Τη «βασίλισσα του διηγήματος» αποφάσισε να τιμήσει η Σουηδική Ακαδημία, αναγνωρισμένη διεθνώς και πολυδιαβασμένη εδώ και χρόνια. Φέρνει το πρώτο Νόμπελ στην πατρίδα της, γίνεται η 13η γυναίκα που το παίρνει στην ιστορία του θεσμού και ίσως και να αποφασίσει να ξαναγράψει. Είχε δηλώσει ότι αποσύρεται
* Στα ελληνικά
Κυκλοφορούν τα βιβλία της Αλις Μονρό «Πάρα πολλή ευτυχία» (2010) και «Μ' αγαπάει δεν μ' αγαπάει» από το «Μεταίχμιο», που εσπευσμένως μεταφράζει και τη νέα της συλλογή «Dear Life». Διήγημά της περιλαμβάνεται στο συλλογικό έργο «Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε» («Libro», 2009).
Tης Παρής Σπίνου
«Πιθανότατα θα αποσυρθώ από τη συγγραφή» είχε δηλώσει το καλοκαίρι η Καναδή στιλίστρια διηγηματογράφος Αλις Μονρό και πιθανότατα τα κεφάλια της Σουηδικής Ακαδημίας το εξέλαβαν ως απειλή, αποφασίζοντας να την τιμήσουν στα 82 της χρόνια με το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 110ο κατά σειρά και το πρώτο που δίνεται σε Καναδό συγγραφέα.
«Κορυφαία του σύγχρονου διηγήματος» τη χαρακτήρισε ο γραμματέας της Ακαδημίας Πέτερ Ενγκλουντ, ανακοινώνοντας χθες το μεσημέρι, σε ζωντανή διαδικτυακή μετάδοση και εν μέσω χειροκροτημάτων, το όνομά της. «Μιλά για οικουμενικά αισθήματα καθημερινών ανθρώπων. Αποτυπώνει θαυμάσια την ανθρώπινη ύπαρξη» δήλωσε ο ίδιος στους δημοσιογράφους λίγο αργότερα. Πάντως η επιλογή της γλυκύτατης, χαμηλών τόνων, Μονρό αποδείχτηκε μια αναμενόμενη ευχάριστη έκπληξη, αφού τις τελευταίες μέρες ήταν ανάμεσα στα φαβορί για την ύψιστη λογοτεχνική διάκριση, που συνοδεύεται από το χρηματικό ποσό των 1,2 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ξαφνιασμένη εμφανίστηκε η ίδια σε σύντομη συνέντευξη που έδωσε σε καναδικό ραδιόφωνο, καθώς σπανίως έχει πάρε-δώσε με τα μίντια ζώντας αποτραβηγμένη στο μικρό κτήμα της στο Οντάριο. «Το είχα ξεχάσει εντελώς. Η κόρη μου με ξύπνησε. Ημουν ζαλισμένη: Τι κέρδισα; Τότε ήρθα στα συγκαλά μου» ήταν οι πρώτες της δηλώσεις, ενώ υπογράμμισε ότι μόλις προχθές έμαθε πως βρισκόταν στη λίστα με τους υποψήφιους. Σοκαρίστηκε επίσης όταν πληροφορήθηκε ότι είναι μόλις η 13η γυναίκα που διακρίνεται με Νόμπελ Λογοτεχνίας στην ιστορία του κραταιού θεσμού, που ξεκίνησε το 1901. «Είμαι πολύ χαρούμενη που το πήρα και εμείς ως γυναίκες πήραμε τα πάνω μας» είπε χαρακτηριστικά. «Επιπλέον, τώρα θα σκέφτονται περισσότερο τους Καναδούς συγγραφείς στο σύνολό τους. Αυτό θα βοηθήσει στην προώθηση της καναδικής λογοτεχνίας σε όλο τον κόσμο».
Δηλώσεις για το αν θα σταματήσει να γράφει δεν έγιναν από τη φημισμένη συγγραφέα, η οποία πριν από τρία χρόνια είχε αποκαλύψει ότι πάσχει από καρκίνο. Και όπως τόνισε ο γραμματέας της Ακαδημίας: «Το Βραβείο Νόμπελ είναι μεγάλη χαρά και τιμή, αλλά αν αυτό θα την παρακινήσει να συνεχίσει το γράψιμο είναι δική της απόφαση». Ούτως ή άλλως πανηγυρίζουν οι συμπατριώτες της που εδώ και δεκαετίες την εκτιμούν και την καμαρώνουν: την αποκαλούν «Τσέχοφ του Καναδά» στολίζοντάς την με βραβεία (Governor General’s Award, Canada Council Molson Prize).
