Της Μαρίας Νικολακάκη*

Είναι κοινό μυστικό ότι αυτή τη στιγμή η ΧΑ κάνει στρατολόγηση μεταξύ των μαθητών στα σχολεία. Είναι γνωστό όχι μόνο σε ολόκληρη τη χώρα αλλά και στο εξωτερικό, αφού σε σχετικό που κυκλοφόρησε στην Independent εξέθεσαν δημοσιογράφοι της εφημερίδας τους κινδύνους από μια τέτοια στρατολόγηση. Φαίνεται από τις προσπάθειες κινητοποιήσεων της ΧΑ, ότι λίγοι είναι oι «καθαροί» ναζιστές. Προκειμένου να αυξηθούν οι ναζιστές της χώρας, η ΧΑ απευθύνεται στην νέα γενιά, μια προσφιλής τακτική όλων των φασιστών.

Το θέμα είναι ότι μια ολόκληρη κοινωνία παρακολουθεί αμήχανη και απαθής τα παιδιά της να μυούνται στο ναζισμό από μια συμμορία εγκληματιών και μπράβων της νύχτας. Το γεγονός αυτό θέτει σε κίνδυνο την ψυχική ισορροπία των μαθητών μας που ποτίζονται με ρατσισμό και μίσος για το διαφορετικό, διαταράσσει την σχολική ζωή αφού προτρέπει τους μαθητές σε βίαιες και παράνομες, αντι-ανθρώπινες πράξεις, αλλά είναι και υπονομευτική για την δημοκρατία και την κοινωνία. Συγκεκριμένα, εάν σε μερικά χρόνια δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα ναζιστών κινδυνεύει η κοινωνική συνοχή και η δημοκρατία στην χώρα.
Ναζισμός και αστική τάξη

Η ναζιστική ιδεολογία μετατρέπει την απαισιοδοξία σε δύναμη θέλησης, την ταπείνωση σε τιμωρητική πράξη. Μόνο που δεν αντιλαμβάνονται όσοι αφελώς την στηρίζουν ότι στην πραγματικότητα τιμωρούν τον εαυτό τους και την τάξη που ανήκουν, υπερασπιζόμενοι τα συμφέροντα της αστικής τάξης που προωθεί το ναζισμό με άλλοθι τον εθνικισμό ως αντιπρόταση στην λαϊκή κυριαρχία. Όσο για το τι σημαίνει πατριωτισμός για τους φασίστες ιστορικά το έχουμε δει στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου συνεργάστηκαν με τους Ναζί κατακτητές. Οι δοσίλογοι ντύθηκαν πατριώτες και βγήκαν παγανιά υποστηριζόμενοι από το σύστημα, βασιζόμενοι και στην ιστορική άγνοια και λήθη του λαού.

Οι φασίστες κάνουν ό, τι μπορούν ώστε να μην γίνει τίποτε κατ’ ουσίαν και για να μην ανατραπεί η ταξική σύνθεση της κοινωνίας. Η αριστερά και η λαϊκή κυριαρχία είναι το πρόβλημά τους, η «εθνική καθαρότητα» είναι το εργαλείο τους. Είναι επιδέξιοι στο να υιοθετούν την δύναμη της επιχειρηματολογίας της αριστεράς, πασπαλίζοντας τα συνθήματα με το λόγο της εθνικής υπεροχής και καθαρότητας, ώστε να τονώσουν την ανασφάλεια των αφελών. Είναι εκεί όμως μόνο και μόνο για να δημιουργήσουν σύγχυση για τα πραγματικά αίτια της δομικής προσαρμογής στις ανάγκες του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος που έχει έρθει στην Ελλάδα με τη μορφή Μνημονίων και κρίσης χρέους. Και τα αίτια αυτά είναι όλα δημιουργήματα της αστικής τάξης. Στην Ελλάδα η αστική τάξη προσεταιρίστηκε και σφιχταγκάλιασε τον κρατικό μηχανισμό μέχρι του σημείου πνιγμού του. Τις συνέπειες βέβαια πληρώνει το αιώνιο θύμα: ο λαός. Η συνταγή γνωστή: κοινωνικοποίηση ζημιών, ιδιωτικοποίηση κερδών….

