Ο πανελλήνιος διαγωνισμός γελοιογραφίας και κόμικς διοργανώνεται με αφορμή την εικοστή επέτειο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και δίνει την ευκαιρία σε εφήβους μαθητές να καταθέσουν τη σκέψη τους για τον ρόλο και τη θέση της Ελλάδας στην κοινότητα

→Η γελοιογραφία αξιοποιείται στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσα από μια σειρά προτάσεων

«Μια δυναμική διαδικασία, η εκπαίδευση, έχει ανάγκη από εργαλεία όπως αυτό της γελοιογραφίας που εκπαιδεύει τους νέους να αντιδρούν σε ό,τι τους περιβάλλει

Της Καίτης Βλάχου – Σκίτσα: Μιχάλης Κουντούρης

Πώς μπορεί να συνδυαστεί άμεσα η τρέχουσα πραγματικότητα με την εκπαίδευση; Υπάρχει τρόπος να λειτουργήσουν άμεσα τα αντανακλαστικά των μαθητών και των εκπαιδευτικών; Η γελοιογραφία και το σκίτσο είναι μία από τις απαντήσεις. Με τον ίδιο τρόπο που ο γελοιογράφος του Τύπου καταθέτει τον προβληματισμό του, αποκαλύπτει λιγότερο προβεβλημένες πτυχές της κοινωνικής-πολιτικής-οικονομικής πραγματικότητας ή τονίζει αλήθειες που αποσιωπούνται, έτσι και ένας μαθητικός διαγωνισμός γελοιογραφίας και κόμικς έρχεται να φωτίσει την άλλη πλευρά των πραγμάτων, τις σκέψεις όχι μόνο για την «κακή» Ε.Ε., αλλά και για τη θετική της προσφορά. Γιατί η κριτική σκέψη ανθεί εκεί που αμβλύνεται η πόλωση.

Η πρωτοβουλία τής Educartoon-Η γελοιογραφία στην εκπαίδευση βρήκε ανταπόκριση από το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Ιστορική Ερευνα, Διδακτική και Νέες Τεχνολογίες» του Ιονίου Πανεπιστημίου και την επιστημονική ένωση «Νέα Παιδεία» και έτσι προκηρύχθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2013 ο πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός γελοιογραφίας και κόμικς για μαθητές Γυμνασίου, Γενικού και Εσπερινού Λυκείου, καθώς και Λυκείου Τεχνικής Εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο του εορτασμού του Ευρωπαϊκού Ετους των Πολιτών (2013) και με αφορμή την εικοστή επέτειο της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, είναι σημαντικό να δοθεί η ευκαιρία στους έφηβους μαθητές να καταθέσουν τη σκέψη τους για τον ρόλο και τη θέση της Ελλάδας στην Ε.Ε. αλλά και της ίδιας της Ε.Ε. στη διεθνή κοινότητα σήμερα.

Ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων τής Ε.Ε. και η οικουμενικότητά τους μέσα στην πολυπολιτισμική ευρωπαϊκή κοινωνία, οι υποχρεώσεις του Ευρωπαίου πολίτη, τα πλεονεκτήματα και οι ευκαιρίες που παρέχει η Ε.Ε. στους νέους των χωρών-μελών της, η επιρροή της στην καθημερινότητα του Ελληνα πολίτη, τα οφέλη και οι ζημίες για την Ελλάδα από την ένταξή της σε αυτήν, τα οικονομικά και τα κοινωνικά προβλήματα στην Ευρώπη (ανεργία, φτώχεια, αειφορία, μετανάστευση, υγεία), η διαφορετικότητα των πολιτισμών και η κοινότητα των γλωσσών και των πολιτισμών, η ελληνική ταυτότητα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς και σε αυτό της ευρωπαϊκής καθημερινότητας, η ταυτότητα του Ευρωπαίου πολίτη, η Ε.Ε. και η προστασία του περιβάλλοντος, και η Ευρώπη και ο κόσμος είναι κάποιες από τις προτεινόμενες θεματικές του διαγωνισμού. Η πρωτότυπη και με χιούμορ σκέψη, αυτή που διαφέρει από τη στερεοτυπική που προβάλλουν τα ΜΜΕ, και έπειτα η δεξιότητα, ενδεχομένως και το ταλέντο, των μαθητών να σκιτσάρουν είναι τα κύρια κριτήρια του διαγωνισμού.

