Ενας από τους πιο καθοριστικούς σκηνοθέτες του σύγχρονου σινεμά παρουσίασε τη νέα του ταινία «Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί», μια συμπαραγωγή τής ελληνικής εταιρείας Faliro House, και έκανε μάθημα για ένα σινεμά ανεξαρτησίας, ελευθερίας και …χαμηλού κόστους

Της Λήδας Γαλανού

Υπάρχει, επιτέλους, μια αίσθηση συνωμοσίας, ευπρόσδεκτη και ζεστή, ανάμεσα στους παριστάμενους στο 54ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, επαγγελματίες, προσκεκλημένους δημιουργούς, θεατές. Εγινε αισθητή ήδη από την τελετή έναρξης του Φεστιβάλ, το βράδυ της Παρασκευής, 1η Νοεμβρίου, όταν στο «Ολύμπιον» όπου δεν έπεφτε καρφίτσα, πέρασαν από τη σκηνή ο διευθυντής του Φεστιβάλ Δημήτρης Εϊπίδης, η πρωταγωνίστρια του «Miss Violence» του Αλέξανδρου Αβρανά, Ελένη Ρουσσινού, που ήταν παρουσιάστρια της βραδιάς, ο τόσο υπέροχα ατίθασος δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης κι ο εμβληματικός σκηνοθέτης του αμερικανικού ανεξάρτητου σινεμά, ο βασιλιάς του cool, Τζιμ Τζάρμους.

Και, μαζί, ο Δημοσθένης Δαβέτας, σύμβουλος του Αντώνη Σαμαρά, που ξεκίνησε την ομιλία του με το εκτός τόπου και χρόνου: «Εχετε τη στήριξη του πρωθυπουργού!» Ολόκληρη η αίθουσα ξέσπασε σε ομαδικό γέλιο παραλογισμού και απόγνωσης. Και εκεί καταλάβαμε ότι μεταξύ μας συνωμοτούμε υγιώς, γιατί από κοινού, για δέκα μέρες, θ’ αφήσουμε τις ταινίες να μας παρασύρουν σε μια πραγματικότητα πιο… ρεαλιστική από αυτήν που ζούμε.

Ο Τζιμ Τζάρμους μονοπώλησε το ενδιαφέρον του πρώτου Σαββατοκύριακου του Φεστιβάλ. Και πώς όχι, όταν βρέθηκε στην περαντζάδα της Θεσσαλονίκης και στις γεμάτες κόσμο αίθουσες ένας από τους πιο καθοριστικούς σκηνοθέτες του σύγχρονου σινεμά, τον οποίον επιπλέον δεν χορταίνεις να βλέπεις και ν’ ακούς; Ο Τζάρμους παρουσίασε τη νέα ταινία του «Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί», συμπαραγωγή της Faliro House του Χρήστου Β. Κωνσταντακόπουλου (στις αίθουσες στις 2 Ιανουαρίου) και μίλησε γενναιόδωρα στη συνέντευξη Τύπου, έχοντας τα βιώματα, τη λάμψη και τον οραματικό rock’n’roll ρομαντισμό, που του επιτρέπουν να δημιουργεί πειστικές φράσεις οι οποίες σε χείλη άλλου θα έμοιαζαν επίκτητες.

«Ο όρος ανεξάρτητο σινεμά, στην Αμερική, έχει γίνει πια εργαλείο μάρκετινγκ», είπε ο Τζάρμους. «Εχουν αλλάξει τα πράγματα, έχει συντελέσει σ’ αυτό η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι αλλαγές στον τρόπο διανομής των ταινιών, στη χρηματοδότησή τους. Ισως, όπως γίνεται στην Ελλάδα, τα μικρά μπάτζετ να είναι το μέλλον. Πιο πολύ μ’ ενδιαφέρει να δω μια ταινία 200.000 δολαρίων ενός Ελληνα παρά τον “Γκάτσμπι” του Μπαζ Λούρμαν. Αυτό είναι το δικό μου γούστο, αλλά για μένα η τέχνη πρέπει να συρρικνωθεί στην ουσιαστική της ποίηση. Μπορεί η κρίση να κάνει κάποιο καλό. Η Ελλάδα, η Ρουμανία, το Ιράν, είναι κήποι νέου σινεμά που αποκαλύπτονται εκεί όπου δεν περιμένεις ότι μπορούν να βρουν τον τρόπο, αλλά να το, συμβαίνει. Δεν είμαι προφήτης, αλλά μ’ αρέσει οι άνθρωποι να βρίσκουν τον τρόπο να εκφράζονται. Εχω μεγάλες ελπίδες».

Εκτός από ελπίδες, ο Τζάρμους έχει οπωσδήποτε και μεγάλο κουράγιο, μια κι εδώ και 30 χρόνια επιμένει να κάνει ούτε καν ανεξάρτητες, αλλά όπως λέει, «χειροποίητες» ταινίες: «Αγαπώ τόσο το φιλμ, είναι τόσο όμορφο αυτό το μέσο, αλλά αλλάζει, το σινεμά δυσκολεύει, ακόμα και τα τελευταία 5 χρόνια έχει γίνει ακόμα πιο δύσκολο να χρηματοδοτήσεις ταινίες. Δεν ξέρω τι να πω σε όσους προσπαθούν να κάνουν τώρα σινεμά χωρίς πόρους, εκτός από “keep going”. Στην Ελλάδα έχετε αυτό το εκπληκτικό νέο κινηματογραφικό κύμα, υπάρχουν υπέροχοι κήποι σινεμά σε όλον τον κόσμο».

