Ο νέος θίασος «Πυρ» και μια νέα σκηνοθέτις στο «Βυρσοδεψείο»
Με τη σχετικά άγνωστη τραγωδία «Το γλέντι στον καιρό της πανούκλας», που ο Πούσκιν έγραψε στη διάρκεια επιδημίας χολέρας, η Ιώ Βουλγαράκη, σπουδασμένη στη Μόσχα, αναφέρεται στην υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου και τη δύναμή του να παλεύει, ανεξάρτητα από τη ματαιότητα
Της Εφης Μαρίνου
Ενα αλλιώτικο γλέντι στήνεται από τις 25 Ιανουαρίου στο θέατρο «Βυρσοδεψείο». Το «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας» του Αλεξάντρ Πούσκιν είναι η πρώτη παράσταση της νεοσύστατης ομάδας «Πυρ» (με τον Αργύρη Ξάφη και τη Δέσποινα Κούρτη), αλλά και η πρώτη σκηνοθετική δουλειά της Ιώς Βουλγαράκη. Μια παραγωγή βασισμένη στην προσωπική δουλειά όλων των συμμετεχόντων.
Το «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας» είναι η μεταγραφή από τον Πούσκιν στη δική του ρωσική, ποιητική γλώσσα ενός μόνο επεισοδίου από το τρίπρακτο έργο «City of the Plague» του Αγγλου συγγραφέα Τζον Ουίλσον. Δουλεύοντας το επεισόδιο και προσθέτοντας δύο τραγούδια, που αποτελούν κορυφαίες στιγμές πλοκής, το έκανε δικό του… Το τελικό κείμενο συμπυκνώνει αριστοτεχνικά δέκα σελίδες δράσης σαν να πρόκειται για μια μεγάλη δραματική σκηνή.
Γλέντι πριν από τον θάνατο
Το έργο, χωρίς εισαγωγή και επεξηγήσεις, ξεκινά από μια κορύφωση. Βρισκόμαστε σε μια πόλη που αφανίζεται από την πανούκλα. Ολοι έχουν πεθάνει κι έχουν ταφεί. Ελάχιστοι παραμένουν ζωντανοί. Μεταξύ πτωμάτων και ερειπίων, λίγο πριν από το τέλος των πάντων, τέσσερις άνθρωποι -από την ανώτερη μάλιστα κοινωνική τάξη!- σπάνε την απομόνωσή τους, βγαίνουν στον δρόμο και στήνουν ένα υπαίθριο γλέντι. Πίνουν, χορεύουν και τραγουδούν, λογομαχούν και τα ξαναβρίσκουν. Ο ιερέας της πόλης επιχειρεί να διαλύσει αυτή την ανίερη γιορτή των φίλων αφού όλη η πόλη είναι ένας ανοιχτός τάφος. Δύο κόσμοι, καταδικασμένοι και οι δυο να χαθούν, συγκρούονται με ορμή.
«Δεν είναι τυχαίο που, ενώ οι Ρώσοι λατρεύουν τον Πούσκιν, το συγκεκριμένο έργο το ανεβάζουν σπάνια», λέει η Ιώ Βουλγαράκη. «Αποτελεί στοίχημα πώς ένα τόσο πυκνογραμμένο κείμενο θα “αρπάξει” τον θεατή. Ο,τι συμβαίνει είναι πολύ έντονο. Δεν υπάρχει σημείο χωρίς δράση, ισχυρότατη σύγκρουση. Η απόφαση του υπαίθριου γλεντιού συνιστά μια έξοδο μάχης. Η κατάσταση που δημιουργείται στη διάρκειά του τους διασπά αλλά και τους επανασυνδέει. Η ακρότητα της συνθήκης εμποδίζει τον αυτοέλεγχο. Προκύπτουν πράγματα που τη μια στιγμή θεωρούνται σημαντικά και την επόμενη ασήμαντα. Κι αυτό γιατί έρχεται το τέλος».
«Δεν μας απασχόλησε η επικαιρότητα»
Η σκηνοθέτις δεν είχε πρόθεση να υπογραμμίσει την επικαιρότητα του έργου με το «τέλος» της εποχής μας… «Το έργο είναι τραγωδία. Εχουμε το μέγεθος των συγκρούσεων, την ύβρι και την απάντηση σ’ αυτήν. Ο τρόπος γραφής, η προέλευσή του το τοποθετούν στις τραγωδίες που αφορούν τη ρωσική σχολή. Πρόκειται για μια παραβολή γύρω από την τελευταία μέρα του κόσμου. Σ’ ένα πολύ υποθετικό μέλλον, τόσο άμεσο που θα μπορούσε να είναι και αύριο. Δεν μας απασχόλησε η στενή, αυστηρή σύνδεση με την επικαιρότητα. Είναι κείμενο υπαρξιακής αγωνίας, αφορά την περιπέτεια του ανθρώπου. Από πού πηγάζει η δύναμη της υπέρβασης, πώς την αντλούμε, ποια είναι τα όριά της; Το “τέλος” μέσα στη ζωή και την ιστορία βιώνεται σε μια τεράστια γκάμα πραγμάτων: στο βιολογικό τέλος, στο τέλος μιας σχέσης, μιας χώρας, μιας εποχής».
