Του Κωνσταντίνου Τσίμα

Την περασμένη Κυριακή ήταν η επέτειος της κηδείας του Γιώργου Σεφέρη. Κάποιοι μεγαλύτεροι αναγνώστες σίγουρα τη βίωσαν ως μία από τις μαζικότερες και σημαντικότερες πράξεις έμπρακτης δήλωσης αντίθεσης στη χούντα των Απριλιανών. Ο αστός διανοούμενος Σεφέρης, τιμημένος με Νόμπελ λογοτεχνίας, είχε ευτυχήσει να μελοποιηθεί από τον Θεοδωράκη και να δει το ποιητικό του έργο «κτήμα» του απλού λαού. Στην ώρα του έκανε μια λιτή δήλωση κατά της χούντας, θέτοντας αυτόματα την Τέχνη του αλλά και, λόγω βαρύτητας ως «διεθνής» προσωπικότητα, τη δημιουργική διανόηση της εποχής στο πλευρό της δημοκρατικής ομαλότητας και των διαφαινόμενων κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων που είχαν βίαια τοποθετηθεί στον «γύψο» από αντιδραστικά κέντρα αποφάσεων. Το γεγονός ότι δεν ήταν αριστερός (σε χρόνια που ο χαρακτηρισμός είχε ουσιαστική σημασία), ενδυνάμωσε τον συμβολισμό που η παλλαϊκή συμμετοχή προσέδωσε στην κηδεία του. Η ήρεμη παρουσία εκατοντάδων χιλιάδων κόσμου κάθε απόχρωσης που, περιστοιχισμένος από το χουντικό αστυνομικό κράτος και παρακράτος, τραγουδούσε τους στίχους του ποιητή στην πορεία προς το νεκροταφείο, ήταν το ηχηρότερο χαστούκι στον χουντοφασισμό. Τρία χρόνια (και ένα Πολυτεχνείο) αργότερα, η Ελλάδα βάδιζε ξανά προς ελεύθερες εκλογές.

Η ανάδειξη της λαϊκής συμμετοχής στην κηδεία του Σεφέρη ως «συμβόλου αιχμής» κατά της χούντας δεν ήταν βέβαια τυχαίο γεγονός. Αν λ.χ. ο Σεφέρης είχε πεθάνει πέντε χρόνια αργότερα, οι συνθήκες των κυοφορούμενων αγώνων της εποχής θα είχαν αναδείξει κάποιο άλλο γεγονός στη θέση της κηδείας του. Τα σύμβολα και οι συμβολισμοί γεννιούνται όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες να τα αξιοποιήσουν, να χτίσουν πάνω τους μια συνέχεια, να τροφοδοτήσουν στην ιδανική περίπτωση μαζικό αγώνα προς έναν αναγνωρίσιμο, γενικά αποδεκτό στόχο. Η κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη, φέρ’ ειπείν, μια δεκαετία νωρίτερα, ήταν πολύ πιο φορτισμένη, αλλά δυσκολότερα διαχειρίσιμη ως γενικό δημοκρατικό σύμβολο. Ο Λαμπράκης έμεινε στη συλλογική μνήμη ως ο «μαραθωνοδρόμος της Ειρήνης». Η κηδεία του Κωστή Παλαμά, μεσούσης της ναζιστικής κατοχής και των δεινών που βίωναν οι πολίτες, ήρθε ως ό,τι καταλληλότερο να συμβολίσει την Αντίσταση, για έναν λαό που δεν διαβάζει ποίηση, που δεν ακούει χιπ-χοπ, που δύσκολα διατηρεί την ψυχραιμία του.