Η οργάνωση PRO ASYL σε έκθεσή της καταγγέλλει ελληνική κυβέρνηση, Λιμενικό και συνοροφύλακες για τις παράνομες, αναγκαστικές επιστροφές των προσφύγων στην Τουρκία. Στο στόχαστρο και οι επιχειρήσεις «Ποσειδών» της FRONTEX

Του Δημήτρη Αγγελίδη

Πολύ σοβαρές κατηγορίες που φτάνουν μέχρι τον βασανισμό και την ευθύνη για θανάτους προσφύγων αντιμετωπίζουν η ελληνική κυβέρνηση, οι συνοροφύλακες και το Λιμενικό, αν ισχύουν όσα καταγράφει στην αναλυτική της έκθεση για τις επαναπροωθήσεις προσφύγων από το Αιγαίο και τον Εβρο στην Τουρκία η οργάνωση PRO ASYL.

Την ίδια στιγμή, βάζει στο στόχαστρο τις επιχειρήσεις «Ποσειδών» της FRONTEX, ζητώντας από τον Ευρωπαίο Συνήγορο του Πολίτη να διερευνήσει κάθε άμεση ή έμμεση ανάμειξη των μονάδων της στις παράνομες επαναπροωθήσεις και από την ίδια τη FRONTEX να εφαρμόσει τον κανονισμό της και να τερματίσει τις επιχειρήσεις της στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

Ωμές παραβιάσεις δικαιωμάτων

«Το σημαντικότερο εύρημα της έρευνάς μας είναι ότι λαμβάνουν χώρα συστηματικά παράνομες επαναπροωθήσεις από τα ελληνικά θαλάσσια και χερσαία σύνορα. Η Ελλάδα έχει κατηγορηθεί ξανά για παρόμοιες ωμές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, η κτηνωδία και η έκταση των παραβιάσεων που καταγράφονται στην έκθεση είναι συγκλονιστικές. Αξιωματικοί των Ειδικών Δυνάμεων με καλυμμένα πρόσωπα κατηγορούνται για κακομεταχείριση προσφύγων κατά τη σύλληψή τους, αυθαίρετη κράτηση χωρίς καταγραφή στην ελληνική επικράτεια και στη συνέχεια προώθησή τους πίσω στην Τουρκία, κατά παράβαση του διεθνούς νόμου», αναφέρει η έκθεση με τον εύγλωττο τίτλο «Επαναπροωθημένοι: συστηματικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον προσφύγων στο Αιγαίο και στα ελληνοτουρκικά σύνορα».

Η έκθεση βασίστηκε σε αναλυτικές συνεντεύξεις με 90 πρόσφυγες που έχουν πέσει τουλάχιστον μία φορά θύμα παράνομης επαναπροώθησης στην Τουρκία. Οι περισσότεροι είναι Σύροι και Αφγανοί. Ανάμεσά τους, πολλοί που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες: 12 γυναίκες (οι τρεις έγκυες), ένας άντρας διαγνωσμένος με μεταστατικό καρκίνο, 12 οικογένειες, πέντε ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά και τρεις ηλικιωμένοι.

«Η βάρκα μας σκίστηκε και την έδεσαν με σχοινί… Μας πήραν στα ελληνοτουρκικά ύδατα και μας έριξαν έναν έναν στη βάρκα μας. Ενας μας έπεσε στη θάλασσα και τον μαζέψαμε από το νερό. Μας έριχναν σαν να ήμασταν σκουπίδια. Επειτα, έκοψαν το σχοινί. Η βάρκα δεν είχε μηχανή και καύσιμα, ούτε κουπιά», αναφέρει ένας Σύρος, που υπήρξε θύμα επιχείρησης επαναπροώθησης από το Φαρμακονήσι στις 8 Αυγούστου, μαζί με άλλους 45 Σύρους, μεταξύ των οποίων γυναίκες, παιδιά και μωρά.

Οι δράστες των επαναπροωθήσεων στο Αιγαίο περιγράφονται ως αξιωματικοί με μαύρες ή μπλε στολές, όπλα και καλυμμένα πρόσωπα. Στον Εβρο, οι δράστες φορούν μπλε ή πράσινες στολές και ενίοτε συνοδεύονται από ανθρώπους με πολιτικά.

