Του Γιώργου Σταματόπουλου
«Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» είναι ο τίτλος βιβλίου (εκδόσεις «Εξάρχεια») του Φιλήμονα Πατσάκη. Δημοσιεύουμε απόσπασμα και θα επανέλθουμε.
«Πώς γίνεται να οργανωθεί μια πολύπλοκη κοινωνική δομή με όρους άμεσης δημοκρατίας; Πρέπει αρχικά να επικεντρωθούμε στη θεσμική δημιουργικότητα των κοινοτήτων, την αυτενέργεια πολλαπλών υποκειμένων, η οποία παρ’ όλα αυτά δημιουργεί μια νέα συλλογικότητα που δεν έχει ανάγκη το κράτος για να δομεί τη ζωή του και τη διαδικασία ενός διαρκούς ριζικού μετασχηματισμού που στηρίζεται στον μη αποκλεισμό ως συγκροτητική αρχή. Ο αποκλεισμός και η ένταση που παράγει πρέπει να βγουν από το πέπλο της ορθολογικότητας και να αρχίσει να αχνοφαίνεται μια διαφορετική ερμηνεία της ηθικότητας. Μια πολιτική συνείδηση που διαρκώς κινείται με γνώμονα τη μη παγιοποίηση και την αναζήτηση της ευτυχίας, που αρνείται στον κάθε νόμο την ανιστορικότητά του και που αναγνωρίζει την περατότητα στον ανθρώπινο λόγο και πράξη. Αυτή η συνείδηση μπορεί να στοιχειοθετήσει μια πρώτη στιγμή αυτονομίας. Οι καθιερωμένες κοινωνικές κανονικότητες θα δώσουν τη θέση τους στον σεβασμό της κίνησης και της αυτονομίας.
Τα κοινωνικά ιατρεία, οι προσπάθειες κοινωνικοποίησης της παιδείας, η αλληλέγγυα οικονομία, τα κοινωνικά κέντρα ως νέοι φορείς της αυτοδιοίκησης είναι ήδη δοκιμαζόμενες συνθήκες του αύριο. Υπάρχουν πολύ σοβαρές εργασίες για νέες μορφές οικονομίας. Θα πρέπει να σταθούμε σε κάποια σημεία πολύ σημαντικά: τη διάλυση του διαχωρισμού της παραγωγής από την κατανάλωση και τη διάχυση του αποτελέσματος, την προσπάθεια επαναφοράς της έννοιας της κοινότητας και τη σύνδεσή της με την αυτάρκεια, τέλος σε μια νέα ερμηνεία της έννοιας της αλληλεγγύης. Εφόσον είμαστε μπροστά στο όριο της πολιτικής εμβέλειας της αγωνιστικής δημοκρατίας που διατείνεται η Mouffe, καθώς δεν υπάρχουν χώροι και προϋποθέσεις όπου θα μπορούσε να ξεδιπλωθεί μια αγωνιστική αντιπαλότητα και δεν υπάρχουν εναλλακτικά πολιτικά προγράμματα που να μπορούν να διατηρήσουν τη συνθήκη της συναίνεσης, ερχόμαστε στο όριο είτε της αναζήτησης του σημείου ρήξης και της συνολικής αλλαγής παραδείγματος, είτε στον σύγχρονο ολοκληρωτισμό. Αλλωστε, ένα από τα πολύ τρωτά σημεία της θεωρίας της Μοuffe είναι και η επικύρωση του αποκλεισμού (Αλέξανδρος Κιουπκιολής, “Οι πολιτικές της ελευθερίας”, εκδ. Εκκρεμές, σελ. 60-65). Η πολιτική κατάργησης του αποκλεισμού είναι η οριακή συνθήκη που θα οδηγήσει το νέο κοινωνικό πρόταγμα στην ολοκλήρωσή του. Διότι αν κάτι μας αποδεικνύει η σημερινή εποχή είναι ότι το κοινωνικό είναι ριζικά ακαθόριστο και υπάγεται στη σφαίρα του πιθανού και του δυνατού, όχι του αναπότρεπτου και αναγκαίου. Στη βάση αυτή οι νέες κοινωνικές συλλογικότητες θα κινηθούν γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει τίποτα καταστατικά αδύνατο και ότι είναι επιτακτική ανάγκη οι κινήσεις που περιγράψαμε πιο πάνω να μπορέσουν να οδηγήσουν σε μια νέα σύγκλιση των βουλήσεων, μια επανεξέταση της σχέσης της ατομικότητας με το συλλογικό. Είναι ένας δύσκολος συνδυασμός με αβέβαιη κατάληξη, αλλά παράλληλα μια εγγεγραμμένη δυνατότητα που πλέον στοιχειώνει τις δυνάμεις της αντίστασης».
