσει με κάθε λεπτομέρεια το ταξίδι της μετανάστευσής τους προς την Αφρική.
Οπως μάλιστα μας λέει η συντονίστρια της δράσης Ελένη Μακρυγιάννη, «αναμένουμε πολύ σημαντικά δεδομένα από την παρακολούθηση των πουλιών. Δεδομένα που αφορούν τις περιοχές τροφοληψίας, τους διαδρόμους μετανάστευσης, τις περιοχές διαχείμασης, την ημερήσια δραστηριότητα, τις αιτίες θνησιμότητας και άλλα».
Είναι, μαθαίνουμε, η πρώτη φορά στην Ελλάδα που υλοποιείται μια τέτοια καταγραφή μέσω δορυφόρου των συντεταγμένων της θέσης όπου βρίσκονται τα πουλιά. Οι ειδικοί δε αισθητήρες που περιλαμβάνει ο εξοπλισμός που μεταφέρουν, επιτρέπουν την παρατήρηση και των δραστηριοτήτων τους, όπως η διαδικασία της σίτισης ή ακόμα και του ύπνου.
Η τοποθέτηση πομπών έγινε από τον Φορέα Διαχείρισης στο πλαίσιο του προγράμματος παρακολούθησης, το οποίο περιλαμβάνει καταμετρήσεις πουλιών και δακτυλιώσεις. Ηδη κατά την περσινή περίοδο αναπαραγωγής δακτυλιώθηκαν 23 νεοσσοί με δακτυλίδια τύπου ELSA και φέτος ακολούθησαν άλλοι 58 νεοσσοί στον Πόρο και στις Φέρες. Ιδιου τύπου πομποί έχουν τοποθετηθεί επίσης σε δύο υδρόβια (μία Φαλαρίδα και μία Πρασινοκέφαλη Πάπια) στο Δέλτα του Εβρου και πάλι από το Ινστιτούτο Max Planck, τα οποία παρακολουθούνται καθημερινά από τον Φεβρουάριο. Τα δεδομένα αποστέλλονται μέσω δικτύου GSM στη βάση δεδομένων της MOVEBAN.
Οποιος μάλιστα επιθυμεί να παρακολουθεί κι εκείνος την πορεία των πελαργών –ή του αρέσουν τα ταξίδια του μυαλού– έχει τη δυνατότητα να το κάνει, μέσα από την ιστοσελίδα του Φορέα Διαχείρισης http://www.evros-delta.gr και την εφαρμογή με τίτλο «Το ταξίδι των πελαργών». Κι αν κρίνουμε από την απήχηση που είχε στους κατοίκους της περιοχής των Φερών το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σχετικά με τους πελαργούς και από την παρουσία τους στη διαδικασία της δακτυλίωσης αλλά και της τοποθέτησης των πομπών, φαίνεται ότι πολλοί είναι εκείνοι που τους ιντριγκάρει το θέμα – ιδιαίτερα τα παιδιά από τα τρία Δημοτικά σχολεία που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, ενθουσιάστηκαν.
Τα δέκα πουλιά-σηματωροί προέρχονται από τρεις διαφορετικές οικογένειες. Στη μία ανήκουν ο Δημήτρης, ο Πελοπίδας, ο Πέτρος, η Λίνα και η Βασιλεία, που είναι αδέρφια, στην άλλη ο Σοφοκλής, ο Σπίθας και η Σύλβια και στην τρίτη η Νένη και ο Ηρακλής.
Την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές έχουν όλα τους δώσει το αρχικό στίγμα τους. Ο Πέτρος, ο Πελοπίδας και η Λίνα βρίσκονται στην Αίγυπτο ταξιδεύοντας προς τον Νότο παράλληλα στον Νείλο, η Βασιλεία ακολούθησε άλλη διαδρομή πετώντας μέσω της Σαουδικής Αραβίας, η Νένη βρίσκεται στην Ιορδανία και ο Σπίθας στην Τουρκία. Ο Δημήτρης και ο Ηρακλής εκπέμπουν σήμα από τις ίδιες περιοχές εδώ και μέρες, που σημαίνει ότι συναντούν δυσκολίες στη μετακίνησή τους, ο Σοφοκλής έχει αρχίσει και αυτός το ταξίδι προς τον Νότο και βρίσκεται κάπου κοντά στην Κεσσάνη, ενώ η Σύλβια παραμένει ακόμα στον Εβρο.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ανθρωποι και πελαργοί
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, η πρώτη μελέτη της μετανάστευσης των πελαργών έγινε τον 16ο αιώνα από τον Leonhard Thurneysser zum Τhyrn (1530-1596), ο οποίος τους φόρεσε ένα αυτοσχέδιο «παντελόνι» και ζήτησε από όποιον το βρει να επικοινωνήσει μαζί του. Κάτι αντίστοιχο έκαναν μερικά χρόνια αργότερα οι κάτοικοι ενός χωριού της Γερμανίας, δένοντας μια περγαμηνή στο πόδι ενός πελαργού. Κατά την επιστροφή του μετά τον χειμώνα, βρήκαν απάντηση με πληροφορίες για την περιοχή όπου είχε βρεθεί το πτηνό.
Οι πρώτες συστηματικές δακτυλιώσεις καθιερώθηκαν το 1901 από τον Christian Μontensen στη Δανία, συνεχίστηκαν το 1906 από τον J. Thienemann στη Γερμανία, αργότερα στην Ουγγαρία και αλλού. Εδώ και 15 χρόνια, η διάμετρος των δακτυλιδιών έχει μεγαλώσει κατά 2 εκ. ώστε να είναι πιο ευανάγνωστα τα στοιχεία που αναγράφονται σε αυτά.
Με βάση τις πληροφορίες που έχουν ληφθεί στο παρελθόν από τις δακτυλιώσεις, ο μέγιστος χρόνος ζωής για έναν πελαργό είναι τα 20 έτη. Τα πουλιά τρέφονται με ερπετά όπως σαύρες και φίδια, έντομα όπως νύμφες και ορθόπτερα, αυγά άλλων πτηνών αλλά και μικρόσωμα θηλαστικά όπως ποντίκια.
Ο πιο συχνός κίνδυνος για τη ζωή ενός πελαργού είναι η ηλεκτροπληξία από τα αναρίθμητα ηλεκτροφόρα καλώδια, με έναν στους τρεις θανάτους να προκαλείται από αυτή την αιτία και ιδιαίτερα για τους νεαρότερους σε ηλικία. Ακολουθεί η αλλοίωση ή ακόμα και καταστροφή των βιοτόπων τους που έχει αποτέλεσμα τη μείωση της αναπαραγωγής τους ή ακόμα και την εξαφάνισή τους και στη συνέχεια η απειλή από άλλα ζώα όπως ο Σπιζαετός και ο Χρυσαετός.