Ακόμα όμως και οι «αντίπαλοί» της συγγραφείς δεν κρύβουν τον ενθουσιασμό τους: «Hooray!» ήταν το επιφώνημα της Τζόις Κάρολ Οουτς στο twitter καθώς είναι ανάμεσα σε όσους ομοτέχνους της τη θαυμάζουν, ενώ και ο Τζόναθαν Φράνζεν την είχε ευχαριστήσει παλαιότερα γιατί με τα διηγήματά της μας δίνει «εξ αποστάσεως έντονα ευχάριστες ιδιωτικές εμπειρίες». Ενας ακόμη θαυμαστής της είναι ο Ρίτσαρντ Φορντ.
Βεβαίως στα κοινωνικά δίκτυα πολλοί στάζουν δηλητήριο για τον Χαρούκι Μουρακάμι, το έτερο φαβορί για το φετινό Νόμπελ που τελικά «έφαγε πόρτα». Ομως και η διεθνής βιομηχανία του βιβλίου ένιωσε ανακούφιση, αφού μια αγγλόφωνη συγγραφέας, ήδη τιμημένη με Ιnternational Man Booker Prize από το 2009, αναμένεται να ανεβάσει τις πωλήσεις σε σχέση με προηγούμενους νομπελίστες όπως τον Κινέζο Μο Γιαν ή τον Γάλλο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό.
Η Αλις Μονρό, που έχει σκοτσέζικες ρίζες, γεννήθηκε στις 10 Ιουλίου του 1931 στο Γουίνχαμ του Οντάριο σε ένα αγρόκτημα όπου ο πατέρας της εξέτρεφε αλεπούδες. Η μητέρα της ήταν δασκάλα. Σπούδασε δημοσιογραφία και με υποτροφία Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Western Ontario. Το 1951 παντρεύτηκε τον συμφοιτητή της Τζέιμς Μονρό διακόπτοντας τις σπουδές της και το ζευγάρι μετακόμισε στο Βανκούβερ αρχικά και στη συνέχεια στη Βικτόρια, όπου άνοιξαν ένα επιτυχημένο βιβλιοπωλείο.
17 τόμοι ιστοριών
Από τα 12 της είχε αποφασίσει να γίνει συγγραφέας: «Η ιδιομορφία μου έλαμψε από μόνη της» έχει πει, ενώ δημοσίευσε στα 18 το πρώτο της διήγημα «The dimensions of a shadow», εγκαινιάζοντας συνεργασία με γνωστά καναδικά περιοδικά όπως τα «Mayfair», «The Canadian Forum», «Chatelaine», «Tamarack Review» κ.ά. «Δεν ήταν ποτέ στις προθέσεις μου να γίνω διηγηματογράφος» έχει δηλώσει. Ωστόσο υπηρετώντας πιστά τη μικρή φόρμα η πολυμεταφρασμένη συγγραφέας κέρδισε την καρδιά των αναγνωστών σε κάθε γωνιά της Γης και την αποδοχή των κριτικών, σαρώνοντας διεθνή βραβεία και διακρίσεις – φέτος και το Trillium Book Award.
H πρώτη της συλλογή «Dance of happy shades» είδε το φως το 1968 από τον εκδοτικό οίκο Ryerson Press. Η δεύτερη «Lives of Girls and Women» (1971) αποτελεί το πορτρέτο ενός κοριτσιού που θέλει να γίνει συγγραφέας, θεωρείται αυτοβιογραφική, ενώ έγινε και τηλεοπτική ταινία με πρωταγωνίστρια την κόρη τής Μονρό, Τζένι. Μια άλλη ιστορία της, με τίτλο «Boys and Girls», διασκευάστηκε από τον επίσης Καναδό σκηνοθέτη Ντον ΜακΜπρίρτι και κέρδισε Οσκαρ το 1984 στην κατηγορία Best Short Subject.
