Μια υπόθεση φοροδιαφυγής έφερε στο φως στο Μόναχο έναν θησαυρό 1.500 εξαφανισμένων έργων τέχνης από τις δεκαετίες ’30 και ’40 στη ναζιστική Γερμανία. Ανάμεσά τους βρίσκονται αριστουργήματα των Πικάσο, Ματίς, Σαγκάλ, Κλέε, Μπέκμαν κ.ά. Οι γερμανικές Αρχές δεν δίνουν για την ώρα καμιά πληροφορία, αλλά τη μελέτη των έργων, που φυλάσσονται σε ασφαλή τελωνειακή αποθήκη έξω από το Μόναχο, δηλαδή την προέλευση και την αξία τους, έχει αναλάβει η ιστορικός Τέχνης Μέικε Χόφμαν. Η προέλευσή τους μπορεί να ποικίλλει. Να πρόκειται για κατασχεμένα έργα μοντέρνας τέχνης, που, ως γνωστόν, οι ναζί θεωρούσαν «εκφυλισμένη». Ή να ανήκαν σε κλεμμένες ή πουλημένες με τη βία, για ένα κομμάτι ψωμί, συλλογές Εβραίων. Η αξία τους, πάντως, σύμφωνα με το περιοδικό Focus, ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο ευρώ.
Η ανακάλυψή τους είναι μυθιστορηματική. Ενας τυχαίος οικονομικός έλεγχος το 2010 σε τρένο που ταξίδευε από την Ελβετία στο Μόναχο, κάμποσες παλιές υποψίες για τον 80χρονο συλλέκτη Κορνίλιους Γκούρλιτ και να η έφοδος των γερμανικών Αρχών στο διαμέρισμά του, την άνοιξη του 2011.
Εκεί, σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, πάνω σε πρόχειρα ράφια, ανάμεσα σε χυμούς φρούτων και κονσέρβες, βρέθηκε ο θησαυρός. Ο ερημίτης Κορνίλιους Γκούρλιτ φαίνεται ότι πότε πότε πούλαγε κάποιο από αυτά για να ζήσει -πολλές κορνίζες ήταν άδειες. Τα έργα πρέπει να έφτασαν στα χέρια του μετά τον θάνατο του πατέρα του, περιβόητου Γερμανού συλλέκτη Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ, διευθυντή μουσείου μέχρι να ανεβεί ο Χίτλερ στην εξουσία. Εχασε, μεν, τη θέση του, επειδή είχε εβραϊκές ρίζες, αλλά αργότερα οι ναζί τού ανέθεσαν να πουλάει έργα τέχνης στο εξωτερικό. Τα κρυμμένα έργα δείχνουν ότι ίσως ο Γκούρλιτ συνέχιζε να συλλέγει και κατάφερε να κρατήσει το μυστικό του σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Μετά την κατάρρευση της Γερμανίας οι Σύμμαχοι θεώρησαν τον Χίλντεμπραντ θύμα των ναζί και ο ίδιος υποστήριξε ότι είχε βοηθήσει οικονομικά πολλούς Εβραίους να δραπετεύσουν από τη χώρα. Οσο για τη συλλογή του, είπε ότι καταστράφηκε ολοκληρωτικά στους βομβαρδισμούς της Δρέσδης.
Ολα αυτά τώρα ανατρέπονται. Την ώρα που πληθαίνουν σε όλο τον κόσμο οι έρευνες για τα κλεμμένα από τους ναζί έργα τέχνης και οι απόγονοι Εβραίων τα διεκδικούν δικαστικά από μουσεία και κυβερνήσεις, αποκαλύπτεται ότι ένα μέρος από αυτά ήταν κρυμμένα σε διαμέρισμα του Μονάχου. Η Αν Γουέμπερ, όμως, της Commission for Looted Art in Europe δήλωσε χθες στο BBC ότι τα 1.500 έργα δεν είναι «παρά η κορυφή του παγόβουνου».
Ηδη άρχισαν οι ενδιαφερόμενοι να κινητοποιούνται. Ανάμεσά τους και η Γαλλίδα δημοσιογράφος Αν Σινκλέρ, πρώην σύζυγος του Ντομινίκ Στρος-Καν. Υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι ανάμεσα στη λεία των Γκούρλιτ υπάρχει ένας πίνακας του Πικάσο, που ανήκε στον παππού της, τον περίφημο ντίλερ τέχνης Πολ Ροζενμπέργκ.
Επιμ.: Β.Γεωργ.