Ο διαγωνισμός ήρθε ως συνέχεια των δράσεων της Educartoon γύρω από την αξιοποίηση της γελοιογραφίας στην εκπαίδευση. Η Educartoon, το αποτέλεσμα της συνεργασίας του γελοιογράφου Μιχάλη Κουντούρη με τον εκδότη Νίκο Νίκα, δραστηριοποιήθηκε για πρώτη φορά στην εκπαιδευτική κοινότητα το 2011 με το πρόγραμμα κυκλοφοριακής αγωγής «Αύριο εγώ θα οδηγώ». Η ομάδα της αποτελείται από παιδαγωγούς, δασκάλους και καθηγητές, καθηγητές Πανεπιστημίων, καλλιτέχνες και διακεκριμένους συγγραφείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης συμμετέχουν η επιστημονική ένωση «Νέα Παιδεία», το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Ιστορική Ερευνα, Διδακτική και Νέες Τεχνολογίες» του Ιονίου Πανεπιστημίου, η ΕΥΘΥΤΑ (Παρατηρητήριο Οδικής Ασφάλειας Ρόδου), η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σερρών, το Δημοτικό Σχολείο Κρεμαστής, η Δευτεροβάθμια Διεύθυνση της Δ' Αθηνών, καθώς και τοπικές ΕΛΜΕ και σύλλογοι καθηγητών.

Μπορούν οι μαθητές να ερμηνεύσουν μια γελοιογραφία; Ο Μιχάλης Κουντούρης απαντά ότι «η γελοιογραφία ως εικαστικό είδος έχει συγκεκριμένους κώδικες και, όπως όλα τα είδη τέχνης, για την κατανόηση του νοήματός της απαιτούνται ορισμένα “κλειδιά”. Είναι όμως ένα είδος τέχνης που σε κάνει πρωτίστως να σκέφτεσαι, σε οδηγεί σε μια προσωπική “ανάγνωση”. Ετσι κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών και διεγείρει τη φαντασία τους οδηγώντας τα σε ερμηνείες που ίσως ούτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν είχε στο μυαλό του». Εξάλλου δεν πρόκειται για κάτι εντελώς ανοίκειο. Η διδασκαλία ενός πολυτροπικού κειμένου βρίσκεται μέσα στη διδακτική καθημερινότητα σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης. Αρα κάθε επιφύλαξη για τη δυσκολία από την πλευρά των εκπαιδευτικών στην αξιοποίηση του υλικού αίρεται εκ προοιμίου.

Η Educartoon προτείνει λοιπόν την αξιοποίηση της γελοιογραφίας στην εκπαιδευτική διαδικασία ως εναλλακτικό διδακτικό εργαλείο με «ειδική προστιθέμενη αξία». Με βάση επισημάνσεις και διαπιστώσεις από την εφαρμογή «παραδοσιακών» μεθόδων διδασκαλίας, η παιδαγωγική της ομάδα τονίζει την ανάγκη ανανέωσης της διδακτικής πρακτικής, γι’ αυτό και δίνει στη γελοιογραφία και το κόμικς κεντρικό ρόλο. «Πρόκειται για έναν καινούργιο τρόπο, οικείο, εύληπτο, δημιουργικό και ευχάριστο στα παιδιά, που βασίζεται στις αρχές της διαθεματικότητας, της βιωματικότητας και της συνεργατικότητας. Η καθολική ανταπόκριση που βρίσκει η γελοιογραφία στην τάξη είναι εντυπωσιακή. Μαθητές με δυσκολίες ένταξης ή μαθησιακά προβλήματα δραστηριοποιήθηκαν και συμμετείχαν ενεργά όπου και όποτε εφαρμόστηκαν προγράμματα της Educartoon ενδυναμώνοντας με τη συμμετοχή τους το ομαδικό κλίμα στην τάξη» επισημαίνει ο Νίκος Νίκας.

