Ο κρυμμένος στο διαμέρισμα του Κορνέλιους Γκούρλιτ θησαυρός από 1.500 πίνακες, που θεωρούνταν εξαφανισμένοι από τους ναζί, δεν είναι απλώς ένα θαύμα. Αλλάζει εντελώς το τοπίο και αναζωπυρώνει τις ελπίδες ότι πιθανόν να υπάρχουν καταχωνιασμένα και άλλα αριστουργήματα που θεωρούνταν χαμένα, καμένα, κατεστραμμένα. Ηδη οι ιστορικοί τέχνης σε όλον τον κόσμο κάνουν όνειρα, ενώ οι δημοσιογράφοι ασχολούνται με το μυστήριο που λέγεται «Κορνέλιους Γκούρλιτ».
-Γιατί, δηλαδή, έργα όπως «The painter on his way to work» του Βαν Γκογκ ή τα δεκατέσσερα αριστουργήματα του Γκούσταβ Κλιμτ, που τα έχουμε ξεγράψει, να μη βρίσκονται κι αυτά σε κανένα διαμέρισμα, όπως έγραψε στην «Γκάρντιαν» ο Τζόναθαν Τζόουνς; Τα έργα του Κλιμτ είχαν μεταφερθεί στη διάρκεια του πολέμου σε αυστριακό κάστρο, στο οποίο μια διμοιρία SS έβαλε φωτιά μετά από ένα όργιο! Μήπως εκτός από τον Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ και τον μοναχογιό του υπήρχε και ευρύτερο δίκτυο ναζί αποθηκαρίων τέχνης που «κάθονταν» πάνω σε θησαυρούς και μετά τον πόλεμο ζούσαν πουλώντας περιστασιακά κάποιον Πικάσο; Για παράδειγμα, ο υιός Γκούρλιτ τον Νοέμβριο του 2013 μέσω οίκου δημοπρασίας της Κολονίας πούλησε πίνακα του Μαξ Μπέκμαν.
Μήπως οι «monuments men», όπως ονομάστηκαν οι στρατιώτες των συμμάχων που εξαπολύθηκαν στη Γερμανία ψάχνοντας κρυμμένα έργα τέχνης, είχαν το μυαλό της μόνο σε…Τιτσιάνο και όχι σε μοντέρνα τέχνη, πιστεύοντας ότι οι Γερμανοί την είχαν καταστρέψει ως «παρακμιακή»;
-Οσο για τον 80χρονο ερημίτη Κορνέλιους Γκούρλιτ, που έκρυβε 1.500 πίνακες ανάμεσα σε κονσέρβες και χυμούς φρούτων, δεν έχει δουλέψει ποτέ, δεν έχει πληρώσει φόρους, δεν έχει τραπεζικό λογαριασμό ή κοινωνική ασφάλιση. Οση ώρα η αστυνομία έψαχνε το σπίτι του, στις 28 Φεβρουαρίου του 2012, παρέμενε ξαπλωμένος στο κρεβάτι και τους ρώταγε γιατί δεν περίμεναν να πεθάνει πρώτα, έτσι κι αλλιώς στα χέρια τους θα κατέληγαν οι πίνακες. Παραμένει ελεύθερος και κανένας δεν ξέρει πού βρίσκεται.
Το θέμα είναι νομικά πολύπλοκο. Χθες δόθηκε συνέντευξη Τύπου στο Αουγκσμπουργκ από τον εισαγγελέα Ράινχαρντ Νέμετζ και την ιστορικό τέχνης Μέικε Χόφμαν, που έχει αναλάβει τη μελέτη των έργων. Χρονολογούνται, όπως εξήγησε, από τον 16ο ώς τον 20ό αιώνα, είναι σε καλή κατάσταση, μόνο κάπως βρόμικα. Εχει προφτάσει να εξετάσει μόνο 500, η δουλειά απαιτεί χρόνια. Η αξία τους είναι πολύ υψηλή, αφού ανάμεσά τους υπάρχουν Πικάσο, Σαγκάλ, Ρενουάρ, Τουλούζ-Λοτρέκ, Μπέκμαν κ.ά. Εδειξε και ορισμένα εντελώς άγνωστα έργα σε σλάιντ, όπως μια αυτοπροσωπογραφία του Ντιξ (1919), ένα γυναικείο πορτρέτο του Ματίς (1920), ένα σχέδιο του Καναλέτο και έναν εντυπωσιακό Σαγκάλ.
Σύμφωνα με τη Χόφμαν, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν οι ιδιοκτήτες τους, αλλά ένας μέρος τους προέρχεται σίγουρα από την έκθεση «εκφυλισμένης» τέχνης, που κυκλοφορούσε στη Γερμανία από το 1937 ώς το 1941, κι ένα άλλο από τις συλλογές των Εβραίων, που για να ξεφύγουν από τη Γερμανία υποχρεώνονταν να πουλήσουν σε εξευτελιστικές τιμές.
Βένα Γεωργακοπούλου