Ο φασισμός είναι η ύστατη προσπάθεια του συστήματος δημιουργίας σύγχυσης ώστε να αποφύγει την λαϊκή οργή. Στο ερώτημα γιατί (ξανά) τώρα ο φασισμός, η απάντηση είναι για να αποδοθούν ευθύνες οπουδήποτε αλλού, εκτός από τους πραγματικούς φταίχτες. Η αστική τάξη αντιμετωπίζει την επικείμενη διάλυση της ως τάξη με λύσσα και έχει επιστρατεύσει όλα της τα μέσα. Πριν από το λυσιτελές και αδόκιμο «τέλος της ιστορίας» του Φουκουγιάμα, είχε απαντήσει ο Μαρξ για το μέλλον αυτής της τάξης. Μέσα στον πανικό της προβάλλει τις φασιστικές ιδέες και πρακτικές. Αλλά ξέρει ότι είναι χαμένη. Γιατί πάντα ο φασισμός είναι καταδικασμένος να χάνει.

Οι νεοναζί στην εκπαίδευση

Οι νεοναζί χτυπούν το διαφωτισμό, την νεωτερικότητα, την δημοκρατία, την επιστήμη, ενώ αμφισβητούν ακόμη και ιστορικά γεγονότα που δεν τους βολεύουν, γιατί θέλουν οπαδούς χωρίς αμφισβήτηση και κριτική σκέψη να ακολουθούν εντολές του αρχηγού τους, ακόμα και ένα αυτές είναι παράλογες, εγκληματικές ή απλά επικίνδυνες. Έτσι βασίζονται στην άγνοια που αποτελεί υπόστρωμα και βάση προσηλυτισμού τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι από τους μαθητές που στρατολογούνται σταματούν να διαβάζουν και να μαθαίνουν τα όσα διδάσκονται στο σχολείο τους, με όσα δυσάρεστα αποτελέσματα μπορεί να έχει αυτό στην πνευματική και προσωπική εξέλιξή τους, καθώς και την συμμετοχή τους στην κοινωνία.

Σε σχέση με την στρατολόγηση η κεντρική ιδέα της συγκεκριμένης εγκληματικής συμμορίας είναι να οργανωθεί η κοινωνία με βάση τη στρατιωτική δομή. Στόχος της είναι η ποδοπάτηση της προσωπικότητας του ατόμου, η πραγμοποίηση του οπαδού για να αναδειχθεί η φασιστική ηγεσία. Ο φασισμός αρνείται το δικαίωμα του ανθρώπου να είναι μοναδικός, ιδιαίτερος, ελεύθερος, με ίσα δικαιώματα. Προτείνει την αυτοδιάλυση, δηλαδή την πλήρη στράτευση του Εγώ μέσα σε ένα κίνημα “αναγέννησης” και “ενοποίησης” εντός της φαντασιακής θέσμισης της κοινωνίας πάνω στο έθνος, κατά την ορολογία του Καστοριάδη, όπως αυτό έγινε στη νεωτερικότητα. Μιας νεωτερικότητας, την αξία της οποίας αμφισβητούν ούτως ή άλλως, εφόσον αμφισβητούν τη διαλεκτική και τον ορθό λόγο, την επιστήμη και την πρόοδο μέσω αυτών. Η ενσωμάτωση στο φασισμό στην πραγματικότητα σημαίνει πορεία στο σκοτάδι, σημαίνει δουλοποίηση και εργαλειοποίηση του μέλους στην επίτευξη του «ανώτατου» σκοπού που είναι η εθνική κάθαρση, ενός έθνους που επιστημονικά, ιστορικά και κοινωνιολογικά η καθαρότητα έχει αμφισβητηθεί. Προκειμένου να το πετύχουν αυτό βασίζονται στην ταπείνωση που βιώνουν οι μαθητές από την εξαθλίωση της οικογενειακής τους ζωής εν μέσω κρίσης και μνημονίων. Η διαχείριση της οργής της νεολαίας που δεν βρίσκει αλλού διέξοδο και η χειραγώγηση της ταπείνωσης αποτελούν ίσως τον κύριο υπόγειο μηχανισμό στρατολόγησης της νεολαίας στο φασισμό.

