Αποτελεί σήμα κατατεθέν της Ελληνικής Δημοκρατίας, αποκτώντας ιδιαίτερο βάρος σε μια εποχή που οι «νοσταλγοί» της χούντας τολμούν να προκαλούν το κοινό αίσθημα. Είναι όμως και το μεγαλύτερο νεοκλασικό κτίριο της πρωτεύουσας. Δεσπόζει στην πλατεία Συντάγματος, αφού προηγουμένως η χωροθέτησή του είχε… περιηγηθεί σε διάφορα επίκαιρα σημεία της πρωτεύουσας, ακόμα και στην Ακρόπολη!
Της Χαράς Τζαναβάρα
Το κτίριο της Βουλής, που δεσπόζει στην πλατεία Συντάγματος, εγκαινιάστηκε πριν από 166 χρόνια για να στεγάσει τη βασιλική οικογένεια, αλλά από το 1922 και την κατάργηση της μοναρχίας αποτελεί τη δημοκρατική «καρδιά» της χώρας. Ελάχιστα ήταν τα διαλείμματα που άλλαξε χρήση και όλα συνδέονται με τις «γκρίζες» εποχές της κατάλυσης της δημοκρατίας.
Η πρώτη ήρθε το 1936 και τη δικτατορία Μεταξά, που έφερε στον χώρο και το υπουργείο Ασφαλείας! Δεν είναι τυχαίο ότι η… χωροταξική εκτροπή συνεχίστηκε και κατά τη διάρκεια της Κατοχής, όταν στο κοινοβούλιο στεγάστηκαν η κυβέρνηση των δωσίλογων και κάποιες γερμανικές υπηρεσίες. Η δεύτερη αφορά την περίοδο της χούντας και τερματίστηκε το 1974, με την επάνοδο της δημοκρατίας και το δημοψήφισμα που έφερε το οριστικό τέλος της μοναρχίας στη χώρα μας. Στο ενδιάμεσο η βασιλική οικογένεια είχε αναγκαστεί δύο φορές να… μετακομίσει, το 1884 και το 1909, χρονιές που είχαν εκδηλωθεί μεγάλες πυρκαγιές.
Η ουσιαστική αλλαγή σελίδας στην ιστορία του συγκροτήματος καταγράφεται τον Δεκέμβριο του 1929, όταν μετά από θυελλώδεις συζητήσεις η τότε κυβέρνηση αποφάσισε να γίνει έδρα της Βουλής και της Γερουσίας, εγκαταλείποντας το κτίριο της οδού Σταδίου, γνωστό σήμερα ως Παλιά Βουλή.
Το επιβλητικό νεοκλασικό, μαζί με το μεταγενέστερο (1928) λιτό μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη, δημιουργούν την εντύπωση ότι αποτελούν ένα προαιώνιο κομμάτι του μοναδικού αττικού τοπίου. Δεν ήταν όμως έτσι. Οι πρώτοι σχεδιασμοί του 1832 των Κλεάνθη και Σάουμπερτ προέβλεπαν την κατασκευή των ανακτόρων στην πλατεία Ομονοίας, που τότε έφερε την ονομασία Β. Οθωνα. Δύο χρόνια αργότερα τα σχέδια άλλαξαν και ο Κλέντσε τοποθέτησε τα ανάκτορα στον Κεραμεικό, στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Ερμού. Ο αδελφός του Οθωνα είχε άλλη γνώμη και πρότεινε την κατασκευή τους δίπλα στην Ακρόπολη! Ευτυχώς οι ιερόσυλες σκέψεις περιορίστηκαν μόνον σε σχέδια επί χάρτου και έτσι σώθηκε ο Ιερός Βράχος.
Για την επιλογή της τελικής θέσης λέγεται πως οι Βαυαροί σύμβουλοι του νεαρού μονάρχη είχαν κάνει ένα πείραμα: άφησαν κομμάτια κρέας σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας και επέλεξαν αυτό όπου διαπίστωσαν τις λιγότερες αλλοιώσεις, σημάδι ότι είχε το καλύτερο κλίμα. Η πραγματικότητα πάντως είναι πολύ πιο…πεζή, αφού καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι πανίσχυροι ιδιοκτήτες γης. Η περιοχή γύρω από την Μεσογείτικη πύλη, μία από τις επτά του τείχους του Χασεκή που είναι γνωστή και ως Μπουμπονίστρα, στη σημερινή διασταύρωση της λεωφόρου Αμαλίας με την οδό Οθωνος, ήταν αδόμητη και η γειτνίαση με τα μελλοντικά Ανάκτορα εκτόξευσε στα ύψη τις αξίες των ακινήτων. Σε λιγότερο από δέκα χρόνια οι δρόμοι που «έβλεπαν» στην πλατεία Συντάγματος και τους γύρω φαρδείς δρόμους γέμισαν από αρχοντικά. Ευτυχώς, η Αμαλία είχε φροντίσει να θεσπίσει αυστηρούς όρους δόμησης για να μη βεβηλώνεται η εικόνα των ανακτόρων. Η ίδια φρόντισε για τη δημιουργία της πλατείας, που από τότε διέθετε δύο επίπεδα, με το πάνω τμήμα να αποτελεί χώρο περιπάτου για τη λεγόμενη καλή κοινωνία. Η ίδια η βασίλισσα είχε χρηματοδοτήσει τη φύτευση του Εθνικού Κήπου.