Ο χώρος του «Βυρσοδεψείου», ένα πέτρινο κτίριο με ψηλή ξύλινη οροφή, βγαλμένο από τον 19ο αιώνα, ήταν ο απόλυτος συνεργάτης για την παράσταση, η οποία τοποθετήθηκε στην πιο ακραία σκηνική συνθήκη. Η Αννα Φιοντόροβα, σκηνογράφος στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, διάλεξε τη μικρότερη αίθουσα του «Βυρσοδεψείου» δημιουργώντας την αίσθηση συγκέντρωσης των ηρώων. Το σκηνικό και τα κοστούμια, διατηρώντας μια λεπτή ισορροπία σε σχέση με τον χρόνο, φέρουν στοιχεία αναγνωρίσιμα από το παρελθόν, το παρόν και ίσως το μέλλον. Τα δύο τραγούδια έχουν τη θέση όχι ιντερμέδιων, αλλά κανονικών σκηνών στην παράσταση…
Ο Πούσκιν (1799-1837) έγραψε το έργο το 1830, σ’ ένα χωριό όπου είχε πάει να κανονίσει κάποια οικονομικά ζητήματα και απομονώθηκε όταν ξέσπασε επιδημία χολέρας. Οι δρόμοι προς τη Μόσχα έκλεισαν, οι πόλεις μπήκαν σε καραντίνα. Το αίσθημα κινδύνου κινητοποίησε τη δημιουργική φλέβα του ποιητή. Αρχισε να γράφει πυρετωδώς μερικά από τα καλύτερα ποιήματά του και διηγήματα.
Ο Πούσκιν, δημιουργικός μέχρι τέλους
Η Ιώ Βουλγαράκη έχει σπουδάσει σκηνοθεσία στην Κρατική Ακαδημία Θεάτρου της Μόσχας, εμπειρία που επηρεάζει τον τρόπο δουλειάς της: «Εκπαιδεύεσαι με μια σειρά εργαλείων που σου ανοίγουν έναν συγκεκριμένο δρόμο αντίληψης και πρακτικής ώστε να μπολιάσεις τη δουλειά σου. Μαθαίνουμε ότι το θέατρο είναι επιστήμη κι όχι ένα μετέωρο πράγμα βασισμένο σε αισθήσεις, κριτήρια και αδιευκρίνιστους παράγοντες…
Ο Πούσκιν ήταν μια ιδιαίτερη φύση. Οσο πιο αντίξοες ήταν οι συνθήκες τόσο περισσότερο χαιρόταν να τις μετουσιώνει, να παλεύει τα εμπόδια. Υπήρξε δημιουργικότατος σε εξορίες, σε καραντίνες, ακόμα και στην τελευταία πράξη. Οταν συμφωνήθηκε η μονομαχία, που του έκοψε τελικά το νήμα της ζωής, έλαμψε το πρόσωπό του. Κι αυτό συνδέεται με το έργο, που κρύβει μια παγίδα: να μένεις «στον καιρό της πανούκλας» κι όχι «στο γλέντι τον καιρό της πανούκλας». Να μη βλέπεις δηλαδή την ουσία, που έγκειται στη δύναμη να παλέψεις ανεξάρτητα του όποιου αποτελέσματος ή και της ίδιας της ματαιότητας».
INFO: Θέατρο «Βυρσοδεψείο» (Ορφέως 174, τηλ. 2103453203), «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας» του Αλ. Πούσκιν. Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς. Σκηνικά-κοστούμια: Αννα Φιοντόροβα. Μουσική: Κωστής Κριτσωτάκης. Παίζουν: Αργύρης Ξάφης, Δέσποινα Κούρτη, Γιώργος Παπαγεωργίου, Δημήτρης Αγαρτζίδης, Αμαλία Καβάλη. Από την Τετάρτη έως το Σάββατο, Τιμές: κανονικό 12 ευρώ. Φοιτητικό, άνω των 65 και άνεργοι 10 ευρώ.