Ως εμβληματικός Νεοϋορκέζος, ο Τζάρμους μοιράστηκε την ανάμνησή του κι από τον Λου Ριντ, που έφυγε πριν λίγες μέρες: «Εζησα πολύ καιρό στη Νέα Υόρκη κι εκεί ο Λου Ριντ είναι ο νονός του rock ’n’ roll, ήταν ό,τι πιο ρηξικέλευθο στη μουσική. Οταν ξεκίνησαν οι Velvet Underground, ο κόσμος έλεγε ότι ήταν ενοχλητικοί, ότι έκαναν θόρυβο. Τώρα βλέπεις στ’ αλήθεια πόσο επιδραστικοί ήταν. Μεγάλη απώλεια που χάσαμε τον Λου, αλλά δεν τον χάνουμε, γιατί μας χάρισε απίστευτα πράγματα. Δεν μ’ αρέσει όλη η μουσική του –δεν μπορεί να σ’ αρέσει όλο το έργο ενός καλλιτέχνη– αλλά μ’ αρέσει πολύ ένα μεγάλο μέρος της. Πέρασα λίγο χρόνο μιλώντας μαζί του, ήταν μεγάλη έμπνευση για μένα. Long Live Lou Reed.»

Η σχέση του Τζιμ Τζάρμους με τη μουσική, άλλωστε, υπερβαίνει αυτό του φαν, μια και είναι ο ίδιος μουσικός και χρησιμοποιεί τα μουσικά ρεύματα με καθοριστικό τρόπο στο σινεμά του. «Μ’ αρέσουν πολλές διαφορετικές μορφές μουσικής, είναι η αγαπημένη μου τέχνη, η πιο δυνατή ανθρώπινη έκφραση,» είπε με πάθος. «Μ’ αρέσει το νεοψυχεδελικό κίνημα, ακούω drone, trance, stoner, doom metal, underground hip hop, η ανάδυση της ψυχεδέλειας που σε μεταφέρει και σ’ αφήνει να αιωρείσαι και σ’ επηρεάζει αισθησιακά μ’ ενθουσιάζει. Αλλά… I like heavy rock ’n’ roll too! Οταν δουλεύω μια νέα ταινία, πρώτα έρχονται στον νου μου κάποιοι ήρωες και μέρη. Τα μέρη όπου φαντάζομαι ότι θα δημιουργήσω τον κόσμο τους και μαζί τους κεντρικούς ήρωες. Η εικόνα και ο ήχος είναι σχεδόν το ίδιο για μένα, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα. Το φιλμ είναι η πιο συγγενής τέχνη με τη μουσική, έχει εσωτερικό ρυθμό, μοντάρεται, γρήγορα, αργά, σιγά, δυνατά, αυτά γίνονται ένα. Μαθαίνω για το σινεμά από τη μουσική. Κι αντίστροφα σκέφτομαι τη μουσική με κινηματογραφικούς όρους. Είμαι ευχάριστα μπερδεμένος».

Οπως πολλοί σημαντικοί σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Τζάρμους δεν θα δίσταζε να κάνει και τηλεόραση… υπό προϋποθέσεις.

«Εχω κάποιες ιδέες, όχι πολύ δυνατές ακόμα,» εξήγησε. «Με ανησυχεί ότι είμαι πολύ ανεξάρτητος, μόνο εγώ έχω την επιλογή των συνεργατών μου, με απόλυτο καλλιτεχνικό έλεγχο, δεν μ’ ενδιαφέρει να μου λέει κάποιος άλλος πώς να το κάνω. Αν μου έδιναν αυτή την ελευθερία στην τηλεόραση, θα το σκεφτόμουν σοβαρά. Γιατί η τηλεόραση τώρα δουλεύει μ’ έναν πολύ κινηματογραφικό τρόπο, που πια δυσκολεύεσαι ν’ ακολουθήσεις στο σινεμά. Ο Τοντ Χέινς με ενέπνευσε με την τόσο κινηματογραφική, λυρική “Mildred Pierce” του, που την έκανε πιστά στο δικό του ύφος. Η τηλεόραση είναι όλο και πιο ενδιαφέρουσα, όσο το σινεμά γίνεται πιο δύσκολο στη χρηματοδότηση. Δεν βλέπω πολλή τηλεόραση για να μην εθιστώ, παίρνω γεύσεις. Εχω δει ένα επεισόδιο “Breaking Bad”, ένα “Mad Men”. Πριν από χρόνια ξεκίνησα το “Wired” και δεν μπορούσα να σταματήσω, δεν μου περίσσευε χρόνος για να βλέπω ταινίες, το οποίο έχω μεγάλη ανάγκη γιατί είμαι film nerd, ν’ ακούω μουσική, να βλέπω τους φίλους μου. Αλλά υπάρχουν πολλά δυνατά στοιχεία σ’ αυτήν τη νέα τηλεόραση».