Του Κώστα Λαπαβίτσα*

 

Η διαμάχη με την τρόικα, αλλά και το αδιέξοδο που αντιμετωπίζει η χώρα ξανάφεραν στο προσκήνιο τη συζήτηση για το ευρώ. Eκαναν επίσης φανερή την απουσία εθνικού σχεδίου για έξοδο από την κρίση – το μόνο σχέδιο που υπάρχει είναι αυτό της τρόικας, δηλαδή τα μνημόνια. Χωρίς όμως δικό της σχέδιο που ανοιχτά θα περιλαμβάνει την έξοδο από την ΟΝΕ και την παύση πληρωμών στο χρέος, οι προοπτικές της Ελλάδας είναι πολύ κακές. Τρεις παρατηρήσεις έχουν μεγάλη σημασία στο σημείο αυτό.

 

Παρατήρηση πρώτη

 

Η ευρωζώνη έχει αποτύχει και το πρόβλημα δεν είναι «τεχνικό», όπως υποστηρίζουν όσοι θέλουν να τη διασώσουν με ευρωομόλογα, τραπεζικές ενώσεις, ενεργητική κεντρική τράπεζα, δημοσιονομικές μεταβιβάσεις και τα παρόμοια. Είναι βαθύτατα κοινωνικό: η Γερμανία έχει συμπιέσει την αμοιβή της εργασίας τόσο ώστε να αποκτήσει μεγάλο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα εντός της ευρωζώνης. Το γερμανικό πλεονέκτημα εμφανίστηκε αρχικά ως προς την περιφέρεια, αλλά τώρα είναι απαγορευτικό και ως προς την Ιταλία και τη Γαλλία.

 

Το Βερολίνο έχει αρνηθεί ουσιαστικές αλλαγές γιατί το μεγάλο γερμανικό κεφάλαιο ωφελείται τα μέγιστα από την παρούσα κατάσταση. Δεν αποδέχθηκε καμία «τεχνική» λύση και επέβαλε λιτότητα, ιδιωτικοποιήσεις και απελευθέρωση των αγορών, μεταφέροντας το κόστος προσαρμογής εξ ολοκλήρου στην περιφέρεια. Η κοντόφθαλμη αυτή πολιτική δημιούργησε τρομακτικές κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις στην περιφέρεια, ενώ δεν έλυσε το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας της Ιταλίας και της Γαλλίας. Η ΟΝΕ δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμη και η επόμενη ευρωκρίση είναι θέμα χρόνου.

 

Παρατήρηση δεύτερη

 

Η Ελλάδα έπρεπε να είχε αποχωρήσει συντεταγμένα από την ΟΝΕ ήδη από το 2010, με ταυτόχρονη στάση πληρωμών και διαγραφή του χρέους στη βάση εθνικού σχεδίου. Η ελληνική οικονομία δεν είχε ακόμη γονατίσει, ενώ το χρέος ήταν προς ιδιώτες και υπό ελληνική νομοθεσία. Θα ακολουθούσε μια δύσκολη περίοδος, αλλά όχι δυσκολότερη από την οικονομική και κοινωνική καταστροφή που ακολούθησε την επιβολή της «εσωτερικής υποτίμησης». Με συνειδητή ηγεσία και κοινωνική συσπείρωση, η χώρα γρήγορα θα έμπαινε σε ανάκαμψη. Θα υπήρχε επίσης η δυνατότητα βαθιάς κοινωνικής αλλαγής υπέρ των λαϊκών στρωμάτων, με πραγματική οικονομική μεταρρύθμιση.

 

Παρατήρηση τρίτη

 

Η Ελλάδα είναι καταδικασμένη όσο παραμένει μέσα στην ΟΝΕ. Το κενό ανταγωνιστικότητας έχει σχεδόν κλείσει γιατί έχουν συντριβεί οι μισθοί, αλλά η προσαρμογή έγινε μέσω τεράστιας ανεργίας και καταστροφής του οικονομικού και κοινωνικού ιστού. Οταν τελειώσει η ύφεση, η χώρα θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει χαμηλή κατανάλωση, χαμηλές δημόσιες δαπάνες, υψηλή φορολογία, προβληματικές ιδιωτικές επενδύσεις, υψηλή ανεργία, μετανάστευση των πλέον ειδικευμένων και, φυσικά, τεράστιο χρέος. Παράλληλα, θα υπάρχουν απώλεια εθνικής κυριαρχίας, εξασθένηση της δημοκρατίας και εκρηκτικές κοινωνικές αντιθέσεις. Οι δυνατότητες εναλλακτικής πολιτικής μέσα στο ασφυκτικό θεσμικό πλαίσιο της ΟΝΕ είναι αμελητέες.

