Μεγάλωσε μια ολόκληρη γενιά σινεφίλ στις πιο άγριες εποχές. Υπηρέτησε ένα σινεμά τέχνης, αλλά και πολιτικής στράτευσης. Τώρα, στα χέρια του Βελισσάριου Κοσσυβάκη, φιλοδοξεί να μην ξεφύγει από το παλιό της όραμα, αλλά και να ταιριάξει στη νέα εποχή με ένα άνοιγμα σε όλες τις τέχνες, σαν Artplex, δηλαδή πολυχώρος πολιτισμού. Η κόρη του δημιουργού του Βαγγέλη Σιδέρη, που δεν ζει πια, μας διηγείται συγκινητικές ιστορίες και μάς εξηγεί πώς το σινεμά πήρε το όνομά του
Της Νόρας Ράλλη
Το 1969, με την έναρξη της κινηματογραφικής περιόδου, μια νέα αίθουσα κάνει την εμφάνισή της επί της οδού Ιουλιανού 42, κοντά στην πλατεία Βικτωρίας. Λίγοι μόνο μήνες θα χρειαστούν για να καταστεί το κέντρο του ενδιαφέροντος του κινηματογραφόφιλου κοινού και, πολύ περισσότερο, κέντρο της ανεξάρτητης κινηματογραφικής δημιουργίας. Στηρίζει κλασικούς δημιουργούς και πολιτικές ταινίες. Για παράδειγμα, το 1971 προβάλλεται κατ’ αποκλειστικότητα η «Αναπαράσταση» του Θ. Αγγελόπουλου, που αγγίζει τα 11.000 εισιτήρια μόνο την πρώτη εβδομάδα προβολής της. Διαπαιδαγωγεί, έτσι, και σφραγίζει με τη λειτουργία της μια ολόκληρη γενιά θεατών, έως τουλάχιστον τις αρχές του ΄90, όπου η πολιτική των γραφείων διανομής αλλάζει και η «Αλκυονίδα» αδυνατεί να προβάλει τις ταινίες που θέλει. Ετσι, ο ιδιοκτήτης της αποφασίζει να μην αλλάξει τη φιλοσοφία λειτουργίας της, ακόμη και με κόστος το κλείσιμό της. Από την άνοιξη του 1992 δεν ξαναλειτούργησε ως κινηματογράφος.
Κινούμενη ακριβώς στο ίδιο πνεύμα, η «Αλκυονίδα» ετοιμάζεται τώρα να επιστρέψει στην πόλη, για να επιτελέσει ακριβώς το ίδιο έργο και να αναδείξει ακριβώς το ίδιο όραμα. «Οι καιροί παρουσιάζουν τεράστιες ομοιότητες με την Ελλάδα της δεκαετίας του ’70», λέει ο βασικός συντελεστής αυτής της προσπάθειας, Βελισσάριος Κοσσυβάκης. Μακριά από τα πολυδιαφημιζόμενα πρότυπα και τα καλλιτεχνικά στερεότυπα, ο ιστορικός κινηματογράφος «Αλκυονίς» θα επαναλειτουργήσει ως Artplex, δηλαδή ως πολυχώρος πολιτισμού.
Πρόγραμμα από το πρωί μέχρι το βράδυ, 365 μέρες τον χρόνο, πολλαπλές κινηματογραφικές προβολές ανά εβδομάδα, πρωτοπόρες θεατρικές παραστάσεις, μουσικές βραδιές και επιλεγμένες βιβλιοπαρουσιάσεις και θεματικά αφιερώματα σε σπουδαίους δημιουργούς και εθνικές κινηματογραφίες με εντελώς διαφορετικές αφετηρίες και πρώτα υλικά από τα συνηθισμένα blockbusters θα καλύπτουν όλο το φάσμα των Τεχνών. «Η «Αλκυονίδα» ξανανοίγει για να επαναφέρει δείγματα υψηλής αισθητικής στο κοινό και ελεύθερης γραφής στους δημιουργούς. Για να επιστρέψει στην πόλη αυτό που της λείπει: την ελευθερία μιας διαφορετικής έκφρασης και ενός χώρου που θα την προβάλλει. Η φιλόδοξη αυτή πρωτοβουλία ανήκει στη NEWSTAR, που υπερασπίζεται εδώ και χρόνια ένα διαφορετικό και ανεξάρτητο σινεμά, γεγονός που ταιριάζει απόλυτα με το αρχικό όραμα και ρόλο της «Αλκυονίδας»», τονίζει ο Β. Κοσσυβάκης. Η NEWSTAR είναι εταιρεία διανομής ταινιών και βίντεο, που προσπαθεί να επεκτείνει τις δραστηριότητές της σε ένα δίκτυο κινηματογράφων και χώρων πολιτισμού με κοινή φιλοσοφία, με προβολή ταινιών και πέρα από τις δικές της, πάντα όμως προσηλωμένη σε ένα σινεμά ποιότητας προσιτό στον κόσμο. «Η «Αλκυονίδα» επιστρέφει στην πόλη ως πολυχώρος και θα δράσει συμπληρωματικά με τους ήδη υπάρχοντες χώρους πολιτισμού. Ηδη ξεκινήσαμε και πάλι την «Αλεξάνδρα», το μοναδικό σινεμά εν πλήρει λειτουργία πλέον στην Καλλιθέα, με τρεις διαφορετικές ταινίες την ημέρα, σινεμά για μικρούς και μεγάλους, επιλεγμένα θεατρικά κ.λπ. Γι' αυτό και κάνουμε κάλεσμα σε κάθε ιδιοκτήτη ή αιθουσάρχη τέτοιου χώρου, ώστε να αλληλεπιδράσουμε δημιουργικά προς όφελος πρωτίστως των θεατών».
