Αν και έχω αμφιβολίες για το κατά πόσο μπορεί μια συνειρμική, «επεισοδιακή» δραματουργία να απλώσει το θέμα της σε έκταση και βάθος, θεωρώ πολύτιμα την κοσμοπολίτικη αίσθηση, το άνοιγμα και την εξωστρέφεια της ομάδας των Vasistas

Του Γρηγόρη Ιωαννίδη

Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κάποιος μιμοθέατρο συνόλου ή, ακόμα πιο εξεζητημένα, βουβή όπερα. Οι Vasistas επανέρχονται –κόβοντας από τους πρώτους την κορδέλα της νέας χρονιάς- στο ιδιαίτερο σκηνικό είδος που καλλιεργούν, και μάλιστα -αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κάποιος από μια ομάδα με αρκετό πλέον εκτόπισμα- με μια πρόταση εξαιρετικά μετρημένη. Και ήσυχη, αν σκεφτεί κάποιος πως έχει να κάνει με πράγματα που πέφτουν: με ανθρώπους που πέφτουν, κοινωνίες που πέφτουν, αξίες που πέφτουν.

Για συστήματα που γενικά πέφτουν κάνοντας θόρυβο. Είναι λοιπόν εξαιρετική η ιδέα των Vasistas και της Αργυρώς Χιώτη να φανταζόμαστε τον κρότο τους εν μέσω γενικευμένης σιωπής ή –έστω- της ανεπαίσθητης αντήχησης που κάνουν μπροστά στο κακό τα βήματα του πανικού, τα σκιρτήματα του όχλου, οι ανάσες, που συντονίζονται στο αίσθημα του τέλους. Θα έλεγε κανείς πως στο «Domino» αυτό που επικρατεί είναι η εκκωφαντική παρουσία ενός θανάτου που αποσιωπάται, ενός ακατονόμαστου πεπρωμένου.

Ολα αυτά καθώς παρακολουθούμε την πολυπληθή ομάδα να περιφέρεται στην ταράτσα του Ινστιτούτου με τρόπο σχιζοφρενή ή με τον τρόπο της ενσωμάτωσης του ενός στα βήματα των πολλών. Κάποτε μάλιστα ένα μέλος –ή «πιόνι»- σαν να αλλάζει πορεία, εξέρχεται, γίνεται ο άλλος που θα διαφοροποιηθεί, κάποτε ο αποσυνάγωγος. Αν υπάρχει εδώ πάλη, αληθινό δράμα, συμβαίνει ανάμεσα σε αυτόν τον έναν και τους πολλούς, ανάμεσα στο άτομο και το σύνολο. Αυτό που προκύπτει είναι ας πούμε ένα είδος «Χορού», που χωρίς πρωταγωνιστές, ήρωες και υποκριτές, ανεβαίνει στη σκηνή, όπως στην πρώτη εικόνα του «Οιδίποδα», με αφορμή την κατάρα που δυναστεύει την πόλη.

Οι συντελεστές ομολογούν κάπου τις οφειλές τους στο «Παιχνίδι της Σφαγής» του Ιονέσκο. Θα πρόσθετα πως το ίδιο παιχνίδι οφείλει πολλά και στον «Ρινόκερο». Και στα δύο έχουμε την επέλαση του κακού, που σκεδάζεται στο μέρισμα των ευθυνών. Μόνο που ό,τι στην πρώτη περίπτωση μοιάζει με μεταφυσική φάρσα, στη δεύτερη στηρίζει μια παραβολή για την ατομική ευθύνη και τη συνολική συγκατάβαση.

Οπως και να ’χει, η ομάδα έχει καταφέρει να έχει αναγνωρίσιμο ύφος μέσα στον πανζουρλισμό του θεάτρου μας. Εχει στη ρίζα της μια κοσμοπολίτικη αίσθηση, ένα άνοιγμα, μια εξωστρέφεια που τα θεωρούμε πολύτιμα. Και έχει μαζί μια ξεχωριστή άποψη για τη θεατρικότητα. Το θέατρο των Vasistas πετυχαίνει να είναι εννοιολογικό και προσωπικό, να απευθύνεται σε σύνολα και μαζικές κινήσεις, κι όμως να μην αφήνει στο περιθώριο την ατομική περίπτωση.

Αν σε κάτι έχω αμφιβολίες είναι στο κατά πόσο μπορούν, ακολουθώντας αυτή τη συνειρμική, «επεισοδιακή» δραματουργία, να απλώσουν το θέμα τους σε μεγαλύτερη έκταση και βάθος. Είχαμε κι εδώ τη συσσώρευση μερικών εξαιρετικών σκηνών (του θηλασμού, του φιλιού, της μετωπικής σύγκρουσης, της «αυτοκτονίας») δίπλα σε άλλες που επαναλαμβάνονται χωρίς ουσιαστικό λόγο (όπως των τραγουδιών που τραγουδιούνται πλέι μπακ) και σε κάποιες ακόμα, φανερά άτονες. Γνωρίζω ότι στόχος παραμένει πάντα η αίσθηση του πράγματος, η μεταφορά του βιώματος. Απλά δεν μου είναι πια αρκετό. Περιμένω να δω πώς σε αυτό το υλικό πάνω η ομάδα θα καταφέρει να χτίσει μια περισσότερο δομημένη, στοχαστική κι ουσιαστική αφήγηση. Προς το παρόν δεν το βρίσκω περίεργο που η παράστασή της εξαντλείται σε μία και μόνο ώρα.

Η γενική εντύπωση είναι πάντως θετική. Μένει η αίσθηση μιας δουλειάς ομαδικής και σοβαρής, με ιδέες και αφοσίωση. Μου άρεσε πολύ η επεξεργασία των παλιών τραγουδιών -δημιουργούσε το υπόκωφο κράτημα του κόσμου πριν από το τέλος. Βρήκα, αντίθετα, άσχετο για την παράσταση το φόντο της μελοδραματικά φωτισμένης Ακρόπολης. Θα τη δω, ελπίζω, μελλοντικά σε άλλο περιβάλλον, που θα της ταιριάζει περισσότερο.