Με τίτλο «Ουτοπία», μια ελληνική λέξη που της αρέσει πολύ, η Παχές εμπνέεται από τις καμπύλες γραμμές του κορυφαίου Βραζιλιάνου μοντερνιστή αρχιτέκτονα
Της Νόρας Ράλλη
ΗΜαρία Παχές, μια από τις κορυφαίες χορεύτριες φλαμένκο στον κόσμο και χορογράφος στις ταινίες του Κάρλος Σάουρα «Κάρμεν», «Ο Μάγος Ερωτας» και «Φλαμένκο», έρχεται στην Ελλάδα με 25 συντελεστές για να παρουσιάσει τη νέα της δημιουργία με τίτλο «Ουτοπία».
Γεννήθηκε στη Σεβίλη της Ανδαλουσίας (πατρίδα του φλαμένκο) και χορεύει από τα τέσσερά της. Λατρεύει την ελληνική κουλτούρα, αλλά και τις εθνικές παραδόσεις. Στην «Ουτοπία» συνδυάζει ακριβώς το απόσταγμα της πρώτης, όπως λέει, με την αντισυμβατικότητα και την πλαστικότητα των έργων τού Οσκαρ Νιμάγιερ, ενός από τους σπουδαιότερους αρχιτέκτονες του προηγούμενου αιώνα, εμπνευστή του Μοντέρνου Κινήματος στη Βραζιλία, με έντονη πολιτική δράση (μέλος αλλά και πρόεδρος για κάποια χρόνια του Κομμουνιστικού Κόμματος Βραζιλίας). Πέθανε το 2012, σε ηλικία 105 χρόνων.
«Η πλαστικότητα και η ποικιλοχρωμία των τοπίων της Βραζιλίας, που συναντούμε στο έργο του Νιμάγιερ, συνταιριάζονται με το ελληνικό φως, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Η “Ουτοπία” αναφέρεται στην εκεχειρία, τη δέσμευση, την εξορία, τη ματαιότητα της ζωής και τη ματαιότητα της ανθρώπινης οντότητας, σε έναν κόσμο με μεγαλείο, που αδιαφορεί για τις αθλιότητες και που χρήζει –περισσότερο από ποτέ– ανάγκης για φαντασία και ιδεαλισμό ως τα πιο κατάλληλα οχήματα για αλλαγή», δηλώνει η Παχές.
Η «Ουτοπία» θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 8, 9 και 10 Νοεμβρίου. Τα κοστούμια είναι βασισμένα στο φλαμένκο και η μουσική, ειδικά γραμμένη για την παράσταση, αποδίδεται ζωντανά. Συμπεριλαμβάνει και μία σάμπα, την οποία συνέθεσε ο Νιμάγιερ και ερμηνεύεται από τον τραγουδιστή και στιχουργό Φρεντ Μαρτίνς.
• Λίγα λόγια για την «Utopia»;
«Μου αρέσει η λέξη “Ουτοπία” επειδή συγκεντρώνει το απόσταγμα της ελληνικής κουλτούρας. Η παράσταση είναι μια καλλιτεχνική και ηθική αναζήτηση της αντισυμβατικότητας και της λαχτάρας. Ο Οσκαρ Νιμάγιερ μού θύμισε ότι δεν υπάρχει ιεραρχία στην ανθρωπότητα. Ολοι ζούμε στην ίδια, μία και μοναδική διάσταση. Μου θύμισε ότι εξαιτίας ακριβώς αυτής της ισότητας ξυπνάει η ελπίδα να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Γιατί όλοι κλαίμε και γελάμε, γεννιόμαστε και πεθαίνουμε».
• Το φλαμένκο –όπως και το αργεντίνικο τάνγκο– είναι λαϊκοί χοροί, χωρίς όμως να μένουν προσκολλημένοι στο παρελθόν. Εξελίσσονται, μετασχηματίζονται. Ποιες είναι οι νέες συλλαμβάνουσες μέσα από τις οποίες εξελίσσετε εσείς προσωπικά την τέχνη σας;
«Εκτός του φολκλόρ και του εθιμοτυπικά παραδοσιακού, όλες οι τέχνες που έχουν δεχτεί στοιχεία θεατρικά, καθώς και χορογραφίας είναι, είτε το θέλουν είτε όχι, υποχρεωμένες να μεταβάλλονται. Αυτή η μεταμόρφωση δεν είναι καινούργια στο φλαμένκο. Γεννιέται μαζί του. Στις μέρες μας τίποτα δεν είναι ξένο στο φλαμένκο χάρη στην ικανότητά του να ενσωματώνει όλες τις αισθητικές, όπως τον κλασικό και σύγχρονο χορό, επιρροές από την τζαζ κ.λπ.».