Μιλήσαμε με την κόρη του ιδιοκτήτη και δημιουργού της «Αλκυονίδας», Βαγγέλη Σιδέρη, κ. Λία Σιδέρη. «Ο πατέρας μου λάτρευε τον κινηματογράφο. Ως πολιτικός μηχανικός που ήταν έκτισε την πολυκατοικία στη διασταύρωση των οδών Ιουλιανού και Φυλής και αποφάσισε στο ισόγειο να φτιάξει έναν κινηματογράφο, που να ανταποκρίνεται στο όραμά του. Θυμάμαι πως συνήθιζε να μου λέει την ιστορία της «Αλκυονίδας», λες και ήταν ηρωίδα παραμυθιού. Η Αλκυόνη. Ακουγα γι’ αυτή τη νεαρή νύμφη, που ζούσε στα νησιά (βλέπετε, ο πατέρας μου καταγόταν από την Κορινθία και πήγαινε τακτικά για ψάρεμα σε ένα σύμπλεγμα νησιών γνωστά ως Αλκυονίδες νήσοι) μαζί με τις αδερφές της, κόρες του γίγαντα Αλκυονέα. Οταν ο Ηρακλής σκότωσε τον πατέρα τους, λυπήθηκαν τόσο που έπεσαν στη θάλασσα. Η Αμφιτρίτη τούς έδειξε συμπόνια και τις μεταμόρφωσε σε αλκυόνες – το γνωστό αποδημητικό θαλασσοπούλι. Αργότερα, βέβαια, κατάλαβα πως η ονομασία του σινεμά είχε και συμβολικό χαρακτήρα. Τα χρόνια της χούντας, που ξεκίνησε τη λειτουργία της, προβάλλοντας και πολιτικές ταινίες, ήταν πραγματικά σαν να είχαμε αλκυονίδες ημέρες μέσα στην καρδιά της λογοκρισίας και της ανελευθερίας. Αργότερα, θυμάμαι πως ο πατέρας μου με έπαιρνε από το χέρι να με πάει στο σινεμά και έβλεπα έναν κόσμο χαρούμενο, πολύχρωμο, ζωντανό. Αυτή την αίσθηση την έχω έντονα μέσα μου. Λάτρευε το σινεμά και μιλούσε πάντα με ενθουσιασμό γι’ αυτό του το εγχείρημα. Αν προσέξετε, φαίνεται ξεκάθαρα και στο πρόσωπό του στις φωτογραφίες. Ξέρετε, είναι σπουδαίο να χτίζεις κάτι και μεταφορικά και κυριολεκτικά με μεράκι. Ανυπομονώ να ξαναδώ αυτό τον χώρο το ίδιο δυνατό και ζωντανό».
«Η «Αλκυονίδα» ήταν ένας χειμερινός εμβληματικός κινηματογράφος τέχνης, ένα καλλιτεχνικό επαναστατικό φυτώριο, η απώλεια του οποίου στοίχισε πολύ στη γενιά μου και φυσικά σε μένα», μας είπε ο συγγραφέας Δημήτρης Φύσσας. «Κατά καλή σύμπτωση η έκδοση, έστω και διαδικτυακή, του κινηματογραφικού λεξικού μου «Τα σινεμά της Αθήνας 1896–2013. Ιστορίες του αστικού τοπίου» συνέπεσε με την είδηση για την αναβίωση και επαναλειτουργία της. Δεν σας κρύβω πως παρότι θεωρώ το εγχείρημα πολύ δύσκολο, είναι ταυτόχρονα και συγκινητικά μεγαλόπνοο. Τη θυμάμαι πολύ καλά την «Αλκυονίδα».