Για χρόνια η Μονρό πάλευε καθημερινά με τη μικρή φόρμα, ενώ παράλληλα μεγάλωνε τις τρεις κόρες της. Οταν ο γάμος της διαλύθηκε το 1972, επέστρεψε στο βόρειο Οντάριο, όπου παντρεύτηκε τον Τζέραλντ Φρέμλιν, έναν γεωγράφο που γνώριζε από τα φοιτητικά της χρόνια. Μαζί μετακόμισαν σε ένα υπέροχο σπίτι του 19ου αιώνα με έναν μεγάλο κήπο, τον οποίο παρομοιάζει με μικρό παράδεισο γεμάτο καρποφόρα δέντρα και ποικίλα φυτά. Γι' αυτή την περίοδο της ζωής της, που έδωσε και δίνει πολλούς καρπούς («Τhe Moons of Jupiter» το 1982, που θεωρείται η πρώτη μεγάλη επιτυχία της, «The progress of love», 1986, «Friend of my youth», 1990, «Open secrets», 1994, «Runaway», 2004, κ.ά.) παραπέμπει στον Φλομπέρ: «Ζήσε τακτοποιημένα, όπως ένας αστός, ώστε να γίνεσαι βίαιος και πρωτότυπος στο έργο σου». Οι ιστορίες της έχουν κυκλοφορήσει σε 17 τόμους.
Η επίσημη απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας θα γίνει στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
«Τίποτα δεν είναι εύκολο, τίποτα δεν είναι απλό όπως φαίνεται»
Η Αλις Μονρό, μια αυθεντική φωνή με ιδιαίτερο, προσωπικό ύφος δεν παύει με μοναδική δεξιοτεχνία και ευαισθησία να αφηγείται μικρές ιστορίες από τη ζωή στις μικρές πόλεις, να διερευνά τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, να εμβαθύνει στα παιχνίδια της μνήμης. Τα διηγήματά της χαρακτηρίζονται «όμορφα διαφανή, συναισθηματικά και λεπτομερή, όπως μια φωτογραφία». Το παρελθόν είναι πάντα παρόν. Πολλά μένουν ανείπωτα, πολλά μοιάζουν παράξενα και ανησυχητικά, σαν υπόγεια ρεύματα.
«Η πολυπλοκότητα των πραγμάτων είναι ατελείωτη», έχει πει. «Τίποτα δεν είναι εύκολο, τίποτα δεν είναι απλό, όπως φαίνεται». Της αρέσει να αφηγείται ιστορίες με παλιομοδίτικο τρόπο. «Θέλω να διηγηθώ αυτό που συμβαίνει σε κάποιον, αλλά να είναι γεμάτο εξάρσεις, ανατροπές, παράδοξα. Θέλω ο αναγνώστης να μείνει έκπληκτος. Σ΄ αυτό, οι μακροσκελείς μικρές ιστορίες τα καταφέρνουν καλύτερα».
Δεν ενοχλείται όταν χαρακτηρίζουν τα βιβλία της «μινιατούρες». «Οταν δούλευα τα πέντε πρώτα βιβλία μου ευχόμουν να έγραφα ένα μυθιστόρημα», έχει δηλώσει σε πρόσφατη συνέντευξή της στους «New York Times», τον περασμένο Ιούλιο. «Πίστευα ότι αν δεν γράψεις μυθιστόρημα δεν σε παίρνουν στα σοβαρά ως συγγραφέα. Με απασχολούσε πολύ, αλλά πλέον τίποτα δεν με προβληματίζει και επιπλέον υπάρχει μια αλλαγή. Πιστεύω ότι τώρα ο κόσμος αναγνωρίζει την αξία του διηγήματος».
Η διάσημη συγγραφέας δηλώνει επίσης ότι δεν δίνει σημασία στα γηρατειά. «Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι΄ αυτό και σίγουρα είναι καλύτερο από το να είσαι νεκρός. Αισθάνομαι ότι έκανα αυτό που ήθελα και νιώθω γεμάτη. Επίσης, τώρα, έχω πολλούς ανθρώπους γύρω μου και δεν χρειάζεται να τους διώχνω προκειμένου να δουλέψω κάποιο νέο βιβλίο…»
Στην ίδια συνέντευξη εξομολογήθηκε ότι ένιωθε πλέον τις δυνάμεις της να την εγκαταλείπουν, μετά τη συγγραφή του τελευταίου της βιβλίου «Dear Life», που κυκλοφόρησε το 2012. «Ξεκίνησα να γράφω σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν έκαναν και πολλά άλλα, εκτός από το να μεγαλώνουν παιδιά- είναι πολύ δύσκολο, σε κουράζει. Νιώθω λίγο κουρασμένη τώρα -ευχάριστα κουρασμένη. Είναι ωραίο να αισθάνεσαι όπως οι άλλοι πια. Αλλά επίσης σημαίνει ότι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου έχει φύγει. Οχι, όχι το πιο σημαντικό. Πιο σημαντικός ήταν ο άντρας μου, αλλά πλέον κι αυτός έχει φύγει».
