Καρολίνα Μέρμηγκα
«Συγγενής»
Μυθιστόρημα, Μελάνι, 2013, σελ. 216
Της Μαρίας Στασινοπούλου
Ο Μιχάλης και η Αλεξάνδρα, λίγο πάνω από τα πενήντα, βολεμένοι αστοί σ’ έναν γάμο που δεν στηρίχθηκε στο μεγάλο πάθος αλλά «στα γερά θεμέλια των πολλών κοινών ενδιαφερόντων και συμφερόντων», μ’ έναν εικοσάχρονο γιο, τον Στέφανο, ζουν την καθημερινότητά τους την οποία έρχεται να ταράξει η εμφάνιση μιας άγνωστης κόρης από το παρελθόν του Μιχάλη. Μια φίλη από τα παλιά, η Μαριέττα, σχέση αναβιωμένη μέσα από τις σελίδες του φέισμπουκ, αναστατώνει την Αλεξάνδρα γιατί επιθυμεί διακαώς να δώσει ζωή στο κατεψυγμένο έμβρυο της νεκρής κόρης της, ενώ προσκρούει στην απόλυτη άρνηση του Εγγλέζου γαμπρού της. Μια μεγάλη ιστορία, λοιπόν, αυτή της απρόσμενης κόρης Μάγδας Δρόσου, και μια δεύτερη μικροϊστορία, αυτή με το κατεψυγμένο έμβρυο της νεκρής Ελζας, κόρης της Μαριέττας, καλύπτουν όλο τον νοητικό ορίζοντα των βασικών πρωταγωνιστών, της Αλεξάνδρας και του Μιχάλη Κριεζή, οι οποίοι εναλλάσσουν ισοδύναμα την εξιστόρηση των γεγονότων σε αποκαλυπτική ρέουσα αφήγηση.
Ενα πολυπρισματικό παιχνίδι αναζήτησης ταυτότητας είναι το κύριο θέμα του βιβλίου, όπως μας προϊδεάζει ο τίτλος: Συγγενής, έτσι αόριστα, χωρίς άρθρο. Με το πέρας της ανάγνωσης όμως αυτή η άναρθρη επιλογή προβάλλει τον ειρωνικό χαρακτήρα της αλλά και τη σύγχρονη προβληματική της για τη διαδικασία της αναπαραγωγής: «Ολοι οι βασικοί κώδικες έχουν ανατραπεί», «ζωή α λα καρτ», «οι συγγενείς δεν γεννιούνται, γίνονται». Συγγενείς εξ αίματος και εξ αγχιστείας, από υιοθεσία και από ενδοσκόπηση∙ μιλάμε για την ειδικού τύπου συγγένεια «που έχουμε με τον εαυτό μας. Και τη χτίζουμε χρόνο με τον χρόνο, καθώς μεγαλώνουμε», όπως διαπιστώνει η Αλεξάνδρα, την αυτογνωσία, με άλλα λόγια, δύσκολη κατάκτηση. «Συγγενείς των κυττάρων, των συμβάσεων και των επιλογών, της φύσης και της τεχνολογίας, του φυσικού και του αφύσικου, με την αγάπη πάντα στον πιο παράλογο και σημαίνοντα ρόλο».
Η Καρολίνα Μέρμηγκα, με δύο συλλογές διηγημάτων στο ενεργητικό της («Ερωτευμένες», Εστία, 2005 και «Σήμερα δεν θα πεθάνω», Μελάνι, 2010) μπαίνει στη μεγάλη φόρμα εντυπωσιακά. Πρώτα, γιατί έχει θέμα σημαντικό, το οποίο ξέρει να πλευρίζει ποικιλοτρόπως, κινούμενη πειστικά ανάμεσα στις βιολογικές σχέσεις και τις συναισθηματικές επιλεκτικές συνάψεις. Γνήσια τέκνα, υιοθεσίες, παιδιά του εργαστηρίου, ανεξέλεγκτα νόθα που μπορούν να ταράξουν απρoειδοποίητα τη ζωή σου. Ενα παιδί που μεγάλωσες και ένα παιδί που σου προκύπτει ξαφνικά, μεγαλωμένο από άλλον∙ πώς να ελέγξεις το ένστικτο ή το συναίσθημα; Ποια είναι τα όρια της ανοχής, της αντοχής αλλά κυρίως της ευθύνης;
Υστερα, γιατί χειρίζεται άρτια και τον λόγο και το αφηγηματικό υλικό. Λεπτομερειακές καταγραφές της καθημερινότητας, έξυπνοι διάλογοι, οξυδερκείς παρατηρήσεις στις ανθρώπινες σχέσεις, χαρακτήρες διαγραμμένοι με σαφήνεια και ακρίβεια, σε ένα παιχνίδι ακροβασίας σχέσεων και επώδυνων ισορροπιών. Κυριαρχεί η φυσικά διαμορφωμένη φιλοσοφική διάθεση της ωριμότητας από έναν άνθρωπο που δεν μπορεί παρά να έχει ωριμάσει με όλων των ειδών τις συνθήκες ωρίμανσης. Η στοχαστική και διεισδυτική ματιά της Αλεξάνδρας θυμίζει γοητευτικές σελίδες του Μίλαν Κούντερα.
Με ψιλοβελονιά η συγγραφέας κεντάει τον ψυχισμό της μέσης ηλικίας, στο μεταβατικό όριο των πενήντα και κάτι∙ άνθρωποι έξυπνοι, κοινωνικοί, μορφωμένοι, ανεκτικοί, συμβιβασμένοι κατά περίσταση, με στρωμένες ζωές, έστω και επιφανειακά. Διακριτικά και συγκριτικά διατρέχουν το κείμενο οι τριγμοί της ηλικίας: «Θεέ μου, πώς ξεχνάει κανείς πόσο όμορφα είναι τα νεανικά στήθη…». Ολα υπόκεινται σε ανατροπές και αντιστροφές∙ όλα είναι ρευστά και ας φαίνονται σίγουρα∙ οι έρωτες, οι φιλίες, οι προδοσίες, οι αγάπες. Μυστικά και ψέματα που κρατιούνται καλά φυλαγμένα. «Κι όμως. Κάθε ευτυχισμένη οικογένεια είναι ευτυχισμένη με τον δικό της τρόπο».
Της συγγραφής φαίνεται να έχει προηγηθεί έρευνα, όπως προκύπτει από το πραγματολογικό υλικό του Παραρτήματος στο τέλος του βιβλίου. Παρατίθενται επιστημονικά στοιχεία και δημοσιεύματα ενώ, παράλληλα, διατυπώνονται νομικά και ηθικά διλήμματα: για τα κατεψυγμένα έμβρυα, για τους δωρητές σπέρματος, την τεχνητή γονιμοποίηση, την παρένθετη μητρότητα και την αποκωδικοποίηση του DNA∙ στοιχεία που αφ' ενός φωτίζουν το εργαστήρι του συγγραφέα και αφ' ετέρου προσφέρουν τεκμηρίωση στην αληθοφάνεια των αφηγημένων∙ εκτός κι αν είναι επινοημένα, αν πρόκειται για συγγραφικό τερτίπι δηλαδή, που πολύ θα μας άρεσε.
