Η καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης αναλύει τους λόγους για τους οποίους η Χρυσή Αυγή είχε τόσο εντυπωσιακή πορεία και προτείνει τρόπους απομάκρυνσής μας από αυτήν
Της Νόρας Ράλλη
Πριν από περίπου δύο χρόνια, σε συνέντευξή της, η Αννα Φραγκουδάκη δήλωνε πως «έχουμε υποφέρει από αυτούς που οικειοποιούνται τον ρόλο του πατριώτη κατηγορώντας τους συμπατριώτες τους για ελλιπή πατριωτισμό. Η Ιστορία έχει αποδείξει ότι η καπηλεία της έννοιας “πατρίδα” έριξε τη χώρα μας σε μεγάλες καταστροφές. […] Πατριώτες είναι αυτοί που υπερασπίζονται την πατρίδα τους και όχι αυτοί που φωνάζουν ότι την υπερασπίζονται».
Σήμερα, δύο χρόνια μετά, με ένα κομμάτι της Ακροδεξιάς να έχει θέση στις έδρες της Βουλής και ένα άλλο στα έδρανα των δικαστηρίων, η συγγραφέας και πανεπιστημιακός, κάνοντας χρήση με μεγάλη πυκνότητα σημαντικών παραπομπών (γεγονός που σαφώς συμβάλλει στον εμπλουτισμό του κειμένου), παρουσιάζει και αναλύει ακριβώς αυτό που δηλώνει στον τίτλο του βιβλίου της «Ο εθνικισμός και η άνοδος της ακροδεξιάς» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια).
Είναι η Ακροδεξιά ιδεολογία; Βίαιο μόρφωμα; Πολιτικό κόμμα; Βίαιη αντίδραση ενός απογοητευμένου τμήματος του πληθυσμού; «Υπανθρωπιστικό» παραλήρημα; Παιχνίδι εξουσίας; Ναζιστικό ή νεοναζιστικό κατακάθι; Ή απλώς «κάτι το ακροδεξιό»; Ο,τι κι αν πιστεύει κάποιος από τα παραπάνω, το σίγουρο είναι πως το μίσος και η βία δεν μπορούν να αναχθούν σε ιδεολογία.
Βασιζόμενη σε αυτό η Αννα Φραγκουδάκη αναλύει στο βιβλίο ακριβώς τους λόγους για τους οποίους η Ακροδεξιά στην Ελλάδα έχει πλέον και βουλευτική εκπροσώπηση. Χωρίς φόβο και με αρκετά προσωπικό τόνο (ειδικά όταν απευθύνεται στους νέους, έστω και με διάθεση διδαχής και καθοδήγησης που θα μπορούσε ίσως να αποφευχθεί), η κ. Φραγκουδάκη αποφεύγει επιμελώς, και πολύ ορθά, να περιορίσει την κρίση την οποία βιώνουμε τα τελευταία χρόνια σε αμιγώς οικονομική. Και ταυτοχρόνως κατορθώνει να προτείνει τρόπους απομάκρυνσής μας από αυτή. Δεν διστάζει να μιλήσει για συγκεκριμένους κομματικούς σχηματισμούς και να ονοματίσει τακτικές και πολιτικές χωρίς «καλλωπιστικά» βοηθήματα. Δεν είναι τυχαίο πως το βιβλίο, που χωρίζεται σε τρία μέρη, ξεκινάει με εκτενή αναφορά στον ΛΑΟΣ και στο δημοκρατικό προκάλυμμα του ακροδεξιού προσωπείου του και τελειώνει με μια σύνοψη των θέσεων της Ακροδεξιάς, μιας Ακροδεξιάς που πολύ σωστά (καθώς πολλοί το ξέρουν, λίγοι το πιστεύουν στ’ αλήθεια και ακόμα λιγότεροι το λένε δημόσια) δεν εξαντλείται μόνο στη Χρυσή Αυγή.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στα αίτια που οδήγησαν στην άνοδο της Ακροδεξιάς – η οποία ακόμη και σήμερα δεν φαίνεται να έχει βρει σοβαρά εμπόδια στην πορεία της αυτή. Η συγγραφέας στηλιτεύει τα ΜΜΕ, κατακρίνει με δριμύτητα την ανεκτική στάση των πολιτικών, από τους οποίους δεν υπήρξε ούτε καν «ιδεολογική κριτική», θίγει το θεσμικό πλαίσιο προάσπισης της δημοκρατίας και φυσικά μιλάει για την κοινωνική ανοχή, που όχι μόνο δεν αρνήθηκε τη βία, ίσα ίσα την αποδέχτηκε και μάλιστα στην πράξη. Στο τρίτο μέρος γίνεται λόγος για τον καθοριστικό ρόλο των εθνικών ιδεών, είτε ως επίσημη εθνική ιδεολογία, είτε ως εύθραυστη εθνική ταυτότητα, είτε ως κοινωνική απογοήτευση και αντίδραση, είτε ως αντιμνημονιακή πολιτική, είτε ως αντιμνημονιακή αντιπολίτευση. Με τον ρατσισμό, τον ρόλο των εκπαιδευτικών –για τους οποίους μιλάει με μεγάλο σεβασμό– και κυρίως με το πώς η Ιστορία σώζει ή υποδουλώνει, κλείνει το βιβλίο της.
