Ο Φεντερίκο Φελίνι (1920-1993) σε μια συνέντευξη του 1969
Του Δημήτρη Γκιώνη
«Τον αποκάλεσαν εθνικό ποιητή της Ιταλίας –και ήταν. Υπήρξε βαθιά Ιταλός – και γι’ αυτό Ευρωπαίος και παγκόσμιος. Στον κόσμο του Φελίνι αναγνωρίζουμε τον δικό μας κόσμο, τον εαυτό μας, τον διπλανό μας. Η άλωση του ευρωπαϊκού κινηματογράφου θα είναι ευκολότερη χωρίς τον Φελίνι», έγραφα λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του –31 Οκτωβρίου 1993– πριν 20 χρόνια. (Κι ας προσθέσω, ότι πέντε μήνες μετά τον θάνατό του τον ακολούθησε η σύζυγος και πρωταγωνίστρια σε τέσσερις ταινίες του Τζουλιέτα Μασίνα – ένα χρόνο μικρότερή του, με την οποία συνέζησε επί πενήντα χρόνια και πέθαναν και οι δυο στα 73 τους).
Το Ιδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη τού έκανε αφιέρωμα, με την προβολή οκτώ από τις 21 ταινίες που γύρισε, μαζί με μια φωτογραφική έκθεση με τίτλο «8 ½ – το ταξίδι του Φελίνι». «Dolce Vita», «Πρόβα ορχήστρας», «Amarcord», «Και το πλοίο φεύγει», «Roma», «Νύχτες της Καμπίρια», «La Strada», «8 1/2», «Τζίντζερ και Φρεντ», «Βοκάκιος ’70», «Satyricon», «Η Ιουλιέτα των πνευμάτων» – μερικές από τις ταινίες του, που πέρα από την αποδοχή του κοινού, απέσπασαν: Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας, Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Κανών, τέσσερα Οσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας, τιμητικό Οσκαρ για το σύνολο του έργου του.
Tαινίες – αυτοβιογραφία
Θα συνεχίσω το παρόν σημείωμα με κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από μια εκτενή συνέντευξη που βρήκα στο περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος» (διευθυντής ο Βασίλης Ραφαηλίδης, που μας λείπει) – 4ο τεύχος, Δεκέμβριος 1969 – Ιανουάριος 1970, όπου ο Φελίνι συζητά με τον Μισέλ Καέν (μετάφραση Τ. Καρνάτσος), με αφορμή την ταινία «Satyricon»:
● «Δεν μ’ αρέσει ν’ αναλύω τις ιδέες μου. Αυτό φτωχαίνει την έμπνευση. Δεν είμαι οραματιστής, φιλόσοφος ή θεωρητικός, είμαι κινηματογραφιστής».
● «Σε ποσοστό 80%, οι κριτικοί του κινηματογράφου είναι εσμός ανθρώπων αμόρφωτων και διανοητικά καθυστερημένων. Ναι, οι κριτικές που είχα υπήρξαν ευμενείς. Αλλά τις περισσότερες φορές τα φιλμ άρεσαν για άσχετες προς αυτά αιτίες. Υπάρχει πάντα σ’ αυτούς τους ανθρώπους μια κρίση λειψή, μια κουλτούρα επίσης λειψή που με τρομάζουν. Θα έπρεπε ν’ απαιτηθεί περισσότερη αρμοδιότητα απ’ αυτούς που γράφουν για τον κινηματογράφο…»
● «Ευτυχώς, δεν περνώ καμιά κρίση έμπνευσης. Εχω ήδη αρχίσει να ζω με την ταινία που θ’ ακολουθήσει το «Satyricon» και ελπίζω να γυρίσω και άλλα φιλμ όσο θα υπάρχω […] Κάνουμε πάντα την ίδια ταινία. Είναι πάντα η ιστορία του Φελίνι αυτή που διηγούμαι. Ολες οι δημιουργίες είναι αυτοβιογραφικές. Π.χ. η «Dolce Vita» είναι αυτοβιογραφική πάνω στο θέμα του ασυνείδητου. Είναι όλη μου η ζωή. Ετσι όπως είμαι σήμερα. Δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς να γυρίζω ταινίες».
● «Δεν έχω την εντύπωση πως εγώ διάλεξα αυτή την καριέρα. Ο κινηματογράφος με διάλεξε. Αλλωστε τίποτα δεν αποφασίζουμε εμείς στη ζωή. Πιστεύουμε ότι αποφασίζουμε, πιστεύουμε ότι διαλέγουμε, αλλά αυτά όλα έχουν γίνει από εκείνη. Δεν μας διαλέγει ένας παραγωγός…»
Ξεπερασμένος ο γάμος
● «Δεν υπάρχει ιδεώδες, και όταν οι άνθρωποι το καταλάβουν θα γίνουν πιο ευτυχισμένοι. Δεν υπάρχει ιδεώδης γυναίκα, το ιδεώδες ζευγάρι… Ο γάμος δεν έχει τίποτε το ιδεώδες και δεν λύνεται κανένα πρόβλημα απ’ αυτόν. Μόνο που πρέπει να ζούμε με τα προβλήματά μας, αλλιώς δεν γίνεται τίποτα […] Ο γάμος ανήκει σε μια εποχή ξεπερασμένη. Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ή να σεβόμαστε ιδεώδη και αρχές που δεν λένε πια τίποτε, που δεν είναι πια χρήσιμα στην κοινωνία μας. Τα σεβόμαστε όμως γιατί υπάρχουν προσκολλημένοι επάνω μας θρησκευτικοί παράγοντες και ένας κοινωνικός κώδικας που σε μια κάποια εποχή είχε τη χρησιμότητά του».
● «Πρέπει να μάθουμε να μην έχουμε ανικανοποίητες επιθυμίες. Αυτό υπήρξε μια μεγάλη σοφία. Είναι αυτό που σου επιτρέπει να ζεις αρμονικά με τον εαυτό σου. Οταν ο άνθρωπος μάθει να ζει με τον εαυτό του, θα μάθει να ζει και με τη γυναίκα. Θα πάψει να τη θεωρεί σαν τέρας, έστω και αν πρόκειται για ένα τέρας ποθητό».
● Και στην ερώτηση αν φοβάται τον θάνατο: «Αυτή τη στιγμή όχι […] Είναι ένα ταξίδι που πρέπει να κάνουμε τη μια μέρα ή την άλλη. Δεν είμαι ανυπόμονος».
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Στο πλαίσιο
Μειωμένες τιμές για ηλικιωμένους προσφέρει (και) το Μέγαρο Μουσικής, αλλά ξέρετε πού; Στα ορεινά της πλατείας –ό,τι πρέπει δηλαδή να μη βλέπουν (άμα δεν έχουν κιάλια) και να μην ακούνε (άμα δεν έχουν ακουστικά). Δώρον – άδωρον όταν δεν ισχύει για όλες τις θέσεις.
Mια και ο λόγος για Μέγαρο: Εργα από γνωστές όπερες και μουσικά παραμύθια του Περικλή Κούκου, σε δεξιοτεχνική επεξεργασία για πιάνο, την περασμένη εβδομάδα στην αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος. Πιαν-ωδίες, ο γενικός τίτλος, για έναν, δύο και τέσσερις πιανίστες, σε ένα και δυο πιάνα. Θανάσης Αποστολόπουλος, Νίκος Λαάρης, Δημήτρης Κούκος, Στέλλα Κούκου (οι δυο τελευταίοι βλαστοί του Περικλή), τα ονόματα των ταλαντούχων και με περγαμηνές πιανιστών, σε μια άκρως δημιουργική και απολαυστική συνύπαρξη. Παρών ο συνθέτης (οι θαυμαστές των έργων του περιμένουν τα νεότερά του) και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΟΑ Βασίλης Χριστόπουλος, σε εγκωμιαστικό πρόλογο.
Πλήθη στη σαββατιάτικη απογευματινή παράσταση (ώρα 5.30 – πολύ καλή) της πολυκουβεντιασμένης δικαίως «Γκόλφως», κυρίως γυναικόπαιδα (με τα τελευταία πάντως ν’ αναρωτιέμαι αν το απολάμβαναν), στο Εθνικό της Αγίου Κωνσταντίνου. Μεταξύ των ερμηνευτών και ο Γιάννης Βογιατζής – χαρακτηριστική ευγενική φιγούρα, στην ολιγόλεπτη συμμετοχή του.
«Φρέαρ», ο τίτλος αξιοσέβαστου περιοδικού (το 3ο τεύχος στα χέρια μου, Σεπτέμβριος – Οκτώβριος). «Στο βάθος των περιστάσεων», όπως αυτοπροσδιορίζεται, με έγκυρες υπογραφές – και συνακόλουθα θεματολογία: Κώστας Ε. Τσιρόπουλος, Στέλιος Ράμφος, Αντώνης Μακρυδημήτρης, Βαγγέλης Κάσσος, Σπύρος Γιανναράς, Γιάννης Παπακώστας, Σταύρος Ζουμπουλάκης κ.ά. Κεντρική διάθεση Εκδόσεις Εικοστού Πρώτου, Ζαλόγγου 9, τηλ. 210-3800520.
ΚΑΙ… Ακραία καιρικά – ακραία απουσία πρόληψης.
