Του Γιώργου Σταματόπουλου
Ο αυτοχαρακτηριζόμενος επαΐων του περιθωρίου, διανοητής Παναγιώτης Κονδύλης, έβρισκε «συγκλονιστικό και συναρπαστικό το ότι πάνω σ' αυτόν τον πλανήτη η ύλη ή η ενέργεια -όπως θέλει κανείς- απόκτησε συνείδηση του εαυτού της, ότι υπάρχουν όντα που, επιδιώκοντας να διευρύνουν την ισχύ τους, παράγουν το “πνεύμα” σ' όλη την ποικιλία των μορφών και των εκπληκτικών παιγνιδιών του και που αλληλοεξοντώνονται επικαλούμενα κατά προτίμηση άρθρα πίστεως και θεωρίες». Μπορεί να κρίνει κάποιος την «ανακάλυψή» του υπεροπτική, σαν μια ματιά ενός εστέτ με αμοραλιστικό χιούμορ, δεν παύει, όμως, να αποδίδει με ειλικρίνεια τη μικρότητα και, ταυτόχρονα, το μεγαλείο του όντος άνθρωπος. Συνάγεται ότι το πνεύμα είναι κοινωνικό φαινόμενο, ότι εκδηλώθηκε λόγω της ατιθάσευτης σκοτεινής ψυχής που το διέκρινε (φόνοι, ανθρωποφαγία και λοιπά). Αλλά όσο πνεύμα και αν έχει παραχθεί ώς τώρα, το σκοτεινό «βασίλειο» του εσωτερικού κόσμου μας εξακολουθεί να εξουσιάζει τις κοινωνικές σχέσεις, την πολιτική και πολιτισμική συνύπαρξη.
Ούτε η γλώσσα ούτε η μουσική (πολλώ δε μάλλον η ποίηση) κατάφεραν (ως συνοδά του πνεύματος) να διεισδύσουν στα κοινοβούλια που έφτιαξαν τα έθνη-κράτη και πιο πριν βασίλεια, δεσποτείες ή ακόμη και οι πόλεις-κράτη. Οι θύρες, όμως, των κοινοβουλίων είναι ορθάνοιχτες γι' αυτούς που αποφάσισαν να αποκτήσουν ισχύ, να επικρατήσουν επί των πολλών, με τη συναίνεση βεβαίως των πολλών αυτών (εκλογές και λοιπά). Στην απόφασή τους εμπεριέχεται η βία, όση συνταγματική νομιμότητα κι αν επικαλούνται (άπαντες). Διότι κάποια στιγμή θα ζητήσουν τη βοήθεια της (νόμιμης!) κρατικής βίας, αστυνομικής ή στρατιωτικής, επικαλούμενοι την ομαλότητα. Ας μη θιγεί η βία της εργασίας, του ρολογιού, της μόδας και λοιπά.
Αρθρα πίστεως και θεωρίες. Αλλοι πιστεύουν στην πειθαρχία και άλλοι στην ελεύθερη υποταγή· είναι ακριβώς το ίδιο, αλλά πατάνε σε διαφορετικές θεωρίες, που όταν όμως γίνονται πράξη έχουν το ίδιο αποτέλεσμα: την καταστολή. Πάλι επικρατούν εκείνοι που πήραν την απόφαση να επικρατήσουν. Ουδείς ψόγος γι' αυτούς (ούτε και έπαινος, βεβαίως). Ο ψόγος απευθύνεται σ' εμάς τους υπόλοιπους, που αποδεχόμαστε την όλη κατάσταση σαν εκπληκτικό παιγνίδι του «πνεύματος». Ας έμενε η αλληλοεξόντωση μεταξύ των επικρατούντων· ας μη μεταφερθεί στην κοινωνία. Αλλά οι ευχές δύσκολα πραγματοποιούνται. Στην πολιτική ιεραρχία, οι «κορυφές» «τα βρίσκουν» μεταξύ τους, το πρόβλημα παρουσιάζεται στη βάση (ή στο μέσον), όπου επικρατούν ο τυφλός φανατισμός, η αδαημοσύνη, η πίστη (!), η οχύρωση πίσω από θεωρίες.
Μόνο ο διάλογος μπορεί να μας διασώσει από τη σύγκρουση, ο οποίος απαιτεί συμβιβασμό απ' όλους που συμμετέχουν, προς όφελος της ειρήνης, τι άλλο. Η δικαιοσύνη πάντα θα απουσιάζει όσο είναι έρμαιο των «ισχυρών». Διάλογος, ναι, αλλά μεταξύ ποίων; Μεταξύ κοινωνίας και κομμάτων ή μεταξύ -αποκλειστικά- μελών της κοινωνίας; Οι ιδέες είναι άυλες, ναι, αλλά στο όνομά τους αλληλοεξοντωνόμαστε· γιατί να μην αρχίσει -πάλι στο όνομά τους- ο διάλογος;