Οι ηλικίες όπου απευθύνεται η ΧΑ είναι κυρίως 14-17 ετών (Β Γυμνασίου- Β Λυκείου), αλλά τελευταία έχει στοχεύσει ακόμη και σε «κατήχηση» παιδιών προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Η κυρίαρχη άποψη ενός τέτοιου κοινού σε όλα τα παραπάνω είναι ότι βρισκόμαστε στην εποχή των καθαρμάτων και άρα πρέπει να γίνει κανείς χειρότερος από τους κακούς, πιο βάναυσος από όσους τον «καταδιώκουν» ως πραγματικοί ή φανταστικοί εχθροί. Με αυτήν την ανηθικότητα στρατολογούνται τα παιδιά μας στα σχολεία, σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που απέχει πολύ από τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Ταυτόχρονα, η ατιμωρησία και η ανοχή της πολιτείας στα εγκλήματα που τελούν οι ναζί, με τη συμμετοχή πολλές φορές και της ίδιας της αστυνομίας στην εκτέλεσή τους, ενθαρρύνουν τους μαθητές που θεωρούν πως ό, τι και να κάνουν θα μείνουν στο απυρόβλητο. Αποθρασύνονται και γίνονται γενίτσαροι του ναζισμού. Αυτή η ιδεολογική, ψυχολογική και σωματική παρέμβαση των ναζιστών πάνω στους μαθητές δεν είναι μόνο παράνομη και επικίνδυνη αλλά και αντιτίθεται στο σκοπό της εκπαίδευσης που είχε συμφωνηθεί από την κοινωνία. Η εκπαίδευση ήταν ανέκαθεν διδασκαλία προς το φως, όχι το σκοτάδι! «Την δε προς αρετήν εκ παίδων παιδείαν», παιδεία είναι η διαπαιδαγώγηση προς την αρετή απ’ τα παιδικά χρόνια, έλεγε ο Πλάτων.

Πώς το σχολείο συμμετέχει στο έγκλημα

Το σχολείο ως θεσμός δυστυχώς συμμετέχει στο έγκλημα αυτό που γίνεται σε βάρος της νεολαίας της χώρας, άμεσα και έμμεσα. Έμμεσα με τα παιδαγωγικά, γνωστικά και άλλα κενά. Άμεσα με την ανοχή που δείχνει σε τέτοια φαινόμενα. Υπάρχουν δηλαδή στο σχολείο παιδαγωγικά, γνωστικά και ιδεολογικά κενά που έρχεται η ΧΑ να εκμεταλλευτεί. Και η εκπαιδευτική πολιτική κλείνει το μάτι στον εκφασισμό της νεολαίας μέσα στα σχολεία.

Το καπιταλιστικό σχολείο δίνει έμφαση στην ατομική επίδοση και όχι στην ομαδική μάθηση, συνοχή και αλληλεγγύη και περιθωριοποιεί τους μαθητές με χαμηλές επιδόσεις. Συνήθως είναι αυτοί που προέρχονται από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, εκείνοι που πλήγηκαν πρώτα και πιο βίαια από την οικονομική κρίση, και είναι αυτοί που θα αποτελέσουν τους πρώτους και πιο εύκολους «πελάτες» της ΧΑ.

Η στρατολόγηση αυτή βασίζεται και πάνω στην ιστορική άγνοια των μαθητών μας η οποία ενθαρρύνεται από ένα σχολικό περιεχόμενο που συνειδητά παρακάμπτει ιστορικά γεγονότα που μπορεί να δημιουργήσουν κριτική σκέψη αμφισβήτησης του καθεστώτος σε ένα κράτος όπου οι συνεργάτες των γερμανών μετά τον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο πήραν την εξουσία. Η άγνοια των ιστορικών γεγονότων είναι που δημιουργεί χώρο που η ΧΑ εκμεταλλεύεται και στρατολογεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα βιβλία ιστορίας Στ Δημοτικού και Γ Λυκείου ανατέθηκαν σε συγγραφείς που έχουν σχέση με το Ίδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή και εκθειάζουν τον Μεταξά. Η δεξιά παρακαταθήκη στην εκπαίδευση ήταν και είναι η καλλιέργεια της ιστορικής λήθης των δημοκρατικών κατακτήσεων του λαού, με την ημι-μάθεια και διαστροφή των ιστορικών γεγονότων.