 

Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;

 

Μια απάντηση μας δίνει ο κ. Σημίτης. Αφού διαπιστώσει ότι η ευρωζώνη δεν λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα ανάπτυξης και αλληλεγγύης, μας πληροφορεί ότι η μονόπλευρη αποδέσμευση της Ελλάδας από τις υποχρεώσεις της είναι εξωπραγματική, αν θέλουμε να παραμείνουμε στην ευρωζώνη. Η δε «ηρωική έξοδος» θα έχει σοβαρότατες αρνητικές επιπτώσεις. Αρα πρέπει να συνεχίσουμε τη σημερινή πορεία, λαμβάνοντας διαρθρωτικά μέτρα, προσβλέποντας σε συγχρηματοδότηση της Ενωσης για ανάπτυξη κι ελπίζοντας ότι κάποτε θα μας δοθούν ευνοϊκότεροι όροι. Στην ουσία πρόκειται για την πολιτική της τρόικας που ήδη εφαρμόζει η κυβέρνηση Σαμαρά. Αυτό έχει να προτείνει στην κατεστραμμένη Ελλάδα ο αυθεντικός εκπρόσωπος της Κεντροαριστεράς. Χρειάζονται κι άλλες αποδείξεις ιστορικής χρεοκοπίας;

 

Μια άλλη απάντηση μας δίνει ο κ. Δραγασάκης. Το κόμμα του θα διαπραγματευτεί δυναμικά την ακύρωση του Μνημονίου και την αναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης, εξηγώντας στους απέναντι ότι η παρούσα πολιτική είναι καταστροφική. Θα διεκδικήσει αναπτυξιακή πορεία, έστω κι αν αυτό φέρει ρήξεις, οι οποίες όμως θα είναι εντός της ευρωζώνης. Αυτό που δεν εξηγεί σε μας είναι γιατί, αφού η βασική του επιλογή είναι η παραμονή στην ευρωζώνη, θα τα καταφέρει καλύτερα από τους προηγούμενους. Κάτι θα γνωρίζει όμως δεδομένου ότι προτείνει στον ΣΥΡΙΖΑ να κρατάει «μικρό καλάθι». Μέσα στην ευρωζώνη μόνο τέτοιο είναι διαθέσιμο.

 

Η πραγματικότητα είναι ότι, αν η χώρα δε θέσει η ίδια θέμα εξόδου από το ευρώ και παύσης πληρωμών, δεν θα έχει κανένα διαπραγματευτικό χαρτί. Αλίμονό της όμως αν δεν το εννοεί κι αν δεν είναι προετοιμασμένη τεχνικά, ψυχολογικά και πολιτικά, με δικό της σχέδιο. Η έξοδος θα είναι βέβαια καλύτερα να γίνει με συμφωνία, όπως προσφέρθηκε στην Ελλάδα στο παρελθόν και αυτή αρνήθηκε. Αλλά, αν χρειαστεί, θα πρέπει να γίνει μονομερώς για λόγους κοινωνικής και εθνικής επιβίωσης.

 

Η κατάσταση είναι σήμερα πιο σύνθετη από το 2010, γιατί έχουν κάπως σταθεροποιηθεί τα δημοσιονομικά, αλλά η οικονομία είναι κατεστραμμένη, ενώ το χρέος είναι προς κράτη και υπό βρετανική νομοθεσία. Παρ’ όλα αυτά, η έξοδος παραμένει απολύτως εφικτή. Θα ήταν ευχής έργο να μη φτάσει η Ελλάδα εκεί μετά από ακόμη βαθύτερη καταστροφή, με απρόβλεπτες κοινωνικές συνέπειες.

 

……………………………………………………………………………………….

 

* Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου