Σημαντικά έργα από τη συλλογή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και του ιδρύματος που φέρει το όνομα του Γερμανού καλλιτέχνη, που έφυγε τόσο νωρίς από τη ζωή (πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες), εστιάζουν κυρίως στην ανθρωπιστική του πλευρά. Αρκετά από αυτά φιλοτεχνήθηκαν στη διάρκεια των παραμονών του στην αγαπημένη του Σύρο
Της Παρής Σπίνου
«Δίχως πειραματισμό είσαι νεκρός», έλεγε ο Mάρτιν Κιπενμπέργκερ, εικονοκλάστης, sui generis καλλιτέχνης. Ακολούθησε έναν και μοναδικό κανόνα: πάντα να παραβαίνεις τους κανόνες. Επιτέθηκε σε όρια και συμβατικότητες. Πλανήθηκε με τόλμη στις άγνωστες, αχαρτογράφητες εκτάσεις της ελευθερίας, εγχείρημα ριψοκίνδυνο, το οποίο πλήρωσε ακριβά με τον πρόωρο θάνατό του σε ηλικία 44 ετών, από καρκίνο του ήπατος. Εγινε ο ίδιος «καθολικό έργο τέχνης», καθώς η ζωή και η δημιουργία του ήταν αλληλένδετες. Ενδεικτικό είναι ένα επεισόδιο: το 1981 στο Βερολίνο ένα βράδυ προκάλεσε εσκεμμένα μια ομάδα πανκ, που τον ξυλοκόπησαν και τον τραυμάτισαν σοβαρά. Ο Κιπενμπέργκερ χρησιμοποίησε στη συνέχεια μια φωτογραφία του με επιδέσμους από το νοσοκομείο ως αφετηρία για τη δημιουργία ενός πίνακα!
Εξήντα χρόνια μετά τη γέννηση του διάσημου Γερμανού εικαστικού (1953-1995) το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης εγκαινιάζει σήμερα την έκθεσή του με τίτλο «A Cry for Freedom», με σημαντικά έργα από τις συλλογές του ιδρύματος ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και του Estate Martin Kippenberger. Συνολικά 36 έργα και ενότητες έργων, όπως πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες, περιλαμβάνει η έκθεση, η πρώτη σε ελληνικό μουσείο που εστιάζει στην ανθρωπιστική πλευρά του Κιπενμπέργκερ, ενώ υπογραμμίζει και την ιδιαίτερη σχέση του με την Ελλάδα, την οποία επισκεπτόταν συχνά.
Η χθεσινή παρουσίαση της έκθεσης με τους συντελεστές παρόντες (Αφροδίτη Γκόνου, σύμβουλος προγράμματος σύγχρονης τέχνης ΜΚΤ, Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια ΝΕΟΝ, Δημήτρης Παλαιοκρασσάς, επιμελητής της έκθεσης, Γκιζέλα Καπιτέν, Estate Martin Kinppenberger) διόλου τυπική αποδείχτηκε. Μετατράπηκε σε «μνημόσυνο» με έντονο το συναίσθημα της χαρμολύπης. H σύντροφός του, φωτογράφος Ελφι Σέμοταν περιέγραψε την ικανότητά του να μιλάει με αγνώστους και να τους διηγείται επί ώρες ένα ανέκδοτο δίχως τέλος, αλλά και πώς ανέθεσε στον ανήλικο γιο της την επιμέλεια μιας έκθεσής του. Τις απίστευτες περιπέτειες του Κιπενμπέργκερ αφηγήθηκε και ο φίλος του Μικέλ Βούρθλε, που τον φιλοξενούσε στη Σύρο: πώς με τα παλιοσίδερα που βρήκε στο κτήμα του έφτιαξε μια πρασινοκίτρινη «Ferrari» και πώς οραματιζόταν στο λιμάνι της Ερμούπολης την Ακρόπολη και το Σούνιο!
Αλλωστε ο Κιπενμπέργκερ στις αρχές της δεκαετίας του ’60 είχε κάνει την εμβληματική μακέτα του ΜΟΜΑS (Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Σύρου) -εκτίθεται τώρα- με στοιχεία από ένα μισοχτισμένο σφαγείο του νησιού και παραπομπές στον Παρθενώνα και στη χριστιανική βασιλική. Κάνοντας ένα λογοπαίγνιο με το ΜοΜΑ (Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης) υπονόμευσε τον θεσμικό ρόλο του μουσείου ως ιερού μαυσωλείου και αποθετηρίου έργων τέχνης.
Ακόμα ένα από τα «Συριανά» έργα του (πρωτοπαρουσιάστηκε στην γκαλερί Ελένη Κορωναίου το 1993) είναι ο πίνακας με μια ευτραφή, γυμνή γυναίκα -αναφορά στον Λούσιαν Φρόιντ.
Δύο επιγραφές στα ελληνικά «πολίτικαλ πο πο» παραπέμπουν τόσο στο επιφώνημα έκπληξης όσο και στην παιδική λέξη για τον πισινό για να σχολιάσουν σαρκαστικά την παράδοση της ιστορίας της τέχνης και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το γυναικείο σώμα σαν ιδεώδες ομορφιάς.
Η έκθεση αποκαλύπτει τις στρατηγικές του με στόχο την κατάρριψη των συμβάσεων. Δεν δίστασε να ενσωματώσει το λάθος στη δημιουργική διαδικασία, αξιοποίησε τον μηχανισμό του αστείου σαν ασεβής γελωτοποιός, πόζα που υιοθετούσε, κατορθώνοντας να ξεφεύγει από τα χέρια κάθε εξουσίας, ενώ συστηματικά αποϊεροποίησε το καλλιτεχνικό αντικείμενο.
Το κατανοούμε αυτό όταν δημιουργεί γλυπτά με το κεφάλι τού επίσης διάσημου Αμερικανού καλλιτέχνη Μπρους Νάουμαν, στα οποία προσθέτει καλώδια που μοιάζουν με νουντλς (το αγαπημένο του φαγητό), θέλοντας να δείξει ότι δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη. Το 1989 κάνει το γλυπτό «Μirror for Hang -Over», έναν παραμορφωτικό καθρέφτη του μέθυσου. Το 1991 με την ενότητα «Krieg Bose» αναφέρεται στη ματαιότητα του πολέμου και την άρνηση της ανθρώπινης ζωής. Στο τέλος της ριψοκίνδυνης ζωής του δημιουργεί την ενότητα «The Ralf of Medusa», που προβάλλει τη γυμνή ανθρωπιά του, σε μια προσπάθεια να χειριστεί τον παραλογισμό της θνητότητάς του.
«Τελικά, κατά κάποιον τρόπο, ο καλλιτέχνης είναι ειλικρινής», έλεγε. «Αυτό που πραγματικά θέλει είναι να μιλήσει για την καρδιά και το αίμα και για το γαστρικό υγρό. Προσπαθεί να μιλήσει δίκαια για όλα. Θέλει να αγγίξει τους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, τι άλλο είναι ο καλλιτέχνης από ένας μικρός ιερέας; Ενας εφημέριος, λοιπόν; Ενας πάστορας.
Ενας πάστορας είμαι, και πάστορας μεταφρασμένο σημαίνει… ποιμένας».
INFO: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Νεοφύτου Δούκα 4). Μέχρι 26/1/2014. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα οργανωθούν ομιλίες και ξεναγήσεις. Πληροφορίες: 210 7228321.