Στην ιστοσελίδα www.educartoon.gr με τη δημιουργία ηλεκτρονικού προφίλ μπορεί κάποιος να έχει δωρεάν πρόσβαση σε ποικίλο υλικό, δηλαδή σε γελοιογραφίες, σχέδια μαθημάτων και εκπαιδευτικό υλικό προγραμμάτων. Ηδη 900 εκπαιδευτικοί έχουν εγγραφεί και «δανείζονται» ολοκληρωμένες προτάσεις ή και μεμονωμένα σκίτσα για να εμπλουτίσουν το μάθημά τους. Τα προγράμματα στα οποία θα γίνει αναφορά παρακάτω συνιστούν ευρύτερες διδακτικές δράσεις ανάλογα με τις ηλικιακές ομάδες των μαθητών στις οποίες απευθύνονται. Μια σειρά από γελοιογραφίες με οικολογικό θέμα, για παράδειγμα, μπορεί να στηρίξει ολόκληρο πρόγραμμα περιβαλλοντικής αγωγής. Τη σχολική χρονιά 2010-2011 υλοποιήθηκε το πιλοτικό πρόγραμμα περιβαλλοντολογικής αγωγής «Μιλώντας για το περιβάλλον με τη γλώσσα της γελοιογραφίας» στο Γυμνάσιο Καλυθιών Ρόδου. Οι συμμετέχοντες μαθητές δημιούργησαν δικά τους κείμενα, γελοιογραφίες ή άλλα εικαστικά έργα οικολογικού περιεχομένου.

Τις επόμενες δύο χρονιές, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Ν. Σερρών, υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας, υλοποιήθηκαν τα προγράμματα κυκλοφοριακής αγωγής «Αύριο εγώ θα οδηγώ» με στόχο την καλλιέργεια οδικής συνείδησης στους μαθητές. Πυρήνας ήταν η χρήση της γελοιογραφίας ως τρόπου ευαισθητοποίησης σε θέματα όπως η χρήση ζώνης, η μη κατανάλωση αλκοόλ κατά την οδήγηση, η χρήση κράνους, η μη χρήση κινητού κτλ. Τα προγράμματα πλαισιώθηκαν από τον πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό σκίτσου, στον οποίο τη σχολική χρονιά 2011-2012 πήραν μέρος 357 σχολεία και 4.500 μαθητές από όλη την Ελλάδα. Στον διαγωνισμό της σχολικής χρονιάς 2012-2013 συμμετείχαν 8.000 μαθητές με τη στήριξη 950 εκπαιδευτικών από 595 σχολεία από την επικράτεια και την ομογένεια.

Η έκθεση των πρωτότυπων έργων στο Ελληνικό Μουσείο Αυτοκινήτου, η δημιουργία animation spot με σκίτσα και μηνύματα για την ενημέρωση του κοινού σε συνεργασία με σπουδαστές της Σχολής Ορνεράκη, η επίσκεψη της ομάδας σε σχολεία και συζήτηση με τους μαθητές, καθώς και η δημιουργία δέκα μαθημάτων και η δωρεάν διάθεσή τους από την ιστοσελίδα τής Educartoon συμπλήρωσαν με επιτυχία το παραπάνω πρόγραμμα.

Εκτός από την παραπάνω θεματική, στην ιστοσελίδα υπάρχουν γελοιογραφίες που καλύπτουν και άλλα θέματα όπως το πρόβλημα της βίας, τα ιδεώδη του αθλητισμού, την άμιλλα και το ντόπινγκ. Επίσης γελοιογραφίες ευαισθητοποίησης απέναντι στο πρόβλημα της αλόγιστης χρήσης των νέων τεχνολογιών και των κοινωνικών δικτύων ή γελοιογραφίες για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, το παθητικό κάπνισμα, την ανθυγιεινή διατροφή μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την υλοποίηση προγραμμάτων αγωγής υγείας. Τέλος, κόμικς και γελοιογραφίες με διάφορα θέματα, για παράδειγμα ο ρατσισμός, η αλληλεγγύη, η μετανάστευση, το φιλειρηνικό πνεύμα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μαθήματα όπως η Αρχαία Ελληνική και η Νεοελληνική Γλώσσα, οι Κοινωνικές Σπουδές, η σύγχρονη και νεότερη Ιστορία κτλ.

