Του Γιώργου Σταματόπουλου
Ο σοφιστής Αντιφών διακρινόταν για τα επινοήματά του στη γλώσσα, τη γλωσσοπλασία του· ήταν ρηξικέλευθος. Στις λέξεις π.χ. κακολόγος (υβριστικός) ή κακήγορος (ονειδιστικός) αντιπαρέτασσε τις λέξεις ηδυλόγος (γλυκομίλητος) και μετριολόγος (αυτός που μιλάει με μέτρο). Γι’ αυτούς που κατέχονται από δειλία χρησιμοποίησε ένα ρήμα μόνο, το αθυμούσιν. Στη θέση του «αγνοών» προτίμησε το «αγνώμων» και τη λέξη χρήματα την έβλεπε και σε πράγματα και σε πρόσωπα ή λόγους. Δεν αποκλήθηκε συμπτωματικά λογομάγειρος. Εχει ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς πόσο μπήκε μέσα στη γνωστή τότε γλώσσα και πόσο την άλλαξε, άλλοτε μ’ επιτυχία (τις περισσότερες φορές) και άλλοτε όχι. Αυτή η διατριβή του τον οδήγησε να πει ότι «ομοίως πεφύκαμεν και βάρβαροι και Ελληνες», είμαστε δηλαδή από τη φύση πλασμένοι (όλοι) ίσοι, έχουμε τις ίδιες ανάγκες, αναπνέουμε τον ίδιο αέρα, τρώμε με τα χέρια και λοιπά. Αυτή η παραδοχή συνιστά την αναγκαία συνθήκη της πολιτικής ισότητας, βήμα αποφασιστικό για τις κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής. Στο έργο του «Περί Ομονοίας» εξαίρει τη σημασία της εσωτερικής αρμονίας του ανθρώπου και πώς επιδρά αυτή στην πραγματικότητα. Ο Δημόκριτος έλεγε ότι «από ομονοίης τα μεγάλα έργα». Σχολιάζοντας στους Προσωκρατικούς ο καθηγητής Β. Α. Κύρκος σημειώνει ότι στους διανοητές και στοχαστές εκείνης της εποχής αρχίζει να επικρατεί η αντίληψη ότι οι Ελληνες ώφειλαν να ξεπεράσουν τα εμφύλια πάθη και να ομονοήσουν. Η ομόνοια ας εκληφθεί και πολιτικοκοινωνικά και ηθικά.
Ο Αντιφών έλεγε και τούτο: τη γη οίον αν τις το σπέρμα εναρόση τοιαύτα και τα έκφορα δει προσδοκάν· και εν νέω σώματι όταν τις την παίδευσιν γενναίαν εναρόση, ζη τούτο και θάλλει διά παντός του βίου, και αυτό ούτε όμβρος ούτε ανομβρία αφαιρείται (όποιο σπόρο σπείρει κανείς στη γη, τέτοιου είδους σοδειά μπορεί να περιμένει. Ετσι είναι επίσης όταν κανείς εμφυτεύσει σ’ ένα νεανικό σώμα μια καλή αγωγή, αυτό ζει και ανθίζει σε όλη του τη ζωή κι ούτε βροχή ούτε ανομβρία το καταστρέφουν). Μίλησε για καλλιέργεια (!) της ψυχής εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια, για διδασκαλία, έννοιες που σήμερα είναι σχεδόν άγνωστες.
Εξοχες επισημάνσεις από ευαίσθητους διανοητές. Η ενασχόληση με τη γλώσσα είναι ενασχόληση με τη σκέψη, με το ασυνείδητο, που πρέπει να βγει στη φόρα τιθασευμένο, ανθρωπιστικό και λοιπά. Μαζί με τον Αλκιδάμαντα (ουδένα η φύσις δούλον πεποίηκεν) έβαλαν τα θεμέλια για την κοινωνική συνοχή, εκδίωξαν το σκότος, τη φιλαρχία, τους αποκλεισμούς και λοιπά αντιδημοκρατικά.
Η ομόνοια είναι και σήμερα το ζητούμενο. Δεν υπάρχουν αντίπαλα στρατόπεδα, μόνο αντίπαλες ιδέες που ψάχνουν τη σύγκλισή τους. Η ελληνική κοινωνία κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα από το εμφυλιοπολεμικό κλίμα που αφειδώς διαχέεται στην ατμόσφαιρα από υποκινητές του κλίματος αυτού. Και, να: το δέον της εξουσίας επιτίθεται στο είναι της κοινωνίας. Σκληρός αγώνας, δεν λέω, αλλά η κοινωνία οφείλει να δείξει τον χαρακτήρα της, αυτόν του Αντιφώντος λ.χ., που λέγαμε. Η φύση της εξουσίας είναι γνωστή, η φύση της κοινωνίας αναζητείται. Και είναι μέσα μας. Και δίπλα μας. Ας μην προσποιούμεθα ότι δεν καταλαβαίνουμε. Ή με την εξουσία ή με την κοινωνία. Και μετά βλέπουμε. Κοινωνία διαμέσου εξουσίας δεν γίνεται. Η κοινωνία είναι αυτεξούσια.r
