Ριχάρδος Σωμερίτης
«Οι λέξεις και οι μάχες. Αναμνήσεις ενός πολίτη δημοσιογράφου»
Πατάκης, 2013, σελ. 313
Toυ Σωτήρη Ντάλη
Πριν από τρία χρόνια τέτοια εποχή, ένας φίλος μού κοινοποίησε άρθρο του Ριχάρδου Σωμερίτη που είχε τίτλο «Επί προσωπικού…» και με το οποίο ανακοίνωνε στον διευθυντή της εφημερίδας «Το Βήμα» πως αποφάσισε να τερματίσει την επαγγελματική δημοσιογραφία. Μια κίνηση που μας θύμισε πως για πολλούς δημοσιογράφους η δουλειά δεν είναι μόνο βιοπορισμός αλλά και πάθος.
«Πάθος ήταν (και θα παραμείνει με άλλη μορφή) και για μένα. Από την εποχή του αντιμόνιου ως την εποχή του facebook. Mε το χαρτί (την αγάπη μου), το μικρόφωνο, τις μικρές οθόνες. Με την αναζήτηση της είδησης, της μαρτυρίας, της εξήγησης. Με τη θέληση μιας στενής σχέσης με τον αναγνώστη, τον ακροατή, τον θεατή-είχα την τύχη να δουλέψω και για τους τρεις. Ακόμα και όταν οι όποιοι φανατισμοί τους οδηγούν στην άρνηση του ποιος είσαι, του από πού έρχεσαι, ακόμα και του τι θέλεις να πεις!»
Ο Ριχάρδος Σωμερίτης έχει μια εξαιρετικά επιτυχή σταδιοδρομία στο δύσβατο χώρο της δημοσιογραφίας. Στα εξήντα τρία χρόνια της δημοσιογραφικής διαδρομής του, πέρασε από καίρια πόστα της έντυπης, ραδιοφωνικής και τηλεοπτικής δημοσιογραφίας στην Ελλάδα και τη Γαλλία.
Το γλαφυρότατο βιβλίο του ξεκινά με την ιστορία ενός παιδιού μέσα στον πόλεμο του ’40 που ζει τα φοβερά γεγονότα της Κατοχής και αργότερα του Εμφυλίου. Ο μικρός ΕΠΟΝίτης θα κάνει τα πρώτα βήματα στη δημοσιογραφία το 1948 (μαθητής ακόμα) στην εφημερίδα «Μάχη». Το ’49 μπαίνει στο πανεπιστήμιο και γίνεται τακτικός αλλά σιωπηλός θαμώνας του ιστορικού παταριού του Λουμίδη, στη Σταδίου, που ήταν το μεσημεριανό στέκι τόσο της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής Αθήνας αλλά και πολιτικών και δημοσιογράφων. Εναν χρόνο αργότερα φεύγει για τη Γαλλία, το Παρίσι, απ' όπου θα επιστρέψει στην Ελλάδα (όσο επέστρεψε) σαράντα χρόνια μετά.
Οι αρχές της δεκαετίας του ’50 παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω των διεργασιών για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Ο Ριχάρδος Σωμερίτης είναι στο Παρίσι και ασκεί αρχισυντακτικά καθήκοντα στην επιθεώρηση «Gauche Européenne» (Ευρωπαϊκή Αριστερά) που ήταν έκδοση του Σοσιαλιστικού και Δημοκρατικού Κινήματος για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Εκείνη την περίοδο, η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία είχε ξεκινήσει. Ο δυναμισμός του εγχειρήματος ήταν έκδηλος. Είχε ήδη προηγηθεί στα τέλη της δεκαετίας του ’40 το ιστορικό ευρωπαϊκό Συνέδριο της Χάγης και ή ίδρυση του «Ευρωπαϊκού Κινήματος». Ηταν η «πρώτη όμορφη» Ευρώπη, όπως την περιγράφει ο Ριχάρδος Σωμερίτης στο βιβλίο του.
Με εύστοχο τρόπο και εύληπτο λόγο, ο Ριχάρδος Σωμερίτης περιγράφει τα κρίσιμα γεγονότα της πρώτης μεταπολεμικής εποχής. Η Ευρώπη της δεκαετίας του ’50 ήταν χωρισμένη στα δυο. Ο «κόκκινος στρατός» είχε επιβάλει στις ανατολικές χώρες, πραξικοπηματικά, τις δικτατορίες των εξαρτημένων Κ.Κ., εξοντώνοντας όλες τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. Οι δημοκρατικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης είχαν λόγους να ανησυχούν, δίνοντας ταυτόχρονα τη μάχη της ανασυγκρότησής τους. Εχει τελειώσει ο ελληνικός εμφύλιος και βρισκόμαστε στην εποχή του θερμού πολέμου στην Κορέα και του Ψυχρού πολέμου στην Ευρώπη.
Πολλοί Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν ότι έπρεπε να επιδιώξουν την ενότητά τους, να απαλλαγούν από τα αίτια των προηγούμενων πολέμων και να συμφιλιωθούν. «Κλειδί» του εγχειρήματος ήταν η γαλλογερμανική προσέγγιση. Και το πρώτο κλειδί της γαλλογερμανικής προσέγγισης ήταν η αντικατάσταση του θανάσιμου ανταγωνισμού τους, κυρίως για τον χάλυβα και τον άνθρακα με την εμπέδωση διαδικασιών κοινοπραξίας. Ηταν το πρώτο βήμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, έτσι όπως το σχεδίασε ένας εκπληκτικός Ευρωπαίος, ο Ζαν Μονέ και το υιοθέτησε ένας μεγάλος πολιτικός, ο Ρομπέρ Σουμάν.
Η δουλειά του στη μηνιαία επιθεώρηση «Gauche Européenne» έφερε τον Σωμερίτη κοντά σε σημαντικές γαλλικές και ευρωπαϊκές προσωπικότητες της δεκαετίας του ’50, όπως ο Μονέ, ο Σουμάν και ο Σπακ.
Ο Ριχάρδος Σωμερίτης ήταν από τότε ταυτισμένος με την ευρωπαϊκή ιδέα γιατί περιλάμβανε την καταπολέμηση των εθνικισμών που είχαν οδηγήσει και στους δύο φονικούς και βάρβαρους παγκόσμιους πολέμους και πολλές ελπίδες για ένα δημοκρατικό κοινωνικό μέλλον. «Πίστεψα τότε και πιστεύω πάντα ότι η ευρωπαϊκή ιδέα είναι η μόνη ουσιαστικά επαναστατική προοπτική για όλες τις χώρες μας, εφόσον οδηγεί σε νέους ενωτικούς ομοσπονδιακούς θεσμούς. Ειρηνικά και δημοκρατικά. Σε αντίθεση με όλες τις άλλες ηπειρωτικές ομοσπονδίες (ΗΠΑ και –τότε– ΕΣΣΔ) που απαίτησαν δάκρυα και αίμα για να συσταθούν», σημειώνει πολύ εύστοχα ο Σωμερίτης.
Τέλος, αξίζει να σταθούμε στην ευαισθησία και στο χιούμορ με το οποίο ο Σωμερίτης παρατηρεί και φιλτράρει τη σημερινή αλλοπρόσαλλη πραγματικότητα.
