Μετά την αιματηρή καταστολή των πρόσφατων διαδηλώσεων, η μεγάλη εικαστική διοργάνωση, που συναγωνίζεται τις κορυφαίες του κόσμου, ακύρωσε σε ένδειξη συμπαράστασης όλες τις δημόσιες δράσεις της. Και συμμαζεύτηκε σε πέντε χώρους, ανάμεσά τους το Ελληνικό Δημοτικό Σχολείο Γαλατά
Της Παρής Σπίνου
To βλέμμα μας είναι στραμμένο σε δύο σημαντικές εικαστικές διοργανώσεις που εγκαινιάζονται εντός των ημερών επί ελληνικού εδάφους, την 4η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης και την 4η Μπιενάλε Αθήνας. Ωστόσο, η γειτονική 13η Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης (13/9-20/10) κλέβει την παράσταση σε τρία σημεία: με το επίκαιρο θέμα «Μαμά, είμαι βάρβαρος;», με την πολιτική κίνηση των επιμελητών της να αποσύρουν τις εκθέσεις από δημόσιους χώρους, όπως το πάρκο Γκεζί, λόγω των πρόσφατων βίαιων επεισοδίων, και με ένα στίγμα περισσότερο από ποτέ εθνικό, δίνοντας προτεραιότητα στους Τούρκους καλλιτέχνες.
Από το 1987 που ιδρύθηκε μέχρι σήμερα, η Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης έχει καταφέρει να προωθήσει ένα σύγχρονο, δυναμικό πολιτιστικό προφίλ, σε μια χώρα που τραμπαλίζεται ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση. Καθιερώθηκε στο εξωτερικό και συναγωνίζεται τις κραταιές αντίστοιχες διοργανώσεις σε Βενετία και Σάο Πάολο, με πολιτικά αιχμηρά πρότζεκτ, σημαντικούς διεθνείς καλλιτέχνες και κορυφαίους επιμελητές, χάρη στη γενναιοδωρία του μόνιμου χορηγού (Kοc Holding).
Η φετινή διοργάνωση φιλοδοξούσε να απλωθεί όχι μόνο σε κλειστούς, αλλά και σε ανοιχτούς χώρους στην Κωνσταντινούπολη, στο πάρκο Γκεζί, στην πλατεία Ταξίμ, στις περιοχές Καρακόι του Γαλατά και Σουλούκουλε, όπου ζουν οι Ρομά. Ωστόσο, μετά την αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων, η συνεπιμελήτρια της Μπιενάλε Φούλια Ερντέμσι (διευθύντρια της Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης 1994-2000, επιμελήτρια του τουρκικού περιπτέρου στην Μπιενάλε Βενετίας 2011), ανακοίνωσε πως ακυρώνονται οι δημόσιες εικαστικές δράσεις. «Αναρωτηθήκαμε τι σημαίνει να κάνεις καλλιτεχνικά πρότζεκτ με την άδεια των ίδιων αρχών, οι οποίες δεν επιτρέπουν την ελευθερία έκφρασης στους πολίτες και καταλάβαμε ότι ακυρώνεται ο λόγος υλοποίησης και ύπαρξης τέτοιων έργων». Αλλωστε, κατά τις μέρες των επεισοδίων έγιναν πολλά καλλιτεχνικά χάπενινγκ διαμαρτυρίας και εκατοντάδες γκράφιτι απλώθηκαν στην πόλη, ενώ και η φετινή Μπιενάλε περιλαμβάνει ορισμένα αντικαθεστωτικά έργα, εμπνευσμένα από την πρωτοφανή εξέγερση.
Ετσι, η 13η Μπιενάλε συμμαζεύεται σε πέντε κύριους χώρους: σε μια παλιά αποθήκη στο Τοπχανέ, στο Ελληνικό Δημοτικό Σχολείο Γαλατά –ένα καταπληκτικό κτίριο που θυμίζει άλλες εποχές–, στους νέους ναούς της τέχνης Αrter and Salt και στο μοντέρνας αισθητικής 5533. Δανείζεται τον τίτλο της «Mαμά, είμαι βάρβαρος;» από την ομότιτλη ποιητική συλλογή της Lale Muldur και ερευνά την έννοια του δημόσιου χώρου ως πολιτικού φόρουμ. Με τον όρο «βάρβαρος» υπονοεί τις νέες γλώσσες, που πρέπει να μάθουμε ή να εφεύρουμε προκειμένου να καταλάβουμε τους «άλλους» και τους διαφορετικούς κόσμους.
Aυτήν τη φορά λείπουν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι εικαστικοί-σταρ, συμμετέχουν όμως 88 καλλιτέχνες και ομάδες, «πρωτοποριακοί, καταξιωμένοι, αλλά και ανερχόμενοι δημιουργοί», το ένα τέταρτο περίπου από την Τουρκία. Το έργο τους επικεντρώνεται στις διαφορές βαρβαρότητας και πολιτισμού, στη φύση και τον άνθρωπο, το ατομικό και το συλλογικό, το τυχαίο και την τάξη και μέσα από την οπτική σύνθεση αυτών των εννοιών παράγονται νοητικές διαδικασίες και συναισθηματικές εμπειρίες. «Προκειμένου να ανταγωνιστούμε την κυρίαρχη δομή στον χώρο της τέχνης, που αποτελείται κυρίως από καλλιτέχνες ευρωπαϊκής, αγγλοσαξονικής καταγωγής, και ως εκ τούτου δεν αντικατοπτρίζεται η εικαστική ποικιλομορφία, δώσαμε προτεραιότητα σε λιγότερο προνομιούχες γεωγραφικές περιοχές, όπως η Λατινική Αμερική, η Βόρεια Αφρική, η Μέση Ανατολή και η Τουρκία», εξηγεί η Φ. Ερντέμσι. Πρόθεσή της ήταν επίσης να γεφυρώσει τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 με το σήμερα, οπότε σημειώθηκαν οι μεγαλύτεροι αστικοί μετασχηματισμοί, με άμεση επίδραση τόσο στον δημόσιο χώρο όσο και στις μορφές τέχνης.
Επιπλέον, γίνονται πολλές παράλληλες εκδηλώσεις: Αναδρομική του σημαντικού Τούρκου ζωγράφου Erol Akyavas στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κωνσταντινούπολης, έκθεση του προγράμματος «Νέοι Αρχιτέκτονες 2013» σε συνεργασία με τα μουσεία ΜοMA και ΜΑΧΧΙ, έκθεση του κορυφαίου Ινδού καλλιτέχνη Anish Kapoor (S.U. Sakip Sabanci Muzesi), βίντεο αρτ πρότζεκτ «Espaces In/Civiles» στο Γαλλικό Ινστιτούτο, με τη συμμετοχή των The Atlas Group, Ursula Biemann, Dara Birnbaum, κ.ά.
Επίσης, η ατομική έκθεση «I Am, Between Worlds and Between Shadows» της διακεκριμένης γλύπτριάς μας Καλλιόπης Λεμού παρουσιάζεται στο Ιωακείμειο Σχολείο Θηλέων.
