Δύο βραβευμένοι με Οσκαρ ντοκιμαντερίστες, ο Ερολ Μόρις και ο Αλεξ Γκίμπνεϊ, προσπάθησαν να δουν τι κρύβεται στο κεφάλι του παλιού υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ και του σούπερ ποδηλάτη, άσου στο ντόπινγκ. Οι ταινίες τους «Τhe Unknown Known» και «The Armstrong Lie» προκάλεσαν σφοδρές συζητήσεις στη Μόστρα

Της Λήδας Γαλανού

Το φετινό Φεστιβάλ Βενετίας φάνηκε ήδη από την ανακοίνωση του προγράμματός του ότι δίνει πρωτοφανή έμφαση στα ντοκιμαντέρ και, καθώς οι μέρες αποκαλύπτουν τις ταινίες της Mostra, ο λόγος μοιάζει σαφής. Δύο ντοκιμαντέρ, το «The Unknown Known» του Ερολ Μόρις, μία εκ βαθέων «ανάκριση» του πρώην υπουργού Εθνικής Αμυνας της αμερικανικής κυβέρνησης Ντόναλντ Ράμσφελντ, και το «The Armstrong Lie» του Αλεξ Γκίμπνεϊ, μια προσέγγιση του αποκαθηλωμένου πρωταθλητή ποδηλασίας Λανς Αρμστρονγκ, αποδεικνύονται δύο από τις πιο δυνατές φιλμικές εμπειρίες όλου του Φεστιβάλ.

Δέκα χρόνια μετά τον οσκαρικό θρίαμβο του «Fog of War», ένας από τους μεγαλύτερους ντοκιμαντερίστες της εποχής μας, ο Μόρις, προσκαλεί τον Ντόναλντ Ράμσφελντ σε μια συζήτηση, προσπαθώντας να κατανοήσει την παράνοια μιας πάντα ετοιμοπόλεμης χώρας, καταλήγοντας σε μια από τις πιο επιδραστικές αντιπολεμικές ταινίες του σύγχρονου σινεμά.

«Μίλησα με τον Ντόναλντ Ράμσφελντ επί 33 ώρες μπροστά στην κάμερα, σε 11 μέρες γυρισμάτων» εξήγησε στον Τύπο ο Ερολ Μόρις, εξομολογούμενος ότι καθώς τον άκουγε αναρωτιόταν εάν ο πολιτικός που πυροδότησε τους πολέμους της Αμερικής εναντίον του Ιράκ και του Αφγανιστάν μιλούσε ειλικρινά ή υποδυόταν έναν ρόλο δικής του επινόησης.

«Ο στόχος μου» είπε ο Μόρις «δεν ήταν να του εκμαιεύσω μια εξομολόγηση. Είμαι Εβραίος από το Λονγκ Αϊλαντ, καταλαβαίνετε ότι δεν τα πάω πολύ καλά με τις εξομολογήσεις. Ηθελα να μάθω τι βρίσκεται μέσα στο κεφάλι αυτού του τύπου. Υπάρχει άραγε κάτι; Δεν υπάρχει τίποτα; Εκείνο που μ’ ενδιέφερε, πιο πολύ απ’ όλα, ήταν να μάθω τι σκέφτεται ο Ράμσφελντ για τον εαυτό του. Κι επίσης να δω πώς δικαιολογεί ό,τι έκανε. Ετσι δεν θέλησα να του φέρω πολλές αντιρρήσεις – έφερνε ο ίδιος αντιρρήσεις στον εαυτό του με τον αντιφατικό του λόγο. Με το παράξενο γούστο του για μεγάλες, φιλοσοφικές λέξεις, δεν τα κατάφερε να χειραγωγήσει ούτε τον εαυτό του. Και στο τέλος της ταινίας, τουλάχιστον όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, μοιάζει χαμένος».

Μια ακόμα ταινία φέρνει ένα δημόσιο πρόσωπο αντιμέτωπο με το ίδιο του το προφίλ μπροστά στην κάμερα. Ο Αλεξ Γκίμπνεϊ, επίσης βραβευμένος με Οσκαρ το 2008 για το «Taxi to the Dark Side», στήνει την κάμερά του απέναντι στον ποδηλάτη Λανς Αρμστρονγκ διερευνώντας στο «The Armstrong Lie» τις συμβάσεις που κάνουν εφικτή την επιβίωση ενός ινδάλματος.

«Στην πραγματικότητα γύρισα δύο ταινίες», είπε ο Γκίμπνεϊ στη συνέντευξη Τύπου της ταινίας, εκπλήσσοντας τους δημοσιογράφους. «Μία που δεν θα βγει ποτέ κι αυτήν που μόλις είδατε. Στην πρώτη ταινία ο Αρμστρονγκ μού έλεγε ψέματα, αλλά ακόμα δεν το ήξερα στη διάρκεια του γυρίσματος. Ισως είμαι αφελής, αλλά όχι χαζός. Γνώριζα τις φήμες για τη χρήση αναβολικών, αλλά πίστευα στο στόρι της θριαμβευτικής επανόδου. Μετά τις δημόσιες αποκαλύψεις, ένιωσα πραγματική οργή για το μέγεθος του ψέματος. Μου έκανε κι εμένα εντύπωση, αλλά ο Αρμστρονγκ δέχτηκε να συμμετάσχει σε μια δεύτερη ταινία.

Αναγνώρισα ότι ένιωθε μια διάσταση ηρωισμού, αλλά δεν δέχτηκα να συμπεριφερθεί στο φιλμ μου σαν θύμα. Το ψέμα του Αρμστρονγκ φτάνει πολύ πιο μακριά από το ζήτημα του ντόπινγκ των αθλητών. Σκεφτείτε μόνο όλους αυτούς τους ανθρώπους, τους ασθενείς, στους οποίους έδωσε ελπίδα με την εικόνα της ζωής του.

Κι από την άλλη, ένας μύθος μπορεί να αποφέρει πολλά χρήματα. Είναι μια ιστορία ισχύος, δύναμης. Φέτος ο Γύρος της Γαλλίας γιόρτασε τα 100ά του γενέθλια. Ολοι οι παλαιότεροι νικητές βρίσκονταν εκεί. Εκτός από τον Αρμστρονγκ. Εκείνος πληρώνει και για όλους τους υπόλοιπους».

Χωρίς σκληρότητα, χωρίς εμπάθεια, δυο σπουδαία ντοκιμαντέρ αποδεικνύουν την απλότητα της κινηματογραφικής αλήθειας: πολλές φορές, για να πετύχεις τις σημαντικότερες αποκαλύψεις, αρκεί να μπορέσεις να ακούσεις, χωρίς να μιλάς.