Εχει το προνόμιο να βρίσκεται στον πιο όμορφο πεζόδρομο της Αθήνας και να «συνομιλεί» με τα μνημεία της αρχαιότητας στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Χαρακτηρισμένη ως μνημείο, κινδύνεψε από τις «μπουλντόζες» και σώθηκε χάρη στην εγρήγορση των πολιτών, εντός και εκτός Ελλάδας
Της Χαράς Τζαναβάρα
Η μικρή πολυκατοικία στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17, έργο του αρχιτέκτονα και ακαδημαϊκού Βασίλειου Κουρεμένου, δεν περιλαμβάνεται τυχαία στον κατάλογο με τα εκατό (σ.σ.: για την ακρίβεια 113) καλύτερα δείγματα της ελληνικής αρχιτεκτονικής στον 20ό αιώνα, τα οποία είχαν επιλεγεί το 2002 από Ελληνες και ξένους ειδικούς, αποτελώντας το υλικό μιας έκθεσης που είχε ταξιδέψει στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Εργο του 1930, χαρακτηρίζεται από τους μελετητές της αρχιτεκτονικής υποδειγματικός «γάμος» της Art Deco με στοιχεία του αθηναϊκού νεοκλασικισμού που τότε ολοκλήρωνε τον κύκλο του, παραδίδοντας τη σκυτάλη στο μοντέρνο στιλ το οποίο κυριάρχησε κατά τον Μεσοπόλεμο. Πρόκειται για τετραώροφη πολυκατοικία, με υποδειγματικές αναλογίες στην πρόσοψη. Ακολουθεί με θρησκευτική ευλάβεια τη συμμετρία της νεοκλασικής παράδοσης, αλλά ξεχωρίζει από ορισμένες «πινελιές» που κοσμούν την πρόσοψη.
Η είσοδος πλαισιώνεται από ανάγλυφες μαρμάρινες παραστάσεις, που παραπέμπουν σε δύο σύγχρονες Καρυάτιδες αλλά με ηπειρώτικες φορεσιές. Συμπληρώνονται από ευρηματική χρήση πολύχρωμων μαρμάρων στη βάση του πρώτου ορόφου. Στον τέταρτο όροφο είχαν τοποθετηθεί δύο ψηφιδωτά, τα οποία σύμφωνα με τη Μάρω Αδάμη-Καρδαμίτση, καθηγήτρια του Πολυτεχνείου και διευθύντρια του αρχιτεκτονικού τομέα του Μουσείου Μπενάκη, φιλοτέχνησε ο Στέφανος Ξενόπουλος, αδελφός του συγγραφέα και δημοσιογράφου Γρηγορίου Ξενόπουλου. Το 1978 το κτίριο είχε κηρυχθεί διατηρητέο από το τότε υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ και δέκα χρόνια αργότερα χαρακτηρίστηκε μνημείο με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού.
Είναι έργο του Ηπειρώτη Βασίλειου Κουρεμένου (1875-1957), ο οποίος βρέθηκε το1892 στο Παρίσι, όπου σπούδασε αρχιτεκτονική στην περίφημη Ecole des Beaux Arts. Εγκαταστάθηκε το 1905 στην Αθήνα και δέκα χρόνια αργότερα εκλέχθηκε καθηγητής στο Πολυτεχνείο και μέλος της Ακαδημίας. Πολυσύνθετη προσωπικότητα, ασχολήθηκε επίσης με τη ζωγραφική, τη γλυπτική και τη μουσική σύνθεση!
Θεωρείται ο τελευταίος των νεοκλασικιστών και πίστευε ότι τα κτίρια οφείλουν «να ευχαριστούν το πνεύμα και να προκαλούν τον θαυμασμό του ανθρώπου», όπως σημειώνει γι' αυτόν ο επίσης καθηγητής του Πολυτεχνείου και ακαδημαϊκός Σ. Κυδωνιάτης («Αι Αθήναι άλλοτε και τώρα»). Είναι στοιχεία που επιστράτευσε και σε άλλα κτίρια τα οποία σχεδίασε, όπως το μέγαρο της Εθνικής Τράπεζας (οδός Σταδίου), η έδρα του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων (οδός Αθηνάς) και οι καπναποθήκες στο Αγρίνιο.
