Κι όμως, ο κόσμος ενδιαφέρθηκε γι’ αυτή την ξεχωριστή παράσταση που βασίστηκε στον ποιητικό λόγο. Σαν μια τελετή εξορκισμού, λιτανεία του Επιταφίου, πυροβασία μέσω της επικοινωνίας με το θείο. Εικόνες, ιερά κειμήλια, τάματα, μάσκες, παραδοσιακά μουσικά όργανα, κυκλικοί χοροί δημιούργησαν ατμόσφαιρα μυσταγωγίας μέσα στη νύχτα
Της Εφης Μαρίνου
«Η μικρή συνείδηση μπαίνει με πιρόγα στο μεγάλο υποσυνείδητο» γράφει ο Νίκος Παναγιωτόπουλος. Και ο μικρός, αλλά σαγηνευτικός, όπως έχει αποδείξει, θεατρικός χώρος του Σίμου Κακάλα μπήκε με το «Σύσσημον» το Σάββατο στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου κλείνοντας το φετινό Φεστιβάλ.
Η παράσταση «Ασκηση Επίδαυρος Σύσσημον» ήταν βασισμένη στο ιδιαίτερο κείμενο του ποιητή Νίκου Παναγιωτόπουλου «Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια», σε σκηνοθεσία Σίμου Κακάλα. Και δεν έβρεξε όπως περίμεναν όλοι, όπως ανακοίνωναν τα μετεωρολογικά δελτία. Κανείς δεν περίμενε κόσμο και ντουνιά σ’ αυτή την τελευταία παράσταση. Ούτε καν κόσμο… Κι όμως, πρέπει να ξεπερνούσαν τους χίλιους πεντακόσιους αυτοί που αποφάσισαν να ταξιδέψουν μέχρι την Επίδαυρο για να παρακολουθήσουν αυτή την ξεχωριστή πρόταση του Φεστιβάλ.
«Είναι σαν να μου ζητάς να σου πω γιατί μου αρέσει ο ήχος του κύματος όταν σκάει στον βράχο»… Αυτή ήταν η απάντηση του Κυριάκου -Επιδαυριώτη, σταθερού θεατή των παραστάσεων στο αρχαίο θέατρο- όταν τον ρώτησα γιατί ακριβώς του άρεσε η προχτεσινή παράσταση. Μια παράσταση που ουσιαστικά άρχισε από τις 7.30 μ.μ. Κι αυτό, γιατί ηθοποιοί και μουσικοί είχαν πραγματικά ανάγκη από προθέρμανση σωματική, αλλά κυρίως πνευματική.
Γνωρίζοντας καλά τις παραδόσεις της πατρίδας του, της Βόρειας Ελλάδας, ο Σίμος Κακάλας πήρε το ποίημα του Νίκου Παναγιωτόπουλου και το έβγαλε έξω, εκεί που πίστευε ότι αναπνέει καλύτερα. Στηρίχτηκε στα θρακιώτικα αναστενάρια, έθιμα με βαθιές ρίζες στην αρχαία Ελλάδα, στις τελετές λατρείας του Διόνυσου, που κάποτε ήρθαν και συναντήθηκαν με τελετουργίες χριστιανικές. Τελετές με μάσκες ειδωλολατρικές ή εικόνες αγίων, που έχουν όμως ως κοινό τόπο την ορμητική πίστη, την ανάγκη για υπέρβαση και ένωση με το θείο.
Ετσι η παράσταση έγινε μια τελετή εξορκισμού, μια κρυμμένη παράσταση όπως αξίζει σ’ ένα κείμενο κρυφό, το «Σύσσημον». Ολα πατούσαν σ’ αυτό το πανάρχαιο τελετουργικό των αναστενάρηδων, αυτό που αναβιώνουν κάθε χρόνο οι πιστοί ακόλουθοι των Αγίων σε αρκετά μέρη της Μακεδονίας.
Εκεί, στον χώρο απέναντι από τα εκδοτήρια, οι μουσικοί και οι ηθοποιοί πήραν τη θέση τους. Λύρες, νέι, φλογέρες, γκάιντες, λαούτα, κρουστά, νταούλια και παραδοσιακά δραμινά τραγούδια. Οι ηθοποιοί άρχιζαν ένας ένας τον χορό και μετά όλοι μαζί κυκλικά. Ο Σίμος Κακάλας στον ρόλο του τελετάρχη, «αρχιαναστενάρη», έδινε παραγγέλματα στη διάρκεια του τελετουργικού.
Και μετά, με υψωμένα τα θρησκευτικά σύμβολα να προηγούνται, τους οργανοπαίχτες από πίσω να συνεχίζουν στον ίδιο μονότονο ρυθμό και τον κόσμο να ακολουθεί, η πομπή άρχισε να ανηφορίζει προς το θέατρο. Μια λιτανεία που θύμιζε αυτήν του επιταφίου της Μεγάλης Παρασκευής προς την εκκλησία, προς τον ναό.
Η τελετουργία συνεχίστηκε στην ορχήστρα. Η μουσική, η κίνηση, τα κόκκινα μαντίλια, οι κόκκινες κορδέλες –οι χορευτές αντλούν απ’ αυτά δύναμη-, η έκσταση των χορευτών, ακόμα και οι λιποθυμίες που υποτίθεται ότι φέρνει η ένταση της «βακχείας». Με χέρια ανοιχτά, σώμα ελαφρά γερμένο ή όχι, χορευτικές κινήσεις που διαγράφουν κύκλους και στα πόδια βήματα που προετοιμάζουν τον πιστό για την είσοδό του στα μεγάλα μυστικά. Είναι ο βηματισμός της μέθεξης, αυτός που θα οδηγήσει αργότερα στην πυροβασία μέσω της επικοινωνίας με το θείο. Στην περίπτωσή μας, στην επικοινωνία με την ποίηση. Εικόνες, ιερά κειμήλια, τάματα, μάσκες, που φέρουν το αποτύπωμα κάποιου ζώου, ή με κουδουνάκια είναι όλα εκεί και όλα κάτι σημαίνουν.
Ισως να ζήσαμε και το μεγαλύτερο σκοτάδι κατά τη διάρκεια παράστασης –χωρίς καθόλου φωτισμό– στο θέατρο της Επιδαύρου. Μια ολιγόλεπτη «νύχτα», μόνο με το φως των αστεριών και τον λόγο να έρχεται κατά πάνω μας από το κέντρο της ορχήστρας. Αυτό το ερμητικό κείμενο, το «εκτεταμένο σαν το σχίνο», ακούστηκε στην Επίδαυρο. Κι όσοι είδαν και άκουσαν, μένουν με τις εντυπώσεις τους. Αλλωστε «Η πολιτεία της γλώσσας είναι το θέμα μας».