• Πώς είναι η καθημερινότητα μιας αρχιχορεύτριας φλαμένκο;
«Δουλειά, δουλειά και πάλι δουλειά. Μπορώ να αρχίσω τη μέρα με μια πρόβα πέντε ωρών και να καταλήξω συλλαμβάνοντας τη σκηνογραφία της επόμενης δημιουργίας, περνώντας ενδιάμεσα από τη διευθέτηση ενός προϋπολογισμού με τους συνεργάτες μου ή βλέποντας τις τεχνικές προδιαγραφές (ζενερίκ) του Μεγάρου Μουσικής, ενώ ταυτόχρονα να απαντώ στις ερωτήσεις αυτής της συνέντευξης! Ολα αυτά μαζί και συνεχώς σε ροή δημιουργική».
• Πώς συνδυάζετε το κλασικό με το μοντέρνο;
«Ο συνδυασμός βρίσκεται στην ίδια τη σύλληψη του έργου. Σε αντίθεση με την καθημερινή ζωή, στην τέχνη και ειδικά στον χορό μου, συνυπάρχουν χωρίς συγκρούσεις. Το να εντάξεις την αρχιτεκτονική του Νιμάγιερ στο φλαμένκο είναι μια μοντέρνα προσέγγιση, ωστόσο για μένα ο Νιμάγιερ είναι κλασικός. Η ζωή δημιουργεί πολιτιστική κληρονομιά κάθε μέρα. Το μόνο που χρειάζεται είναι να εντοπίσουμε αυτό που περισσότερο μας αυτοπροσδιορίζει και να το διαβάσουμε. Η ανάγνωση αυτή είναι η νεωτερικότητα!»
• Τι σας γοητεύει περισσότερο στο φλαμένκο; Το πάθος-απελευθέρωση ή η αυτοσυγκράτηση και ίσως μια μορφή αυτογνωσίας που ενέχει;
«Αυτό που με γοητεύει είναι η ίδια η ιστορία του φλαμένκο. Με εντυπωσιάζει να βλέπω πώς μια τέχνη γεννιέται στις πιο φτωχές και περιθωριακές γειτονιές της Ανδαλουσίας, πώς σιγά σιγά μεταβάλλεται, τρεφόμενη από όλα αυτά που της προσφέρει η ζωή, υιοθετώντας όλες τις φόρμες, χωρίς τον φόβο να χαθεί μέχρι να φτάσει να γίνει αυτό που πραγματικά είναι: μια παγκόσμια τέχνη. Σήμερα απευθύνεται σε όλους και εκφράζει πάρα πολλούς».
• Συνεργαστήκατε πολύ νωρίς στην καριέρα σας με σπουδαίους χορευτές, όπως οι Μανόλο Μαρίν και Ματίλντ Κοράλ. Και ως χορογράφος, έχετε δουλέψει με σπουδαίους σκηνοθέτες, όπως ο Κάρλος Σάουρα. Τι έχετε κρατήσει από αυτούς;
«Από όλους τους δασκάλους μαθαίνουμε κάτι. Χωρίς καμιά αμφιβολία δάσκαλός μου είναι ο Αντόνιο Γκάντες, αυτός ο επαναστάτης-χορογράφος του ισπανικού χορού και ο δημιουργός αυτού που ονομάζουμε μπαλέτο-φλαμένκο. Μπόρεσε και μετουσίωσε τον λαϊκό ισπανικό χορό σε ένα πολιτισμικό γεγονός, δίνοντάς του μάλιστα και μια πολιτική διάσταση διαμαρτυρίας».
• Πόσο δύσκολο (ή εύκολο) είναι για έναν μεγάλο χορευτή να μη «χαθεί» στην τελειοποίηση της τεχνικής του, αλλά να αφεθεί στην εξωτερίκευση συναισθημάτων μέσω του χορού του;
«Ο καλός δημιουργός πάντα φοβάται μη χαθεί στην προσπάθεια εξέλιξης της τεχνικής του. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πάντα ψάχνει την ισορροπία, την αρμονία, το μέτρο, ώστε και το αποτέλεσμα να είναι το καλύτερο δυνατό για τον θεατή και ικανοποιητικό για τον ίδιο τον χορευτή».
• Σε μια Ευρώπη όπου οι μειονότητες ακόμη υπάρχουν και ο ρατσισμός καλά κρατεί, τι μήνυμα μπορεί να δώσει μια καλή παράσταση χορού φλαμένκο, που ξεκίνησε ως μουσική των Τσιγγάνων της Ανδαλουσίας και διαθόθηκε γρήγορα ως αυθεντική έκφραση των λαϊκών στρωμάτων και κάθε μειονότητας;
«Η σημερινή κατάσταση που περιγράφετε με έχει προβληματίσει πολύ. Και θα πω τούτο: δεν βλέπω μέλλον στον κόσμο εάν αυτός δεν αναγνωρίσει την πολλαπλή φύση του».
(Στη μετάφραση από τα ισπανικά μάς βοήθησε η Δήμητρα Ψύλλου.)
Ιnfo: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη». 8, 9 Νοεμβρίου, στις 20.00 και 10 Νοεμβρίου, στις 19.00. Εισιτήρια: 70, 58, 48, 38 και 19 ευρώ (φοιτητικό-ανέργων).