Ολοι όσοι συμμετείχαν στην έκθεση καταγγέλλουν ότι δεν καταγράφηκαν επίσημα από τις ελληνικές αρχές και δεν τους δόθηκε ευκαιρία να ζητήσουν διεθνή προστασία ή να αμφισβητήσουν νομικά την παράνομη απομάκρυνσή τους. Από όλους αφαιρέθηκαν τα προσωπικά αντικείμενα, κινητά και χρήματα. Από πολλούς αφαιρέθηκαν έγγραφα ταυτότητας, με αποτέλεσμα να εμποδίζονται να ζητήσουν διεθνή προστασία ή να κινήσουν διαδικασίες οικογενειακής επανένωσης.

Πολλοί κρατούνται αυθαίρετα για ώρες, χωρίς πρόσβαση στον έξω κόσμο και χωρίς νερό ή φαγητό. Οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι η ζωή τους τέθηκε σε κίνδυνο και καταγγέλλουν κακομεταχείριση από τους αξιωματικούς. Σε μια περίπτωση επαναπροώθησης από το Φαρμακονήσι, η κακομεταχείριση που υπέστησαν εννιά Σύροι είναι τόσο σοβαρή που μπορεί να συνιστά βασανισμό, σύμφωνα με την οργάνωση.

Ορισμένοι καταγγέλλουν ότι κάλεσαν τον τηλεφωνικό αριθμό έκτακτης ανάγκης ή έστειλαν σήμα κινδύνου από τις βάρκες τους, αλλά όταν πλησίασαν οι αξιωματικοί, απλώς τους επαναπροώθησαν.

«Ηξερα ότι το ταξίδι θα ήταν επικίνδυνο. Δεν ήξερα ότι θα πνιγόμασταν», αναφέρει ένας δεκαεξάχρονος Αφγανός. Η έκθεση καταγράφει περισσότερους από 100 θανάτους ανθρώπων που επιχείρησαν να διασχίσουν τα ελληνοτουρκικά σύνορα στο Αιγαίο από τον Αύγουστο του 2012.

Τελειώνει η FRONTEX;

Δεν είναι η πρώτη φορά που καταγγέλλεται η Ελλάδα για εφαρμογή της πρακτικής των επαναπροωθήσεων. Το θέμα έχουν θίξει ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ, Φρανσουά Κρεπό, το ελληνικό τμήμα της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και η Διεθνής Αμνηστία, που σε έκθεσή της τον Ιούλιο κατήγγειλε συστηματική εφαρμογή επιχειρήσεων επαναπροώθησης. Βασισμένη σε αυτή την έκθεση, η Ευρωπαία επίτροπος Σεσίλια Μάλμστρομ εξέφρασε τη σοβαρή ανησυχία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κατηγορίες, αφήνοντας ανοιχτό το παράθυρο για τερματισμό των επιχειρήσεων της FRONTEX στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές δηλώνουν άγνοια. Απαντώντας σε κοινοβουλευτική ερώτηση, ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Νίκος Δένδιας δήλωσε ότι δεν έχουν γίνει καταγγελίες από αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ. ή της FRONTEX για επαναπροωθήσεις και ότι η αποτροπή εισόδου στη χώρα γίνεται κυρίως με τεχνολογικό εξοπλισμό, που ειδοποιεί τις τουρκικές αρχές να συλλάβει όσους επιχειρήσουν να εισέλθουν.

Πάντως, η έκθεση δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας. «Την 1η Ιανουαρίου 2014 η Ελλάδα θα αναλάβει την προεδρία της Ε.Ε. Η PRO ASYL καλεί τις ελληνικές αρχές να συνδέσουν τις δικαιολογημένες εκκλήσεις τους για μεγαλύτερη αλληλεγγύη από την πλευρά της Ε.Ε. στο θέμα της υποδοχής προσφύγων με μια δέσμευση για σεβασμό των προσφυγικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων».