→Υπάρχουν 15 φυλές αυτοχθόνων στο Περού που δεν έχουν καμία επαφή με τον έξω κόσμο, μια «χούφτα» σε άλλες χώρες του Αμαζονίου, μερικές δεκάδες στην ινδονησιακή πλευρά της Νέας Γουινέας και δύο φυλές στα νησιά Ανταμάν, ανοιχτά της Ινδίας. Μπορεί επίσης να υπάρχουν κάποιες στη Μαλαισία και την Κεντρική Αφρική

Του Τάσου Σαραντή

Οπως έγινε γνωστό στα τέλη του Αυγούστου, η Mashco-Piro, μια φυλή αυτόχθονων Ινδιάνων στον περουβιανό Αμαζόνιο που δεν είχε ώς τώρα καμία επαφή με τον πολιτισμό, προσπάθησε να έρθει σε επαφή με τον έξω κόσμο. Στο παρελθόν, οι Mashco-Piro αντιστάθηκαν στην αλληλεπίδραση με τους ξένους, αποφεύγοντας τις συναντήσεις.

Με αφορμή αυτό το περιστατικό, η επιστημονική επιθεώρηση «New Scientist» επιχείρησε να προσεγγίσει το θέμα αναζητώντας απαντήσεις σε μερικά θεμελιώδη ανθρωπολογικά ζητήματα. Πώς θα πρέπει οι δυτικές κοινωνίες να ανταποκρίνονται σε αυτές τις φυλές που έχουν επιλέξει την απομόνωση από τον υπόλοιπο κόσμο;

Και, αλήθεια, πόσες τέτοιες φυλές έχουν απομείνει στον πλανήτη; Κανείς δεν ξέρει στα σίγουρα. Με μια πρόχειρη εικασία, πιθανώς να υπάρχουν περισσότερες από 100 σε όλο τον κόσμο, κυρίως στην Αμαζονία και τη Νέα Γουινέα, λέει η Ρεβέκκα Σπούνερ από την οργάνωση Survival International, που εδρεύει στο Λονδίνο και αγωνίζεται για τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών. Οι μετρήσεις στη Βραζιλία είναι πιθανό να είναι οι πιο ακριβείς. Η κυβέρνηση εκεί έχει εντοπίσει 77 φυλές αυτοχθόνων, μέσω επιτόπιων δειγματοληπτικών ερευνών και μιλώντας με πιο δυτικοποιημένες ομάδες αυτοχθόνων σχετικά με τους γείτονές τους.

Πιστεύεται ότι υπάρχουν περίπου 15 φυλές αυτοχθόνων στο Περού που δεν έχουν επαφή με τον έξω κόσμο, μια «χούφτα» σε άλλες χώρες Αμαζονίου, μερικές δεκάδες στην ινδονησιακή πλευρά του νησιού της Νέας Γουινέας και δύο φυλές στα νησιά Ανταμάν, ανοικτά των ακτών της Ινδίας. Μπορεί επίσης να υπάρχουν κάποιες στη Μαλαισία και την Κεντρική Αφρική.

Είναι γεγονός ότι δεν έχουν πραγματικά καμία επαφή με τον έξω κόσμο; Οι περισσότεροι είχαν μια μικρή, τουλάχιστον έμμεσα. «Πάντα υπάρχει κάποια επαφή με άλλες απομονωμένες φυλές, που έχουν επαφή με άλλους ιθαγενείς, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν επαφή με τον έξω κόσμο», λέει η Σπούνερ. Πολλές από τις φυλές του Αμαζονίου επιλέγουν να αποφεύγουν την επαφή με τον έξω κόσμο, επειδή είχαν δυσάρεστες συναντήσεις στο παρελθόν.

