Η ανεργία αποτελεί βίαιη στέρηση δικαιωμάτων και δυνατοτήτων και παίρνει μορφή μαζικής δίωξης, τόνισε η συγγραφέας Ιωάννα Καρυστιάνη στην παρουσίαση του βιβλίου του καθηγητή Κοινωνιολογίας Ν. Παναγιωτόπουλου

Της Ιωάννας Σωτήρχου

«Αλλοτε πάλι θέλω να σώσω την ανθρωπότητα, αλλά εκείνη αρνείται» ήταν ένας από τους τρόπους που ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης είχε βρει για να κοιμάται τα βράδια, όπως αναφέρει σε ένα του ποίημα.

Αυτοί οι στίχοι μάς ήρθαν στον νου όταν η συγγραφέας Ιωάννα Καρυστιάνη ανέφερε ότι έχει χάσει τελείως τον ύπνο της: «Δύο εκατομμύρια άνεργοι, πότε θα βρούμε δουλειές για αυτούς τους ανθρώπους. Δεν κοιμάμαι τα βράδια. Κάνω εργοστάσια, σχέδια, τρόπους παραγωγής…».

Προτάσεις

«Δύο εκατομμύρια άνεργοι: αυτή είναι η ταυτότητα του τόπου μας σήμερα. Οι ουρές των ανέργων, τα λουκέτα στα μαγαζιά, τα σπίτια δίχως ρεύμα, δεν χρειάζονται λέξεις. Μόνο λύσεις. Και η δημιουργία ενός εθνικού κοινοβουλίου επιστημόνων προς αυτή την κατεύθυνση, όπως προτείνει και ο συγγραφέας, είναι μια πρόταση».

Ο συγγραφέας είναι ο καθηγητής Κοινωνιολογίας Νίκος Παναγιωτόπουλος και η συζήτηση που καταγράφουμε έγινε κατά την παρουσίαση του βιβλίου του «Η βία της ανεργίας», από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Η συγγραφέας μίλησε για τη δυνατότητα εγκαθίδρυσης προϋποθέσεων συστράτευσης των πνευματικών ανθρώπων, για το γεγονός ότι «οι ξεμοναχιασμένοι άνθρωποι» που πλήττονται «δεν είναι απειλή» για το φλέγον πρόβλημα της ανεργίας που αποτελεί «βίαιη στέρηση δικαιωμάτων και δυνατοτήτων, που λόγω διαστάσεων έχει λάβει μορφή μαζικής δίωξης που συμβαίνει εν ψυχρώ».

Εκλεκτοί οι ομιλητές στην εκδήλωση. Ο καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Βασίλης Καραποστόλης σκιαγράφησε τις ψυχολογικές προεκτάσεις και ιδιαιτερότητες του θέματος: μίλησε για την εσωτερίκευση της εμπειρίας που καταλήγει να είναι ένα βαθύ τραύμα, για την πάλη στο εσωτερικό της συνείδησης που δεν αφορά άτομα αλλά ολόκληρη την κοινωνία, «το αγκάθι που πληγώνει επειδή δεν τους επιτρέπεται να αποδείξουν την αξία τους και αφορά το μέλλον της χώρας» και το γεγονός ότι «οι άνεργοι αρνούνται να απαξιώσουν τον εαυτό τους και να φτάσουν στην αυθυποβολή της κατωτερότητας, αλλά για πόσο άραγε;».

Επέστησε επίσης την προσοχή στον επωαζόμενο σπόρο της μνησικακίας σε ανθρώπους που βιώνουν αυτή την κατάσταση και μπορεί να τους κάνει να στραφούν εναντίον αξιών όπως η δικαιοσύνη και η ισότητα ευκαιριών. «Για έναν λαό που δουλειά και μόχθος ήταν ένα και το αυτό, το να μην έχει τι να κάνει για τα χρειώδη βιώνεται σαν κάτι αφύσικο…», παρατήρησε ανάμεσα σε άλλα.

Για τον Γιώργο Σταθάκη, καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, το βιβλίο είναι συνάμα «σκληρό» επειδή «πολλοί και διαφορετικοί μικρόκοσμοι εμφανίζονται δίπλα στην αναζήτηση της κανονικότητας που με τον τρόπο που γίνεται έρχεται να συνθλίψει κάθε συμβιβαστική αντίληψη» και ταυτόχρονα «ανάρμοστο» καθώς «δίνει φωνή στο υποκείμενο με το οποίο ασχολείται».

Επισήμανε την αντίφασή του «πως συνάδει με την τεράστια άνοδο μορφωτικού επιπέδου ως μηχανισμού κοινωνικής ανόδου που δεν πραγματώνεται και τέλος τη διάρρηξη της κανονικότητας ως ένα ολικό κοινωνικό φαινόμενο που συνεχώς αναδύεται μονοδιάστατα, μια εμπειρία στην οποία δεν υπάρχει τίποτα το ατομικό, το τοπικό αφού έχει παγκόσμιες όψεις, ευρύτερες από τις οποίες δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί».

«Η ανάλυση που μας παρουσιάζει για τη βία της ανεργίας είναι άκρως πολιτική, καθώς φέρνει στο φως ένα πολιτικό σκάνδαλο», παρατήρησε ο διαπρεπής κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σαν Γκάλεν, Φρανς Σούλτχαϊς, πρόεδρος του Ιδρύματος Μπουρντιέ και δίνοντας τα στοιχεία του κοινωνικού εφιάλτη που συνοδεύουν το όνειρο του γερμανικού θαύματος, το χαρακτήρισε «αρνητική κοινωνική ευτοπία».

Αντίσταση

Μιλώντας για τη «βία ενός ανελέητου οικονομικού κόσμου», ορατή και σε άλλες χώρες, κατέληξε πως τα «θύματα αυτής της βίας θα είχαν, επομένως, κάθε συμφέρον να συμπαραταχθούν, πέρα από εθνικά σύνορα, στην αντίσταση απέναντι στις καταστροφικές αυτές δυναμικές».

Η εκδήλωση διανθίστηκε από τη δραματοποιημένη αφήγηση μερικών συνεντεύξεων που περιέχονται στο βιβλίο από τους ηθοποιούς Αγγελική Παπαθεμελή, Γιώργο Γεωργακάκο και Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου σε επιμέλεια του σκηνοθέτη Παναγιώτη Πορτοκαλάκη.

Την παράσταση όμως έκλεψαν οι ερωτήσεις του κοινού, στις οποίες αποτυπώθηκε αφ' ενός η αγωνία επιστημόνων για τον τρόπο που μπορούν να παρέμβουν αλλά και το αδιέξοδο που βιώνουν οι νέοι άνθρωποι, που διερωτήθηκαν «ποιες είναι οι λύσεις για μας».

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Ξυπνήστε!

Κι ενώ η συγγραφέας έλεγε ότι δεν μπορεί να κοιμηθεί, αστειευόμενος ο κ. Σταθάκης είπε ότι ο ίδιος και ο ΣΥΡΙΖΑ «όπως καταλαβαίνετε, κοιμόμαστε κανονικά». Τον ύπνο του δικαίου; Τις συγκεκριμένες προτάσεις τους αναμένει όλη η κοινωνία για τα θέματα που την καίνε και τη διαλύουν. Οταν δρέπεις τις δάφνες από την αποτυχία των άλλων, καλό θα ήταν να βρεις έναν τρόπο να μετασχηματίσεις την αδυναμία του αντιπάλου προς όφελός σου και της κοινωνίας.

Αυτά δεν γίνονται αυτόματα. Και κυρίως δεν γίνονται όταν δίνεις 6μηνο συγχωροχάρτι στην κυβέρνηση εξαντλώντας την πολεμική σου στην πρόταση μομφής για το σπουδαίο μεν ζήτημα της ΕΡΤ, αλλά τόσο μυωπικό όταν επίκειται η απελευθέρωση των πλειστηριασμών και το ξεσπίτωμα χιλιάδων ανθρώπων.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

«Η ανεργία εγγράφεται σε έναν τρόπο κυριαρχίας νέου τύπου»

