Μεταφέρθηκε στο σινεμά με τη Σιμόν Σινιορέ και πήρε το 1978 Οσκαρ ξένης ταινίας. Η Αννα Βαγενά το παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Δυο μικροί μετανάστες, αιγυπτιακής καταγωγής, ερμηνεύουν εναλλάξ τον συμπρωταγωνιστικό και πολύ σημαντικό ρόλο
Της Εφης Μαρίνου
Πρώτα ήταν μυθιστόρημα και μάλιστα υπογεγραμμένο με ψευδώνυμο. Δύο χρόνια μετά την έκδοσή του (βραβεύτηκε το 1975 με το Βραβείο Γκονκούρ) έγινε ταινία από τον Μοσέ Μιζραχί κερδίζοντας το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, ενώ η πρωταγωνίστρια Σιμόν Σινιορέ απέσπασε το Σεζάρ καλύτερης ηθοποιού. Στη συνέχεια διασκευάστηκε για το θέατρο, παίχτηκε και ξαναπαίχτηκε. Tώρα παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην ελληνική σκηνή.
«Η ζωή μπροστά σου» (La vie devant soi) ή «Μαντάμ Ρόζα» του Ρομέν Γκαρί ανεβαίνει στις 17 Οκτωβρίου στο θέατρο Μεταξουργείο, σε σκηνοθεσία και ερμηνεία της Αννας Βαγενά. Τον ρόλο ενός μικρού Αραβα ερμηνεύουν εκ περιτροπής δύο 14χρονοι μετανάστες. Οι αιγυπτιακής καταγωγής Ιμπραήμ Χασάν και Μαρίνος Ριζκ.
Οι ήρωες του έργου είναι δυο μοναχικά πλάσματα που η ζωή έφερε κοντά. Εκείνη, στο τέλος της βίου της, εκείνος τη στιγμή που πρέπει να πάρει τη ζωή στα χέρια του. Μια ηλικιωμένη Εβραία, πρώην πόρνη, επί χρόνια μεγάλωνε στο σπίτι της παιδιά άλλων γυναικών που εκπορνεύονταν και δεν ήξεραν πού να τα αφήσουν. Τώρα της έμεινε μόνο ένας νεαρός Αραβας, ο Ιμπραήμ ή Μόμο, τον οποίο ανάστησε μόνη της χωρίς καμιά οικονομική βοήθεια.
Αλλωστε ο πατέρας του, νταβατζής, είναι έγκλειστος για τον φόνο της μητέρας του, γεγονός που η μαντάμ Ρόζα έχει κρύψει από το παιδί. Παρακολουθούμε την τελευταία περίοδο της ζωής της, τη σχέση των δυο τους μέσα από την προσωπική ιστορία εκείνης αλλά και των διαφορετικών θεών τους, του Αλλάχ και του Γιαχβέ. Η μαντάμ Ρόζα κουβαλά τη δραματική ιστορία του Ολοκαυτώματος. Εχει περάσει από το Αουσβιτς -στα χέρια της είναι κεντημένοι οι αριθμοί- και τα φαντάσματα του φρικιαστικού παρελθόντος είναι ακόμα παρόντα. Χτυπά η πόρτα και κρύβεται νομίζοντας ότι είναι οι Γερμανοί.
Η μαντάμ Ρόζα ανέθρεψε όλα τα θετά της παιδιά με το ένστικτο του σωστού παιδαγωγού. Το καθένα σύμφωνα με την καταγωγή και τη θρησκεία του. Αλλο καθολικά, άλλο εβραϊκά, άλλο μουσουλμανικά. Κι ενώ κρατά στο κελάρι της μια εβραϊκή γωνιά με επτάφωτη λυχνία, προσευχητάρια -αλλά και κονσέρβες για τον φόβο… «των ναζί»-, στον μικρό Ιμπραήμ επιβάλλει σχεδόν το Ραμαζάνι..«Ολες οι θρησκείες είναι ίδιες», του λέει. «Μόνο τα σύμβολα αλλάζουν».
Η Αννα Βαγενά είχε επιλέξει το έργο και αναζητούσε τον έφηβο που θα έπαιζε. Βρήκε τον έναν στη γειτονιά της, στο Μεταξουργείο. «Εδώ στην πλατεία Αυδή μαζεύονται για να παίξουν παιδιά Κινέζων, Αλβανών, Αιγύπτιων, Αλβανών. Ενα απόγευμα εντόπισα τον Μαρίνο Ριζκ, όμορφο, γλυκό αγόρι, πανέξυπνο και συνεσταλμένο. Αναζητώντας ακόμα ένα παιδί -για να μην κουράζεται στις παραστάσεις- μου είπαν για τον Ιμπραήμ, πιο ξεθαρρεμένος αυτός, εξωστρεφής, λίγο μαγκάκος, χορεύει και μπρέικ ντανς… Μου αρέσει που είναι διαφορετικοί. Μίλησα με τους γονείς τους κι αρχίσαμε τις πρόβες από τις αρχές του καλοκαιριού. Προσπάθησα πολύ για να αποβάλουν τον τρόπο της αποστήθισης που έχουν μάθει στο σχολείο. Εχω μεγάλη αγωνία. Δεν ξέρω πώς θα αντιδράσουν με τον κόσμο στο θέατρο. Θα μπορούσαν να είναι εγγόνια μου. Ο Μαρίνος μού είπε κάποια στιγμή: “Εμείς, κυρία Αννα, έχουμε την ωραιότερη γειτονιά της Αθήνας”. Την έχουμε».
Ο γεννημένος στη Λιθουανία Ρομάν Κατσέβ ξενιτεύτηκε με τη μητέρα του στη Γαλλία την ταραγμένη δεκαετία του ’30, σε ηλικία 14 χρονών. Σπούδασε νομικά στο Παρίσι και το 1935 πήρε τη γαλλική υποκοότητα. Το 1940 εντάχθηκε στην Ελεύθερη Γαλλία υπηρετώντας στις αεροπορικές δυνάμεις. Τότε επιλέγει το πολεμικό όνομα «Γκαρί» («κάψε» στα ρωσικά), που έκτοτε θα γίνει το ψευδώνυμό του. Μετά το διαζύγιό του από την Αγγλίδα συγγραφέα Λέσλι Μπλαντς, παντρεύτηκε την Αμερικανίδα ηθοποιό Τζιν Σίμπεργκ, με την οποία επίσης χώρισε. Εκείνη το 1979 αυτοκτόνησε. Ενα χρόνο μετά αυτοκτονεί κι αυτός με μια σφαίρα στο στόμα. Στο σημείωμα που άφησε έγραψε: «Καμία σχέση με την Τζιν Σίμπεργκ»…
Αλλά το Ρομέν Γκαρί δεν ήταν το μοναδικό ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε. Εγραψε τέσσερα μυθιστορήματα ως Εμίλ Αζάρ, ένα πολιτικό αστυνομικό ως Σατάν Μπογκά και και μία σατιρική αλληγορία ως Φόσκο Σινιμπάλντι. Πολλά από τα έργα του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο: εκτός από το βραβευμένο «La vie devant soi» (1977) ακολούθησαν: «Η λάμψη μιας γυναίκας» (1979) από τον Κώστα Γαβρά με τους Ιβ Μοντάν και Ρόμι Σνάιντερ, ενώ ο Ζυλ Ντασσέν είχε σκηνοθετήσει το 1970 την «Υπόσχεση την αυγή», στην οποία τη μητέρα του Ρομέν Γκαρί υποδύθηκε η Μελίνα Μερκούρη.
«Το έργο είναι τρυφερό, συγκινητικό και επίκαιρο, όχι μόνο εξαιτίας του μεταναστευτικού ζητήματος, αλλά και εξαιτίας αυτών των πολέμων, που ονομάζουν “θρησκευτικούς” – όλοι ξέρουμε τι συμφέροντα υπηρετούν», λέει η Αννα Βαγενά. «Μέσα από την απλή καθημερινότητα αναδύεται η ζωή της μαντάμ Ρόζα. Οι μικρές διαλείψεις που παθαίνει είναι κομβικό στοιχείο της αφήγησης και συγχρόνως πηγή ενός λυτρωτικού χιούμορ. Ο μικρός έχει μεγάλο ρόλο – το μισό κείμενο είναι δικό του. Οταν έρχεται το τέλος, θα της θυμίσει τα λόγια της εβραϊκής προσευχής. Γίνεται ο μοναδικός Αραβας που οδηγεί μια Εβραία στο Ισραήλ…»
Οσο για την κρίση, η Αννα Βαγενά δηλώνει αισιόδοξη: «Πείτε με αφελή, δεν ξέρω… Πιστεύω ότι τα πολύ δύσκολα πέρασαν. Το θέατρο παρουσιάζει μια πτώση της τάξης του 40%. Η κρίση επηρέασε ακόμα και τις πιο πετυχημένες δουλειές. Ωστόσο θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι ο κόσμος ανταποκρίνεται. Κι αυτό με συγκινεί, με κάνει να ελπίζω. Ο αγώνας είναι μεγάλος. Δουλεύω με τους ρυθμούς εκείνους στο παλιό Θεσσαλικό. Πώς θα σκαρφιστώ, πώς θα επινοήσω πράγματα όπως τότε».
INFO: Θέατρο Μεταξουργείο (Ακαδήμου 14, Μεταξουργείο, τηλ.: 210 5234382) «Η ζωή μπροστά σου» του Ρομάν Γκαρί. Διασκευή: Ξαβιέ Ζαγιάρ. Σκηνοθεσία: Αννα Βαγενά. Μετάφραση: Ελένη Χριστοδούλου. Επεξεργασία κειμένου: Βασίλης Κατσικονούρης. Παίζουν: Αννα Βαγενά, Ιμπραήμ Χασάν, Μαρίνος Ριζκ, Κώστας Λάσκος, Χρήστος Ροδάμης.