Εκτός από το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ύφος, η μικρή πολυκατοικία έχει το προνόμιο να βρίσκεται απέναντι από το αρχαίο θέατρο Διονύσου, στις δυτικές παρυφές του Ιερού Βράχου. Στο ιστορικό παλίμψηστο της πιο ενδιαφέρουσας γειτονιάς της πρωτεύουσας συνυπάρχουν η οικία Πρόκλου, του νεοπλατωνικού φιλόσοφου του 5ου μ.Χ. αιώνα, το κτίριο Βάιλερ της περιόδου 1834-36, τα νεότερα αρχοντικά επιφανών οικογενειών (Ζολώτα, Ντάβαρη, Δραγώνα κ.λπ.), καθώς και η κατοικία του Β. Κουρεμένου (Δ. Αρεοπαγίτου 37) που ο αρχιτέκτονας έχει δωρίσει στην Ακαδημία. Τον Αύγουστο του 2004 στην αρχιτεκτονική «συγχορδία» προστέθηκε και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, με τα μοναδικά του εκθέματα.
Καθένα έχει το δικό του στιλ, αλλά σημείο αναφοράς είναι η οδός Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Φέρει το όνομα του πολιούχου της Αθήνας, η μνήμη του οποίου τιμάται στις 3 Οκτωβρίου. Μαζί με τη γυναίκα του Δάμαρι, ήταν οι πρώτοι που ασπάστηκαν τον χριστιανισμό μετά το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου στην Πνύκα.
Ο άξονας Δ. Αρεοπαγίτου-Αποστόλου Παύλου ξεκινά από την πύλη του Αδριανού και καταλήγει στο Θησείο, διχοτομώντας τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης από τον λόφο του Φιλοπάππου. Ο φαρδύς άξονας, με συνολικό μήκος 2 χλμ., είχε μέση ημερήσια κυκλοφορία 80.000 οχήματα, όταν αποφασίστηκε η πεζοδρόμησή του με πρόταση της Μελίνας Μερκούρη, στο πλαίσιο του προγράμματος ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας. Ορισμένοι προφήτευαν κυκλοφοριακό κομφούζιο, αλλά ευτυχώς δεν επαληθεύτηκαν…
Η μεγαλύτερη απειλή για το έργο του Κουρεμένου και το διπλανό του στον αριθμό 19 εκδηλώθηκε το 2007, όταν με απόφαση της αρμόδιας επιτροπής του υπουργείου Πολιτισμού αποφασίστηκαν με οριακή πλειοψηφία ο αποχαρακτηρισμός και η κατεδάφιση των δύο κτιρίων με το «επιχείρημα» ότι εμπόδιζαν τη… συνομιλία του νέου Μουσείου της Ακρόπολης -και συγκεκριμένα του… εστιατορίου- με τα μνημεία του Ιερού Βράχου! Κινητοποιήθηκαν χιλιάδες πολίτες και κυρίως ειδικοί εντός και εκτός Ελλάδας για τη σωτηρία των δύο πολυκατοικιών.
Το αίσιο τέλος ήρθε δύο χρόνια αργότερα (2009), με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο και σε παλιότερη τοποθέτησή του (2005) είχε συμφωνήσει με τη χωροθέτηση του νέου μουσείου θέτοντας ως όρο τη διατήρηση των δύο ιδιαίτερων κτιρίων για να διαφυλαχθεί η ιστορική μνήμη στη Δ. Αρεοπαγίτου. Είχε πάντως επιτρέψει να φτάσει το ύψος του νέου μουσείου στα 34 μέτρα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
1.Αρχιτεκτονική και τέχνες
Ο Βασίλειος Κουρεμένος ανήκει στην τρίτη και τελευταία γενιά του νεοκλασικισμού. Συντάχθηκε με αυτούς που εισήγαγαν τη συνεργασία της αρχιτεκτονικής με τη ζωγραφική και τη γλυπτική, αλλά και με τις «βάρβαρες» τέχνες, όπως η μαρμαρογλυπτική και η σιδηρουργία.
2.Χώμα και πράσινο
Οι εργασίες πεζοδρόμησης του άξονα Δ. Αρεοπαγίτου-Απ. Παύλου υλοποιήθηκαν από την Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων και αποτελούν από τις λίγες περιπτώσεις που ενισχύθηκε το πράσινο και χρησιμοποιήθηκε «πατημένο» χώμα.
3.Ο ελαιώνας
Με τα έργα πεζοδρόμησης αναδείχθηκε ο ελαιώνας στη συμβολή με τη Ροβέρτου Γκάλη, στο περίφημο τρίγωνο όπου βρισκόταν η οικία Παρθένη, που είχε κατεδαφιστεί στη δεκαετία του 1960.