Από το σύνολο των ομιλητών επισημάνθηκε η πρωτοτυπία αυτού του βιβλίου, πέρα από το γεγονός ότι οι ίδιοι οι άνεργοι αφηγούνται το βίωμά τους και σε δύο ακόμη σημεία: το ένα αφορά την ανομοιογενή κοινωνικοπολιτική ένταξη των ανέργων και το δεύτερο, το γεγονός ότι οι ακολουθούμενες πολιτικές αδυνατούν να καταπολεμήσουν την ανεργία, ίσως επειδή δεν λαμβάνουν υπόψη τους αυτές τις διαφορές που ισοπεδωτικά συμπυκνώνει ο όρος «άνεργος».

Αυτό είναι και το περίγραμμα των ζητημάτων πάνω στα οποία ζητήσαμε τη γνώμη του Νίκου Παναγιωτόπουλου, συγγραφέα και καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης και επιστημονικού συνεργάτη σε ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού.

• Πολύ σχηματικά ένα ερώτημα θα ήταν γιατί δεν ξεσηκώνονται αυτοί οι άνθρωποι;

Η ανεργία καθιστά όλο το μέλλον αβέβαιο, απαγορεύει κάθε ορθολογικό υπολογισμό και, ειδικά, αυτό το ελάχιστο πίστης και ελπίδας στο μέλλον που οφείλει να διαθέτει κανείς για να εξεγείρεται κυρίως συλλογικά ενάντια στο παρόν. Για να διαμορφωθεί μια έλλογη φιλοδοξία αλλαγής του παρόντος, σε συνάρτηση με ένα προβλεπόμενο μέλλον, πρέπει να υφίσταται ένας ελάχιστος βαθμός ελέγχου του παρόντος. Γι’ αυτό και θα μπορούσαμε να πούμε πως η ανεργία εγγράφεται σε έναν τρόπο κυριαρχίας νέου τύπου, θεμέλιο του οποίου είναι ο θεσμός της γενικευμένης ανασφάλειας με στόχο τον εξαναγκασμό των εργαζομένων στον φρονηματισμό.

Το διαφορετικό «αίσθημα ανασφάλειας» που βιώνουν οι διάφορες κατηγορίες ανέργων στην καθημερινή τους εμπειρία και το οποίο επηρεάζει όλες τις αποφάσεις που αφορούν το μέλλον τους και τη σχέση με τη ζωή τους και τη ζωή της οικογένειάς τους είναι μια σχέση με το μέλλον, η οποία συναρτάται από δύο πράγματα: από τη μια μεριά, με τις πραγματικές συνθήκες ύπαρξής τους, και, από την άλλη, με τις νόρμες που χαρακτηρίζουν την ομάδα από την οποία προέρχονται, και οι οποίες καθορίζουν τις απαιτητές συνθήκες ύπαρξης, για παράδειγμα, σε θέματα εκπαίδευσης και εργασίας.

• Ποια θα μπορούσε να είναι μια αποτελεσματική πολιτική για την αντιμετώπιση της ανεργίας;

Ενας τρόπος να συμβάλει κανείς στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των γνωστών προγραμμάτων διαχείρισης της ανεργίας συνίσταται, από τη μια μεριά, στην αναγκαία συνάρθρωση πολιτικών μετασχηματισμού της σχέσης που διατηρούν οι άνεργοι με το μέλλον τους, στη βάση αλλαγών των αντικειμενικών δομών που τους καθορίζουν υπαρξιακά, και, από την άλλη, πολιτικών μετασχηματισμού των παραστάσεών τους για τις δυνατότητες των προγραμμάτων αυτών.

• Τι συνιστά η πρόταση που διατυπώνεται για ένα εθνικό συμβούλιο επιστημόνων;

Είναι ο καιρός να εξαγάγουμε, από τη γνώση των κινδύνων που κυοφορεί η σημερινή εποχή, ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα για μια συλλογική πολιτική δράση των επιστημόνων με στόχο ένα συλλογικό έργο σύλληψης και διαμόρφωσης μιας νέας πολιτικής κριτικής σκέψης η οποία θα ακυρώσει την πολιτική αποπολιτικοποίησης που κυριαρχεί.