Εκεί πατά και η ΧΑ, που με περισσό θράσος αρνείται κρίσιμα ιστορικά γεγονότα που δεν την βολεύουν διαστρεβλώνοντας την ιστορία αλλά και την κοινή λογική. Αν το σκεφτεί κανείς είναι τρομακτικό, ύστερα από τη βαρβαρότητα του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου να υπάρχουν υπερασπιστές του Χίτλερ. Αλλά υπάρχουν! Και είναι επιλογή του συστήματος να υπάρχουν. Ύστερα από δυο παγκόσμιους πολέμους, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το Ολοκαύτωμα η συνείδηση κάποιου κόσμου είναι ναρκωμένη. Και εάν δεν είναι ναρκωμένη είναι εφησυχασμένη.

Η παιδαγωγική και κοινωνική ευθύνη των εκπαιδευτικών

Από την άλλη οι εκπαιδευτικοί είναι παγωμένοι. Η απειλή της ΕΔΕ και της συνακόλουθης απόλυσης έχει χρησιμοποιηθεί για την χειραγώγησή τους. Το μήνυμα της κυβέρνησης είναι ότι όσοι τολμούν να αντιστέκονται θα καταδιώκονται και θα απολύονται. Άλλωστε τα παραδείγματα των διώξεων της νηπιαγωγού στο Νυδρί που έκανε πολυπολιτισμική εκπαίδευση, του καθηγητή που άφησε τη μαθήτρια που μόλις είχε έρθει από Πολωνία να γράψει στη γλώσσα της, χωρίς να το βαθμολογήσει το γραπτό, και του εκπαιδευτικού Γουλιώνη που μοίραζε φυλλάδια αντιφασιστικής εκδήλωσης του δήμου, έστω και εάν δικαιώθηκαν στο τέλος άφησαν το στίγμα τους. Το μήνυμα που ήθελαν να περάσουν από το Υπουργείο εν πολλοίς πέρασε: εάν δεν θέλεις να κινδυνεύσεις και εσύ με απόλυση, σκύψε το κεφάλι και κάνε τη δουλίτσα σου. Μέσω της τρομοκρατίας θέλουν έναν εκπαιδευτικό φοβισμένο, ταπεινωμένο και χειραγωγήσιμο.

Το μήνυμα του Υπουργείου ήταν η τρομοκρατία με σκοπό την υποταγή. Ενώ δηλαδή το Υπουργείο διακηρύσσει ένα λόγο καταπολέμησης του φασισμού, στην πραγματικότητα κλείνει το μάτι στη ΧΑ και απειλεί ότι όποιος εκπαιδευτικός είναι πιστός στο καθήκον του περί δημοκρατικής εκπαίδευσης θα τιμωρείται. Αυτό διαμορφώνει εξαιρετικά ευνοϊκές καταστάσεις για την διείσδυση της ΧΑ στα σχολεία και στην νεολαία. Δένοντας τους εκπαιδευτικούς με το φόβο της απόλυσης, αφήνουν το πεδίο ελεύθερο στους φασιστές να κάνουν ότι θέλουν στα σχολεία και να μετατρέπουν την νεολαία της χώρας σε ναζιστές. Είναι η πιο ύπουλη και αθέατη πλευρά της δράσης της ΧΑ. Και αποτελεί νάρκη για το μέλλον του τόπου.

