Του Μπάμπη Μιχάλη
Στο μεγαλύτερο μέρος της περασμένης εικοσαετίας, το διεθνές εμπόριο «έτρεχε» μπροστά από την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, συνήθως με διπλάσιο ρυθμό. Το 2006, την τελευταία χρονιά υγιούς οικονομικής ανάπτυξης στον πλανήτη πριν ξεσπάσει η χρηματοοικονομική κρίση, το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3,5%, ενώ το διεθνές εμπόριο κατά 8%.
Αρκετοί αναλυτές, οικονομολόγοι, επιχειρηματίες και αρθρογράφοι εκτιμούν όλο και περισσότερο τον τελευταίο καιρό ότι εκείνη η χρονιά ήταν πιθανότατα η τελευταία που ο πλανήτης βρέθηκε τόσο κοντά.
Η αλήθεια είναι ότι στους τελευταίους 24 μήνες τα πράγματα στο διεθνές εμπόριο είναι εντελώς διαφορετικά απ’ ό,τι είχαμε συνηθίσει. Οχι μόνο δεν τρέχει πια με διπλάσιο ρυθμό από αυτόν της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, αλλά, αντίθετα, επιβραδύνει συνεχώς τους ρυθμούς αύξησής του.
Σε κάποιους μάλιστα καθοριστικούς τομείς, η ανάπτυξη του εμπορίου υποχωρεί και σε επίπεδα χαμηλότερα από αυτά που τρέχει η οικονομική ανάπτυξη. Για τη χρονιά που φεύγει εκτιμάται, μάλιστα, ότι η ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου θα είναι χαμηλότερη από τον μέσο όρο του ρυθμού με τον οποίο αυτό έτρεχε στα τελευταία 20 χρόνια.
Ενδεικτικό της τάσης είναι και το μέγεθος των επενδύσεων στο εξωτερικό που για αρκετούς αποτελούν τον ακριβέστερο δείκτη ενθουσιασμού για παγκοσμιοποίηση. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, το μερίδιό τους έναντι των εγχωρίων επενδύσεων υποχωρεί πλέον προς το 40% έναντι περισσότερο από 50% το 2008.
Περικοπές δραστηριοτήτων
Τα ίδια περίπου επιβεβαιώνει όμως και η κάθετη υποχώρηση της εξάπλωσης των μεγάλων τραπεζών αλλά και των διακρατικών τραπεζικών δανειοδοτήσεων. Η φιλοδοξία των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών και αμερικανικών τραπεζικών ομίλων για διαρκή επέκταση καταλαγιάζει.
Η ΗSBC που κάποτε περηφανευόταν ότι είναι η «παγκόσμια τοπική τράπεζα», αποσύρθηκε από αρκετές χώρες ενώ η Citibank, που φιλοδοξούσε να είναι παρούσα από το Μανχάταν έως την πρωτεύουσα του Μπαχρέιν Μανάμα, περικόπτει δραστηριότητες και υποκαταστήματα.
Ομοίως, στην Ευρώπη, οι τράπεζες περικόπτουν δραστηριότητες και αγωνίζονται προκειμένου να ενισχύσουν την κεφαλαιακή τους βάση και το ενεργητικό τους. Αρκετές εξ αυτών αντλούν μάλιστα για αυτό τον σκοπό ρευστότητα από τις θυγατρικές τους στις αναδυόμενες αγορές.
Αλλά και ο τελευταίος δείκτης DHL Global Connectedness Index, που εξετάζει τη δικτύωση μεταξύ 140 χωρών του κόσμου, επιβεβαιώνει ότι ο κόσμος είναι λιγότερο ενοποιημένος φέτος σε σχέση με το 2007.Ο δείκτης μετρά τόσο το βάθος της συνδεσιμότητας μιας χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο (π.χ. πόσο διεθνοποιημένη είναι η οικονομία της) αλλά και το εύρος (με πόσες χώρες είναι συνδεδεμένη).
Ο δείκτης επιβεβαιώνει ότι η κρίση του 2008 κατέστησε τη διακρατική δικτύωση και πιο ρηχή και πιο στενή. Ετσι, παρότι το μέτρο του βάθους της συνδεσιμότητας ανέκαμψε μετά το 2009 και είναι 10% υψηλότερα σε σχέση με το 2005, παραμένει ακόμη χαμηλότερα από το επίπεδο που βρισκόταν το 2007. Οσον αφορά το μέτρο του εύρους συνδεσιμότητας, αυτό βρίσκεται σήμερα 4% χαμηλότερα σε σχέση με το επίπεδο που βρισκόταν το 2005.
Η DHL τονίζει ότι μετά την κρίση του 2008 τόσο το εμπόριο όσο και οι ροές κεφαλαίων παραμένουν λιγότερο παγκοσμιοποιημένες. Η τάση αυτή δείχνει να αντανακλά, συμπεραίνει, μια πτώση στον αριθμό των περιοχών του πλανήτη όπου επιχειρήσεις από μια οποιαδήποτε χώρα θα επιθυμούσαν να επενδύσουν.
Ολες αυτές οι ενδείξεις κάνουν αρκετούς οικονομολόγους να αναρωτιούνται: Μήπως όλο αυτό που βιώσαμε τα τελευταία είκοσι χρόνια, η παγκοσμιοποίηση, οπισθοχωρεί, μήπως ο πλανήτης εισέρχεται σε μια νέα φάση, αυτήν της αποπαγκοσμιοποίησης;
Αξιωματούχοι της χώρας που καρπώθηκε τα μεγάλα οφέλη του διαρκούς ανοίγματος των συνόρων, της Κίνας, δήλωναν πάντως από πέρυσι, κατά την παρουσίαση του νέου πενταετούς πλάνου ανάπτυξης της χώρας, ότι η χρυσή εποχή της παγκοσμιοποίησης τελειώνει και βυθίζεται μάλιστα στο ήμισυ της αλλοτινής ισχύος της.
Από την άλλη πλευρά του Ειρηνικού, τα 2/3 των Αμερικανών, των πολιτών της χώρας που επωφελήθηκε περισσότερο από το ελεύθερο εμπόριο σε αυτές τις δύο δεκαετίες, δηλώνουν ξεκάθαρα σήμερα ότι περισσότερο διεθνές εμπόριο είναι πια επιζήμιο για τις ΗΠΑ.
