Για περισσότερο από 70 χρόνια βασάνιζε τον Πάτρικ Λι Φέρμορ, κορυφαίο της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, άδολο φιλέλληνα, το τελευταίο μέρος της τριλογίας του που άρχισε με το αριστούργημα «Η εποχή της δωρεάς» και συνεχίστηκε με το «Ανάμεσα στα δάση και τα νερά» (και τα δύο από το «Μεταίχμιο», απ’ όπου αναμένεται και η βιογραφία του που την επιμελείται η Αρτεμις Κούπερ), με επίκεντρο πάντα την κεντρική Ευρώπη.
Κι όμως, δύο χρόνια μετά τον θάνατό του (Ιούνιος 2011) εκδίδεται στη Βρετανία ο τρίτος τόμος, που μας φέρνει στο κατώφλι του Βυζαντίου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η «Guardian». Εχει τίτλο «The Broken Road. From the Iron Gates to Mount Athos» και αποτελείται από νεανικά του χειρόγραφα για αμερικανικό ταξιδιωτικό περιοδικό, από ταξιδιωτικές σημειώσεις που ευλαβικά είχε φυλάξει η ερωμένη του πριν από τον πόλεμο, αλλά και από τα ημερολόγιά του που επεξεργάστηκε στο καταφύγιό του, στην αγαπημένη του Καρδαμύλη, λίγα χρόνια πριν πεθάνει.
«Σκέφτηκα να κρατήσω ένα ημερολόγιο και να το μετατρέψω σε βιβλίο. Ακόμα γράφω αυτό το βιβλίο, 70 χρόνια μετά». Ο συγγραφέας Γουίλιαμ Νταλρίμπλ θυμάται τα λόγια του Πάτρικ Λι Φέρμορ, όταν τον επισκέφτηκε στην Καρδαμύλη, καλοκαίρι του 2010. Και τι του προσέφερε αυτό το ταξίδι ζωής, που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1933, λίγο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, όταν με λίγα ρούχα, το Βιβλίο της Οξφόρδης Αγγλικών Στίχων και έναν τόμο των Ωδών του Οράτιου διέσχισε την Κεντρική Ευρώπη, κοιμόταν όπου έβρισκε για να φτάσει τελικά στην Κωνσταντινούπολη και στο Αγιον Ορος. «Μου διεύρυνε το μυαλό, μου έμαθε ιστορία, λογοτεχνία και γλώσσες. Μου άνοιξε τα πάντα: τον κόσμο, τον πολιτισμό και την Ευρώπη. Με δίδαξε να διαβάζω και να βλέπω. Δεν πήγα στο Πανεπιστήμιο· αντιθέτως ταξίδεψα».
Ο πρώτος τόμος της τριλογίας του φημισμένου συγγραφέα και αγωνιστή, που ηγήθηκε της απαγωγής του Γερμανού διοικητή Κράιπε στην Κρήτη, εκδόθηκε το 1977. Ο δεύτερος ακολούθησε εννέα χρόνια μετά, ενώ μεσολάβησαν 25 χρόνια χωρίς κανένα σημάδι για την ολοκλήρωσή του. Ωστόσο, ο Νταλρίμπλ είχε δει φακέλους με την ένδειξη «Vol. 3» πάνω στο γραφείο του Πάτρικ Λι Φέρμορ. Το περασμένο καλοκαίρι, στο φεστιβάλ Hay, η βιογράφος του Aρτεμις Κούπερ ανακοίνωσε ότι επεξεργαζόταν μαζί με τον Colin Thubron την ημιτελή εργασία του.
Το υλικό του «The broken road» προέρχεται κυρίως από ένα πρώιμο κείμενο -προϋπήρχε 10 χρόνια της «Εποχής της δωρεάς»- με τίτλο «Α Youthful Journey» ή «Parallax», που είχε αναθέσει στον νεαρό περιηγητή ένα αμερικανικό ταξιδιωτικό περιοδικό. Επρεπε να παραδώσει 4.000 λέξεις. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 1963 στην Εύβοια, οι λέξεις έφτασαν τις 60.000.
Μια άλλη μεγάλη πηγή ήταν ο τελευταίος τόμος από τις ταξιδιωτικές σημειώσεις του, γνωστές ως «The green diary», από τότε που μόλις 20 ετών άρχιζε το ταξίδι του για την Κωνσταντινούπολη και το Αγιον Ορος. Tον είχε φυλάξει η πριν από τον πόλεμο σύντροφός του, Ρουμάνα ευγενής Μπαλάσα Καντακουζηνού, μέσα στη μικρή βαλίτσα που της επέτρεψαν να πάρει οι κομμουνιστές όταν την εκδίωξαν από τη γη της.
Το τέλος της τριλογίας αναδεικνύει την αγάπη του Πάτρικ Λι Φέρμορ για τις γλώσσες και τον πολιτισμό. Αναμνήσεις μιας προπολεμικής και προβιομηχανικής εποχής, χαρακτηριστικά των λαών, υπέροχες εικόνες από τοπία και μνημεία. Αναπόφευκτα αναδεικνύει και την αντίθεση ανάμεσα στον ενθουσιασμό του νεαρού περιηγητή και τη μελαγχολία ενός ώριμου άντρα.
Επιμ.: Παρή Σπίνου