Οι εκπαιδευτικοί δηλαδή σήμερα που είναι εξαθλιωμένοι με κατακρεουργημένους μισθούς και καταπονημένοι από την επισφάλεια της εργασίας τους σε ένα σύστημα εχθρικό και υπονομευτικό της αξιοπρέπειάς τους, είναι αυτοί που τελούν επιπλέον κάτω από το φόβο της απόλυσης αν, τιμώντας το δημοκρατικό τους φρόνιμα και καθήκον στην εκτέλεση του λειτουργήματός τους, αντιδράσουν κατά του ναζισμού. Υπάρχει ένας εκβιασμός από το σύστημα που έχει εξουδετερώσει την δημοκρατική δραστηριότητα της πλειοψηφίας του εκπαιδευτικού κόσμου. Το γεγονός αυτό είναι και επικίνδυνο αλλά και τρομακτικό, αλλά είναι κατά την άποψή μου σημείο των αντιδημοκρατικών μέτρων που το σύστημα προσπαθεί να επιβάλει. Το ίδιο σύστημα είναι που προωθεί και το φασισμό έναντι της δημοκρατίας ως απάντηση στην κρίση εξυπηρετώντας την αστική τάξη.

Εάν οι εκπαιδευτικοί δεν ορθώσουν το παιδαγωγικό τους ανάστημα και το δημοκρατικό τους φρόνημα σε εποχές τέτοιες κοινωνικού κανιβαλισμού, τότε η κοινωνία είναι καταδικασμένη να ζήσει σε χειρότερη μορφή τα λάθη της ιστορίας της. Πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν κάνει πολλές κινήσεις υπεράσπισης της δημοκρατίας και αντιμετώπισης του φαινομένου στα σχολεία. Είναι όμως κάτι που δεν μπορούν όλοι να σηκώσουν. Χρειάζονται ενδυνάμωση και κοινωνικές συμμαχίες. Χρειάζονται στήριξη και πολιτική πίεση για να μπορέσουν να εκτελέσουν το εκπαιδευτικό τους έργο και το παιδαγωγικό τους καθήκον, σε πείσμα των καιρών και των κινδύνων που ελλοχεύουν σε ένα σύστημα αντιδημοκρατικό και τιμωρητικό, όπως αυτό που βιώνουμε σήμερα.

Φασισμός και μετα-δημοκρατία

Ο φασισμός είναι «παράγωγο» του καπιταλισμού και διευκολύνεται από τη συμμαχία και τη δράση του πολιτικού συστήματος. Εάν και εφόσον εξυπηρετούνται τα συμφέροντα της αστικής τάξης, το πολιτικό σύστημα λειτουργεί με τέτοιο τρόπο που να διευκολύνει την εκτροφή του φασιστικού φαινομένου, ακόμη και εάν αυτό είναι εις βάρος του. Στη σημερινή οικονομική συγκυρία εφόσον το κεφάλαιο εξυπηρετείται από τις φασιστικές πρακτικές, με πολλούς και διάφορους λόγους και τρόπους, τότε υποστηρίζεται και επιβάλλεται με διάφορες μορφές.

Η φασιστική στροφή της ούτως ή άλλως συντηρητικής κυριαρχίας συμβαίνει σε μια εποχή ταξικών συγκρούσεων σε διεθνές επίπεδο και αποτελεί προέκταση της συρρίκνωσης των δημοκρατικών ελευθεριών με άλλοθι την κρίση και το χρέος. Στον ταξικό πόλεμο που βιώνουμε εντάσσεται η υποταγή των κρατών σε υπερεθνικούς οργανισμούς, ο περιορισμός των κοινωνικών επενδύσεων και ασφαλειών, ο γενικός περιορισμός δημοκρατικών και ατομικών δικαιωμάτων κλπ. Φαίνεται από τα παραπάνω ότι το διακύβευμα είναι η ίδια η δημοκρατία. Και όσο και εάν κρίναμε την δημοκρατίας στην μορφή της αντιπροσώπευσης ως ελλιπή τρόπο λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, το σίγουρο είναι ότι η κριτική μας σκόπευε στην διεύρυνση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και όχι στον περιορισμό τους. Η εκπαίδευση και στον συγκεκριμένο τομέα αποτελεί κρίσιμο πεδίο της μάχης για τον εκφασισμό της κοινωνίας. Οι εκπαιδευτικοί έτσι για μια άλλη φορά καλούνται να είναι θεματοφύλακες της κοινωνικής συνοχής.

