Ο 80xρονος Ιταλός μαέστρος είναι ο κορυφαίος τού δεύτερου μισού τού 20ού αιώνα όσο κι αν ο συναγωνισμός είναι μεγάλος. Ας θυμηθούμε την πλούσια πορεία του, πριν βυθιστούμε στην ακρόαση ορισμένων ιστορικών ηχογραφήσεών του
Του Γιάννη Σβώλου
Αν η Ιστορία έπρεπε να διαλέξει –που μάλλον το έχει ήδη κάνει– έναν μόνο αρχιμουσικό ανάμεσα σε εκατοντάδες διάσημους ως τον κορυφαίο του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, εκ των πραγμάτων αυτός θα ήταν ο Ιταλός Κλάουντιο Αμπάντο. Η πολυσχιδής, εντυπωσιακά μακρόχρονη δράση του, οι υψηλές θέσεις που έχει καταλάβει ως επικεφαλής διεθνών συνόλων, η συνεισφορά του στη διεύρυνση του ρεπερτορίου ορχηστρών και δισκογραφίας, η ίδια η πλουσιότατη δισκογραφία του, η υψηλότατη ποιότητα των επιδόσεών του, η γόνιμη δραστηριοποίησή του στη διάδοση της κλασικής μουσικής πέραν των δεδομένων, καλλιεργημένων ακροατηρίων, τέλος το εκπαιδευτικό και μορφωτικό έργο του ως ιδρυτή ορχηστρών, φεστιβάλ και θεσμών τον καθιστούν μακράν σημαντικότερο πλειάδας άλλων.
Γεννημένος το 1933 στο Μιλάνο της μουσολινικής Ιταλίας, πήρε τα πρώτα μαθήματα μουσικής από γονείς που ήσαν μουσικοί. Η εμπειρία, που του άνοιξε διάπλατα την πύλη στον κόσμο της μουσικής, ήρθε στη διάρκεια μιας συναυλίας στη Σκάλα, όπου πρωτάκουσε τα «Νυχτερινά» του Ντεμπισί. Ηταν το 1940, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ξεκινήσει και ο νεαρός Κλάουντιο ήταν επτά ετών. «Η ιδέα αναπαραγωγής αυτής της μαγικής εμπειρίας εντυπώθηκε εξαρχής μέσα μου!» θυμάται ακόμη σήμερα με συγκίνηση.
Μετά από σπουδές στο Μιλάνο, τη Βιέννη και τη Σιένα, και αφού πρώτευσε στους διεθνείς διαγωνισμούς για μαέστρους «Σέργιος Κουσεβίτσκι» (Τάνγκλγουντ, 1958) και «Δημήτρης Μητρόπουλος» (Νέα Υόρκη, 1963), ο ταλαντούχος Αμπάντο αναρριχήθηκε στο μουσικό περιβάλλον των μεταπολεμικών δεκαετιών σαν κομήτης: Σκάλα του Μιλάνου (1968-86), Φιλαρμονική Βιέννης (1986-1991), Συμφωνική Λονδίνου (1979-1988), Συμφωνική Σικάγου (1982-1986), Φιλαρμονική Βερολίνου (1989-2000). Το 2000, σοβαρή περιπέτεια υγείας επέβαλε ένα τετράχρονο διάλειμμα, όμως το 2004, ο χαλκέντερος Ιταλός επέστρεψε δριμύτερος εμπλουτισμένος ψυχικά από μια παρ’ ολίγον συνάντηση με τον θάνατο. Σήμερα θεωρείται ένας από τους σπάνιους μύστες της ευρωπαϊκής παράδοσης, με διεύθυνση που συνδυάζει βορειοευρωπαϊκή ακρίβεια, σαφήνεια πρόσληψης και αντίληψη δομής με μεσογειακή μεστότητα πολιτισμένου συναισθήματος˙ με άλλα λόγια, ό,τι καλύτερο από τους δύο μουσικούς κόσμους εκατέρωθεν των Αλπεων!
Με κέντρο τον άνθρωπο
Η φιλοσοφία του για τη μουσική είναι ριζωμένη στον άνθρωπο: «Πολύ συχνά σήμερα καταλήγουμε να σκεπτόμαστε πράγματα που ουσιαστικά ελάχιστη σημασία έχουν. Ομως αυτό που έχει σημασία είναι ο άνθρωπος. Και σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι δεν ακούν ο ένας τον άλλον, πιστεύω ότι η μουσική μπορεί να μας διδάξει να αφουγκραζόμασε αλλήλους πιο ανοιχτά. Η μουσική είναι μια συζήτηση στην οποία μαθαίνουμε περισσότερα για τον απέναντί μας και προσπαθούμε να συλλάβουμε αυτές τις όψεις του άλλου που δεν διατυπώνονται, δεν χωρούν, στα λόγια».