Οι Mashco – Piro, για παράδειγμα, εγκατέλειψαν τις καλλιέργειές τους και τράπηκαν σε φυγή μέσα στο δάσος. Σύμφωνα με τον Γκλεν Σέπαρντ, έναν εθνολόγο στο Μουσείο Emilio Goeldi στο Μπελέμ της Βραζιλίας, αυτό συνέβη στο γύρισμα του 20ού αιώνα όταν εταιρείες εκμετάλλευσης καουτσούκ προέβησαν σε σφαγές φυλών.

Για τον λόγο αυτό, μερικοί ερευνητές αναφέρονται σε τέτοιες φυλές ως «εκούσια απομονωμένες».

Πιο πρόσφατες επιδρομές εναντίον των φυλών έχουν πραγματοποιηθεί ιδίως από ανθρακωρύχους και εργαζόμενους του πετρελαίου και της υλοτομίας, γεγονότα που μπορεί να έχουν ενισχύσει την ξενοφοβία των φυλών αυτών.

Ποιες είναι οι κατευθυντήριες γραμμές για το πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε καλύτερα τέτοιες φυλές; Στο Περού, οι νόμοι απαγορεύουν στους ξένους τις επαφές με απομονωμένες ομάδες στις περισσότερες περιπτώσεις. Παρέχουν επίσης προστατευόμενες περιοχές όπου οι φυλές μπορούν να ζήσουν ειρηνικά – αλλά υπάρχουν κενά που επιτρέπουν τη δραστηριοποίηση σε πετρελαϊκές και εξορυκτικές εταιρείες στην περιοχή. Η Βραζιλία έχει παρόμοιους νόμους και πολιτικές που επιτρέπουν την επαφή μόνο σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.

Οι ανθρωπολόγοι έχουν την ηθική υποχρέωση να μη βλάπτουν τα θέματα της έρευνάς τους, σύμφωνα με δήλωση της Αμερικανικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας για τη δεοντολογία. Ωστόσο, σπάνια είναι οι πρώτοι άνθρωποι που έρχονται σε επαφή με ομάδες αυτοχθόνων. Οι ιεραπόστολοι και οι παράγοντες εξεύρεσης πόρων σχεδόν πάντα φτάνουν πρώτοι, λέει ο Κιμ Χιλ, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο Arizona State, ο οποίος έχει συνεργαστεί πρόσφατα με αρκετές απομονωμένες φυλές. Καταλήγοντας, δεν υπάρχει συνήθης πρακτική για την αρχική επαφή, λέει.

Κάποιες φυλές επιλέγουν να τερματίσουν την απομόνωσή τους, συχνά επειδή αισθάνονται αναγκασμένοι από την καταπάτηση του πολιτισμού τους, λέει η Σπούνερ. Η Survival International έχει καταγράψει ορισμένες περιπτώσεις όπου οι φυλές παρενοχλούνται, οι οικισμοί έχουν ισοπεδωθεί και κάποια μέλη τους έχουν δολοφονηθεί. Αυτό κάνει τους επιζώντες να αισθάνονται σαν να μην έχουν άλλη επιλογή από το να παραιτηθούν.

Ανθρώπινο γνώρισμα

Οι φυλές μπορεί να επιδιώξουν την επαφή με τον έξω κόσμο επειδή αρχίζουν να εμπιστεύονται τις προθέσεις των ξένων, λέει ο Χιλ. «Είναι ένα ανθρώπινο γνώρισμα να θέλουμε να διευρύνουμε τις επαφές μας». Τι συμβαίνει τότε; Συχνά προσβάλλονται από πλήθος ασθενειών επειδή τα μέλη των φυλών εκτίθενται σε νέα παθογόνα. Δεν είναι ασυνήθιστο το ήμισυ του πληθυσμού τους να πεθαίνει από ασθένειες του αναπνευστικού, εκτός αν παρασχεθεί από τους ξένους ιατρική περίθαλψη, λέει ο Χιλ. Από την άλλη, συνήθως καταλήγουν στο χαμηλότερο σκαλί της κοινωνίας στην οποία θα ενταχθούν.