Συμπέρασμα

Συνολικά θα έλεγα ότι η διείσδυση της ΧΑ στα σχολεία εκμεταλλεύεται την κεκαλυμμένη οργή των μαθητών μας για όσα συμβαίνουν στα ίδια τα παιδιά και τις οικογένειές τους, στα γνωστικά κενά που άφησε το σχολείο αλλά και τα παιδαγωγικά κενά να ενσωματωθούν κοινωνικά και να νομιμοποιήσουν μέσα τους τη σχολική τους δράση. Οι περισσότεροι από τους μαθητές μας που στρατολογούνται στην ΧΑ είναι αυτοί που είχαν προηγουμένως περιθωριοποιηθεί, είναι οι «κακοί» μαθητές, οι «προβληματικοί χαρακτήρες». Είναι τα παιδιά που το εκπαιδευτικό σύστημα δεν κατάφερε να ενσωματώσει. Δίχως άλλο –στην πλειοψηφία τους- είναι οι «φτωχοδιάβολοι» του σχολείου. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, όπως παιδιά από ιδιωτικά σχολεία που στρατολογούνται αλλά βιώνουν με διαφορετικό τρόπο αυτήν την στρατολόγηση. Οι στρατολογημένοι μαθητές στη ΧΑ αισθάνονται ενσωματωμένοι στην «δύναμη» της ομάδας που ανήκουν, «των πολλών» και λίγο τους ενδιαφέρει το πρόβλημα της ηθικότητας της δράσης τους. Παραδίδονται σε ένα φαύλο κύκλο προς τα κάτω, με απανθρωπιστικές διαδικασίες αμοραλισμού και μιας ζωής αφιερωμένης στη βία και το μίσος.

Απαιτείται η συστράτευση της οικογένειας, των ΜΜΕ και των εκπαιδευτικών, που είναι οι κύριοι παιδαγωγικοί φορείς της κοινωνίας για την υπεράσπιση της δημοκρατίας έναντι του αναδυόμενου ναζισμού που κινδυνεύει να αλλοιώσει το δημοκρατικό φρόνημα της κοινωνίας, αν δεν φροντίσουμε εγκαίρως να το αντιμετωπίσουμε. Οι κίνδυνοι είναι ορατοί για όσους θέλουν να τους δουν, και είναι η εμφύλια σύρραξη ανάμεσα στον φασισμό και την δημοκρατία.

Εκείνο που θέλω να επισημάνω είναι ότι κάθε μαθητής που εμπλέκεται σε δραστηριότητες της ΧΑ είναι θύτης αλλά είναι και θύμα. Θύμα της άγνοιας που σκόπιμα καλλιεργείται από το εκπαιδευτικό σύστημα, θύμα της κοινωνικής κρίσης, θύμα της προπαγάνδας που τα ΜΜΕ τεχνηέντως διοχετεύουν στο κοινό. Από την άλλη κάθε μαθητής που δηλητηριάζεται από το μίσος για τη διαφορετικότητα είναι μια μάχη χαμένη!

Πρέπει να πειστούν οι μαθητές ότι οι κατατρεγμένοι αυτής της γης είναι θύματα ενός πολιτικού παιχνιδιού που στήνεται σε βάρος τους και σε βάρος μας και υπάρχει άλλος τρόπος να βρουν το δίκιο τους. Να καταλάβουν πως όσο θα είμαστε γονατισμένοι θα ρίχνουμε ευθύνη σε όσους βλέπουμε γύρω μας. Ότι χρειάζεται να αποκτήσουμε την αξιοπρέπειά μας, να ορθώσουμε ανάστημα για να δούμε τους πραγματικούς υπαίτιους αυτής της καταστροφής. Οι εκπαιδευτικοί της χώρας έχουν το παιδαγωγικό καθήκον να βοηθήσουν τους μαθητές στην συνειδητοποίηση αυτή. Το σύνθημα παιδεία, ελευθερία και δημοκρατία είναι επίκαιρο και πάλι όσο ποτέ.

*Η Μαρία Νικολακάκη είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.