Αυτό περνά έμπρακτα και στη δουλειά του: «Στις δοκιμές, συχνά βάζω τα διάφορα ορχηστρικά υποσύνολα να παίξουν μόνα τους˙ όχι για να εκθέσω λάθη τους, ούτε επειδή χρειάζονται κάποια διόρθωση αλλά προς όφελος των άλλων. Μόνον έτσι μπορούν οι υπόλοιποι μουσικοί της ορχήστρας να ακούσουν τι παίζουν οι συνάδελφοί τους στο συγκεκριμένο σημείο τις παρτιτούρας. Φυσικά, στην αίθουσα συναυλιών φροντίζω να εξασφαλίσω ότι συγκεκριμένες παράγραφοι θα ηχήσουν όπως έχω αντιληφθεί μελετώντας την παρτιτούρα. Αλλά, πάλι, είναι στη διάρκεια της εκτέλεσης ενώπιον κοινού που αναπτύσσεις εκείνη τη ζωντανή αίσθηση συνολικής δομής, αδιάσπαστης ροής του όλου, πραγματικής μορφής κάθε κομματιού. Αυτό είναι που έχει τη μεγαλύτερη σημασία».
Φυσικά, τέτοιες εντάσεις και ποιότητες σπάνια μόνον και δύσκολα μπορούν να επιτευχθούν στο στούντιο ηχογραφήσεων, όταν ορχήστρα και αρχιμουσικός καλούνται να κάνουν μουσική δίχως να έχουν απέναντί τους τον φυσικό παραλήπτη, το ακροατήριο. Γι’ αυτό και ο Αμπάντο συγκαταλέγεται στους ερμηνευτές που προτιμούν τις ζωντανές ηχογραφήσεις. Ολα τα υπόλοιπα φροντίζει εις όφελος του φιλόμουσου ακροατή η προηγμένη, ψηφιακή τεχνολογία!
………………………………………………………………………………………………………..
DG: The Abbado Symphony Edition
Τιμώντας την προσφορά του 80χρονου Αμπάντο, η Deutsche Grammophon έθεσε πρόσφατα σε κυκλοφορία μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση με όλες τις ηχογραφήσεις Συμφωνιών –σε στούντιο ή «ζωντανές»– που φέρουν την υπογραφή του. Το ευμέγεθες κουτί περιλαμβάνει 41 CD με Συμφωνίες των κορυφαίων της αυστρογερμανικής κεντροευρωπαϊκής παράδοσης:
Μότσαρτ (29, 33, 35, 38, 39, 40, 41, ζωντανές ηχογραφήσεις 2005-09, Ορχήστρα «Μότσαρτ»)
Χάιδν (93, 96, 98, 100, 101, 102, 103, 105, ζωντανές και στουντιακές ηχογραφήσεις 1986-1994, Ορχήστρα Δωματίου Ευρώπης)
Μπετόβεν (1-9, ζωντανές ηχογραφήσεις 2000-01, Φιλαρμονική Βερολίνου)
Σούμπερτ (1-9 και Ροζαμούνδη, ηχογραφήσεις στούντιο 1984-86, Ορχήστρα Δωματίου Ευρώπης)
Μέντελσον (1-5 και Εισαγωγές, ηχογραφήσεις στούντιο 1984-86, Συμφωνική Ορχήστρα Λονδίνου)
Μπραμς (1-4 και χορωδιακά και συμφωνικά έργα, στουντιακές και μία ζωντανή ηχογράφηση 1967-2006, Φιλαρμονική Βερολίνου)
Μπρούκνερ [1, 4, 5, 7 & 9, στουντιακές και ζωντανές ηχογραφήσεις 1990-2012, Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Λουκέρνης (1η), Φιλαρμονική Βιέννης]
Μάλερ [1-9, ζωντανές ηχογραφήσεις 1989-2005, Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Λουκέρνης (2η), Φιλαρμονική του Βερολίνου[.
Ολες οι ηχογραφήσεις έχουν κατά καιρούς ξανακυκλοφορήσει, αλλά –για άλλη μια φορά!– η εξαιρετικά οικονομική τιμή, κάτι λιγότερο από 2,5 ευρώ ανά δίσκο, αποτελεί πειρασμό όσο και ευκαιρία.