Μόνιμος «πονοκέφαλος» το κόστος κατασκευής του παλατιού, το οποίο, όπως αναφέρει η Αικατερίνη Δεμενέγη-Βιριράκη στο βιβλίο της «Παλαιά Ανάκτορα των Αθηνών», υπολογίστηκε σε 100.000 χρυσές λίρες. Ο Οθωνας εξασφάλισε δάνειο από τη Βαυαρία, που μετά την εκδίωξή του από τον θρόνο φορτώθηκε στον κρατικό προϋπολογισμό! Εξοφλήθηκε όταν το απαίτησε ο Βίσμαρκ, αφού η τότε ελληνική κυβέρνηση είχε ανάγκη από τη γερμανική στήριξη στην προσπάθεια να προσαρτήσει τη Θεσσαλία στα εθνικά εδάφη.
Τα σχέδια για το μεγαλύτερο νεοκλασικό κτίριο της πρωτεύουσας είχαν ανατεθεί στον Φρειδερίκο φον Γκέρτνερ (1791-1847), αρχιτέκτονα της βασιλικής αυλής της Βαυαρίας. Ο ταλαντούχος μηχανικός επισκέφθηκε δύο φορές την Αθήνα πριν καταλήξει στα σχέδια για το παλάτι. Εκπόνησε 247 προσχέδια, που θεωρούνται έργα τέχνης και φυλάσσονται στο αρχιτεκτονικό μουσείο του Πολυτεχνείου στο Μόναχο. Η πανηγυρική θεμελίωση έγινε τον Φεβρουάριο του 1836 και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μέσα σε έντεκα χρόνια.
Το τετραώροφο, μαζί με το ισόγειο, ορθογώνιο κτίσμα αναπτύσσεται στον άξονα Ανατολή-Δύση, που εξασφαλίζει τις καλύτερες συνθήκες για φυσικό φωτισμό και ηλιασμό. Αποτελείται από τέσσερις πτέρυγες, μία σε κάθε γωνιά του συγκροτήματος, με συνδετικό κρίκο την εσωτερική αυλή. Η κεντρική πτέρυγα καταλήγει σε κεραμοσκεπή, με δύο αετώματα στις άκρες της.
Η εξωτερική όψη του χαρακτηρίζεται από τις απέριττες γραμμές και τον λιτό διάκοσμο. Λέγεται πως κάποια έντονα διακοσμητικά στοιχεία, σε αναγεννησιακό ύφος, είχαν απορριφθεί με παρέμβαση του πατέρα του Οθωνα. Διατηρήθηκαν λίγα διακοσμητικά μοτίβα, που περιτρέχουν το κτίριο πάνω από τα παράθυρα και του δίνουν μια ανάλαφρη όψη.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η μετατροπή του
Οι εργασίες μετατροπής του παλατιού σε έδρα του Κοινοβουλίου είχαν ανατεθεί το 1929 στον Υδραίο αρχιτέκτονα Ανδρέα Κριεζή (1887-1962). Σε αυτόν οφείλεται το στέγαστρο στην αίθουσα της Ολομέλειας, καθώς και το βόρειο πρόστωο με τους έξι δωρικούς κίονες.
Η καινοτομία!
Το κτίριο στη φάση της κατασκευής είχε προκαλέσει αναστάτωση, γιατί διέθετε… τουαλέτες, που στις αρχές του 19ου αιώνα ήταν άγνωστες ακόμη και για την τότε αναπτυσσόμενη αθηναϊκή ελίτ!
Προσεγμένο εσωτερικό
Σε αντίθεση με τη λιτή εξωτερική εικόνα, ο Φρ. Γκέρτνερ είχε δώσει ιδιαίτερο βάρος στην εσωτερική διακόσμηση. Περιλάμβανε περίτεχνες τοιχογραφίες, που υπέγραφαν κυρίως Γερμανοί καλλιτέχνες και οι περισσότερες καταστράφηκαν στις δύο πυρκαγιές. Διατηρείται η ζωφόρος στην αίθουσα Ελευθερίου Βενιζέλου, με προσωπογραφίες αγωνιστών του 1821.