Το σινεμά ήταν ισόγειο, με το ταμείο εξωτερικό, πάνω στον δρόμο. Στην είσοδο υπήρχε φουαγιέ με μπαρ και ένα μικρό, αλλά υψηλού επιπέδου βιβλιοπωλείο, που είχε σχετικά λίγα, μα πρώτης γραμμής βιβλία, κατά βάση λογοτεχνίας, πολιτικής και κινηματογράφου. Ακολουθούσε μια μεγάλη ισόγεια αίθουσα, με την οθόνη φάτσα (τυπική διάταξη). Υπήρχε και εξώστης. Η διακόσμηση ήταν του γλύπτη Δημήτρη Αρμακόλλα, πολύ σπουδαίου καλλιτέχνη, που χάθηκε πρόωρα.
Με ταινίες σχεδόν πάντα στην Α΄ προβολή, με κάπως χαμηλότερο εισιτήριο και επιπλέον με φοιτητικό. Επαιζε καμιά φορά και καλοκαίρι με κλιματισμό. Μαζί με το «Στούντιο», που είχε ξεκινήσει δυο χρόνια πριν, ήταν τα πλέον χαρακτηριστικά αντιδικτατορικά σινεμά τέχνης της εποχής, που δεν μπορούν ν’ αντιστοιχιστούν πλήρως με κάτι σημερινό, λόγω ριζικής αλλαγής συνθηκών διανομής και κινηματογραφικών επιλογών».
Τότε, όμως, «το κλίμα ήταν πολύ ιδιαίτερο», διαβάζουμε σε αδημοσίευτα αρχεία του Δημήτρη Φύσσα. «Θύμιζε πανεπιστήμιο, εκείνης φυσικά της εποχής, δηλαδή χούντας και μεταπολίτευσης: τζιν, κοτλέ, μαλλιά, γυαλάκια, μούσια, ταγάρια, μουστάκες, στρατιωτικά τζάκετ, κεντρώες και αριστερές εφημερίδες κ.λπ. Χιλιάδες μαθητές, φοιτητές και νεαροί εργαζόμενοι πολιτικοποιήθηκαν μέσω των ταινιών της «Αλκυονίδας». Αυτό προκάλεσε φυσικά και αντιδράσεις. Για παράδειγμα, το 1977, μέσα στη Μεταπολίτευση, η Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών απαγόρευσε τη «βδομάδα ταινιών Χαϊνόφσκι και Σόιμαν» (ήταν ένα ντουέτο Ανατολικογερμανών σκηνοθετών, που γύριζε πολιτικοποιημένες, αριστερές, αντιδυτικές ταινίες). Πολλές φορές ξεσπούσαν χειροκροτήματα ή αποδοκιμασίες ή ακούγονταν και συνθήματα. Το ίδιο κλίμα διατηρήθηκε και τα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια. Μάλιστα μετά το ΄74, στα πάντοτε επιμελημένα προγράμματά της (το corpus των οποίων συναποτελεί και ιστορία του ποιοτικού κινηματογράφου), προστέθηκε και το σήμα του σινεμά: μια μπομπίνα από ταινία κι ένα ντουφέκι, που συμπύκνωνε τον τρόπο που έβλεπε τον ρόλο της η ίδια η «Αλκυονίδα»: ότι δηλαδή, «ο κινηματογράφος είναι τμήμα της επαναστατικής διαδικασίας»».
O Μένης Κουμανταρέας έγραψε κάποτε: «Μια φορά που είχα πάει κινηματογράφο με τους φίλους μου στην «Αλκυονίδα», πριν από το έργο, στα χουντικά επίκαιρα, που είχαν το θράσος να χρησιμοποιούν για μουσικό σήμα έναν χορό του Σκαλκώτα, βλέποντας τον Παττακό με το μυστρί να εγκαινιάζει κάποιο έργο, τούς έπιασαν τέτοια γέλια, χάλασε ο κόσμος μέσα στο σινεμά, μέχρι που είπα μέσα μου, τώρα θ’ ανοίξει καμιά πόρτα και θα γλιστρήσει μέσα κάποιος μυστικός και θα μας μπαγλαρώσουν όλους». Και όντως ήταν κοινή συνείδηση ότι θα πρέπει να υπήρχαν ασφαλίτες μέσα στην αίθουσα.
INFO: «Αλκυονίδα» αναμένεται να κάνει εγκαίνια τον Δεκέμβρη.
