→Την ώρα που οι πλούσιες χώρες μαστίζονται από υπογεννητικότητα και αγωνιούν για τις αντοχές του ασφαλιστικού τους συστήματος, οι 10 χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας είναι και οι πιο φτωχές
Του Τάσου Σαραντή
Η ιστορία του 21ου αιώνα εκκινεί με την πτώση των γεννήσεων, την αύξηση του βιοτικού επιπέδου και μια επανάσταση στην παραγωγή τροφίμων. Ωστόσο, η συνολική εικόνα είναι άνιση: καθώς οι πληθυσμοί μειώνονται στα πλουσιότερα κράτη, σε άλλες χώρες, ιδιαίτερα στην Αφρική, αυξάνονται με ρυθμούς που μπορεί να ρίξουν τους πληθυσμούς τους ακόμη περισσότερο στη φτώχεια.
Σήμερα, οι 10 χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας βρίσκονται όλες στην Αφρική, με επικεφαλής τη Νιγηρία, όπου οι γυναίκες γεννούν κατά μέσο όρο 7,6 παιδιά. Η Μπουρκίνα Φάσο, με ποσοστό γονιμότητας 6 παιδιά ανά γυναίκα, είναι η τελευταία της δεκάδας, αλλά όλες οι χώρες που κατατάσσονται σε αυτήν είναι μεταξύ των φτωχότερων του κόσμου. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Γραφείου Αναφοράς Πληθυσμού στην Ουάσινγκτον, ο πληθυσμός της Αφρικής θα υπερδιπλασιαστεί μέχρι το 2050, από 1,1 δισ. ανθρώπους σήμερα σε 2,4 δισ. Η Νιγηρία, που είναι ήδη η πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της ηπείρου, με 174 εκατομμύρια κατοίκους, αναμένεται να είναι η τρίτη πιο πυκνοκατοικημένη στον κόσμο, μέχρι το 2050, με 440 εκατ. κατοίκους, μετά την Κίνα και την Ινδία.
Στον αντίποδα, στην κορυφή της δεκάδας των χωρών με τη μικρότερη αύξηση πληθυσμού βρίσκεται η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, με μόλις 1,2 παιδιά ανά γυναίκα. Στην ίδια δεκάδα των λιγότερο «γόνιμων» χωρών, με μέσο όρο 1,3 παιδιά ανά γυναίκα, περιλαμβάνονται τρεις ασιατικές χώρες (Ταϊβάν, Σιγκαπούρη και Νότια Κορέα), ενώ οι υπόλοιπες βρίσκονται στην Ευρώπη (Μολδαβία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σλοβακία και Ουγγαρία). Στις Ηνωμένες Πολιτείες το μέσο συνολικό ποσοστό γονιμότητας είναι σήμερα 1,9 παιδιά ανά γυναίκα (κάτω από σχεδόν 5 το 1960), κάτι που συνεπάγεται μείωση του πληθυσμού, ο οποίος όμως αναμένεται να αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες εξαιτίας της μετανάστευσης.
Αν και υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες ότι η αύξηση του πληθυσμού θα ξεπεράσει την οικονομική ανάπτυξη σε πολλές αφρικανικές χώρες, σε πολλές άλλες χώρες υπάρχει ανησυχία για το ενδεχόμενο της μείωσης των πληθυσμών τους, αφού έχουν χαμηλή οικονομική ανάπτυξη, γεγονός που μπορεί να επιφέρει την παραμονή όλο και λιγότερων εργαζομένων στην παραγωγή και την ύπαρξη περισσότερων συνταξιούχων.
Ακόμη και η Κίνα ανησυχεί για την επίδραση της μείωσης του πληθυσμού της, 35 χρόνια μετά τη θέσπιση της δρακόντειας νομοθεσίας που προέβλεπε «ένα παιδί για κάθε οικογένεια». Η Κίνα εκφράζει την ανησυχία ότι δεν θα είναι σε θέση να θρέψει τον λαό της, καθώς είναι παράνομο για τα ζευγάρια να έχουν περισσότερα από ένα παιδιά και ασχολούνται με αναγκαστικές στειρώσεις και αποβολές για τη μείωση της αύξησης του πληθυσμού. Ο πληθυσμός της Κίνας ανέρχεται σήμερα σε 1,35 δισ. κατοίκους και αναμένεται να μειωθεί από το 2050.
Ωστόσο, το ζήτημα των γεννήσεων σε κάθε περιοχή του πλανήτη βγάζει στην επιφάνεια ξεχωριστά ζητήματα και πολλές αντιφάσεις. Οταν πρόκειται για τις αφρικανικές χώρες, των οποίων ο ρυθμός ανάπτυξης του πληθυσμού είναι πολύ υψηλός, η αύξηση του εισοδήματος και τα επίπεδα εκπαίδευσης μπορεί να οδηγούν σε χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας, αλλά η επίτευξή τους είναι δύσκολη, πολύ περισσότερο όταν περιορίζονται οι πόροι για την εκπαίδευση τη στιγμή που κατακλύζονται από έναν τεράστιο αριθμό παιδιών.
Το Γραφείο Αναφοράς Πληθυσμού συγκρίνει τον Νίγηρα με τις Κάτω Χώρες, καθώς και οι δύο έχουν πληθυσμό περίπου 17 εκατομμυρίων ανθρώπων σήμερα. Επί του παρόντος, το 50% του πληθυσμού του Νίγηρα είναι νεότεροι από την ηλικία των 15 χρονών, σε σύγκριση με το 17% των Κάτω Χωρών. Και δεδομένου του εξαιρετικά χαμηλού επίπεδου ζωής στον Νίγηρα, οι γονείς εκεί έχουν ένα δυσάρεστο κίνητρο για να φέρουν περισσότερα παιδιά στη ζωή: 43.000 βρέφη έχασαν τη ζωή τους στον Νίγηρα πέρσι, ενώ στις Κάτω Χώρες, αντίθετα, ο αριθμός αυτός ανερχόταν σε 650.
Μέχρι το 2050, η Ινδία, η οποία σήμερα έχει 1,3 δισεκατομμύρια κατοίκους, αναμένεται να αντικαταστήσει την Κίνα στην πρώτη θέση των χωρών με τους μεγαλύτερους πληθυσμούς, καθώς προβλέπεται να έχει 1,65 δισ. κατοίκους. Οι ΗΠΑ, αν και ο πληθυσμός τους εξακολουθεί να αυξάνεται, θα πέσουν από την τρέχουσα τρίτη θέση, με 316 εκατ. κατοίκους, παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός τους θα ανέλθει σε 400 εκατομμύρια. Ετσι, αναμένεται να καταλάβουν την τέταρτη θέση, πίσω από τη Νιγηρία, παρ’ όλο που η τελευταία διαθέτει περίπου το ένα δέκατο της έκτασης των ΗΠΑ.
Η Αιθιοπία και το Κονγκό αναμένεται να ενταχθούν στην πρώτη δεκάδα των πολυπληθέστερων χωρών το 2050, εκδιώκοντας από αυτήν την Ιαπωνία και τη Ρωσία. Ο πληθυσμός του Κονγκό προβλέπεται να αυξηθεί από 71 εκατ. σήμερα σε 182 εκατ. και της Αιθιοπίας από 89 εκατ. σήμερα σε 178 εκατομμύρια.