Το επίμετρο διαθέτει τρία καταληκτικά σχόλια: για την κρίση των πολιτικών θεσμών, την κρίση των ιδεολογικών αξιών, το έθνος και τον εθνικισμό. Ιστορία και πάλι Ιστορία, γνώση και πάλι γνώση. Αυτοί είναι οι θεμελιακοί άξονες για τη συγγραφέα, θεμέλια για κάθε αλλαγή αλλά και για κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια.
Το θέμα είναι πώς αυτή η ιστορική γνώση μεταδίδεται, κάτω από ποιες προβληματικές και με ποιο σκοπό. Οι απόψεις της συγγραφέως πάνω σε αυτό το θέμα (το οποίο και στο παρόν βιβλίο κρίνει ότι είναι από τα βασικότερα που πρέπει να μας απασχολήσουν) είναι ευρέως γνωστές μέσα από την προσωπική της αρθρογραφία αλλά και μέσω του πολυετούς επιστημονικού έργου της στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.
Επιπλέον, στο συγκεκριμένο συγγραφικό πόνημα χαρήκαμε την άμεση γραφή, χωρίς φιλολογικές περικοκλάδες και προσχηματικές θεωρίες. Το κείμενο εύληπτο, περιεκτικό και προσεγμένο, σε γλώσσα που μπορεί να την καταλάβει και ένας μαθητής – εξάλλου με τον ρόλο της νεολαίας κλείνει το βιβλίο και σε αυτήν απευθύνεται, σχεδόν σε πρώτο πρόσωπο. Και παρότι από το βιβλίο απουσιάζουν αναφορές που θα τις περίμενε κανείς (ειδικά από τη συγκεκριμένη συγγραφέα), όπως στις εθνικές μειονότητες των Τούρκων, των Πομάκων, των Ρομά κ.ά. αλλά και μια εκτενέστερη αναφορά για το ποια είναι η αντίληψη των Ελλήνων απέναντί τους, αυτό δεν αναιρεί τη διαπίστωση πως η Αννα Φραγκουδάκη τόλμησε να αναλύσει την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα και να μιλήσει πολύ συγκεκριμένα, μην αφήνοντας περιθώρια παρανόησης – σαν αυτά που αφήνουν πολιτικοί, ΜΜΕ κ.λπ. και ήρθε η Ακροδεξιά να «γεμίσει».
Info: Η Αννα Φραγκουδάκη είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Αθηνών, συγγραφέας και αρθρογράφος.
*Το βιβλίο παρουσιάζεται σήμερα στις 6 μ.μ., στο βιβλιοπωλείο «Ιανός» (Σταδίου 24, Αθήνα), με ομιλητές τους Βασίλη Παναγιωτόπουλο, ιστορικό-ομότιμο διευθυντή ΕΙΕ, Γιάννη Βούλγαρη, πολιτικό επιστήμονα-καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου, Εφη Αβδελά, ιστορικό-καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης, Δημήτρη Σωτηρόπουλο, πολιτικό επιστήμονα-αναπληρωτή καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών και την ίδια τη συγγραφέα.