Ο φετινός πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός γελοιογραφίας και κόμικς «Οι νέοι σκιτσάρουν για την Ευρώπη» κινείται στο πλαίσιο του παραπάνω σκεπτικού. «Ο γελοιογράφος με ταχύτητα, ευθυκρισία και καλαισθησία ανταποκρίνεται κριτικά στα ερεθίσματα της σύγχρονης καθημερινότητάς του. Με τον ίδιο τρόπο θα θέλαμε να εκπαιδεύσουμε τους μαθητές να αντιδρούν σε ό,τι τους περιβάλλει, τους ενοχλεί ή τους ικανοποιεί. Θεωρούμε πως μόνο μέσα από την ερμηνεία της γελοιογραφίας και του σκίτσου αλλά και την παραγωγή νέου έργου μπορούν να ασκηθούν οι μαθητές στη δημιουργικότητα εκείνη που απαιτούν από τους νέους ανθρώπους οι καταιγιστικές αλλαγές στη ζωή μας» επισημαίνει η Νατάσα Μερκούρη, μέλος της παιδαγωγικής ομάδας.

Καθώς η εκπαίδευση είναι μια διαδικασία δυναμική και συνεχώς ανατροφοδοτούμενη, η Educartoon προτρέπει τους εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας όχι μόνο να χρησιμοποιήσουν στην τάξη τους το υλικό που παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα, αλλά και να στείλουν παρατηρήσεις και σχόλια για την αξιοποίησή του, καθώς και καινούργιες ιδέες και προτάσεις.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Νέοι δρόμοι

Η δημιουργική παρέμβαση της Educartoon στα εκπαιδευτικά πράγματα είναι ένα γεγονός με πολιτιστική και παιδαγωγική αξία. Πολιτιστική αξία γιατί εντάσσει στον, συνήθως άνυδρο και ψυχρό, χώρο του υπαρκτού σχολείου την επαφή με την αισθητική, την καλλιτεχνική έκφραση, τη γόνιμη αποτύπωση με εικόνα και λόγο των ιδεών και των συναισθημάτων μαθητών και εκπαιδευτικών, παρέμβαση δηλαδή αφύπνισης και αντίστασης στην εποχή της κρίσης. Παράλληλα αυτή η παρέμβαση έχει ιδιαίτερη παιδαγωγική αξία γιατί ευαισθητοποιεί προς την κατεύθυνση της αναζήτησης και εφαρμογής νέων δρόμων προσέγγισης της γνώσης, που θα υπερβαίνουν «τους τοίχους» του σημερινού εκπαιδευτικού οργανισμού και θα «συνομιλούν» με την κοινωνία και τον κόσμο!

Κώστας Αγγελάκος

επίκουρος καθηγητής Παιδαγωγικών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, διευθυντής του περιοδικού ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Πώς θα λάβετε μέρος

Κάθε μαθητής ή ομάδα μαθητών μπορεί να υποβάλει μέχρι δύο έργα.

Το μέγεθος των έργων πρέπει να είναι από 210 Χ 297 mm (Α4) έως 297 Χ 420 mm (Α3).

Κάθε τεχνική είναι δεκτή (σχεδιασμός με ηλεκτρονικά μέσα, ελεύθερη επιλογή υλικού κτλ).

Τα έργα πρέπει να υποβληθούν χωρίς πλαίσιο ή κορνίζα.

Το όνομα και το σχολείο των διαγωνιζόμενων να αναφέρεται υποχρεωτικά στο πίσω μέρος του έργου.

Τα μαθητικά έργα πρέπει να φτάσουν στον φορέα που συντονίζει τον διαγωνισμό με συστημένη επιστολή ή courier στην ταχυδρομική διεύθυνση EDUCARTOON, Δωδεκανήσου 45, Τ.Θ 457, 17402 Αλιμος Αττικής, με ημερομηνία σφραγίδας ταχυδρομείου ή επίδοσης σε εταιρεία courier το αργότερο μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2013.

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.educartoon.gr.

Χορηγός επικοινωνίας: Εφημερίδα των Συντακτών