Στις 9 Δεκεμβρίου 1963 ο Κων. Καραμανλής έφευγε για τη Γαλλία μετά τη σύγκρουση με το Παλάτι και την ήττα στις εκλογές. Το βιβλίο «Ποιος επιτέλους κυβερνά αυτή τη χώρα;» των Μ. Ιγνατίου και Κ. Παπαϊωάννου φωτίζει τη σκοτεινή εκείνη περίοδο
Σαν σήμερα, πριν από πενήντα ακριβώς χρόνια, ο πρωθυπουργός της οκταετίας 1955-63 Κωνσταντίνος Καραμανλής έφευγε για το Παρίσι, μετά τη σύγκρουση με τα ανάκτορα και την ήττα στις εκλογές του Νοεμβρίου: Ενωσις Κέντρου (Ε.Κ.) 42,04% και 138 έδρες, Εθνική Ριζοσπαστική Ενωσις (ΕΡΕ) 39,37% και 132 έδρες…
Ηταν μια προσωρινή αποχώρηση από την πολιτική ζωή που κράτησε… 11 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων (και ενώ είχε προηγηθεί ένα εκλογικό πραξικόπημα το 1961) έγιναν ένα συνταγματικό πραξικόπημα το 1965 (ανατροπή της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου) και ένα στρατιωτικό πραξικόπημα το 1967 (οι συνταγματάρχες του Γ. Παπαδόπουλου πρόλαβαν τους στρατηγούς του βασιλιά) που κατέληξε στην κυπριακή τραγωδία…
Η διπλή παρέμβαση
Αυτήν ακριβώς την περίοδο (και ακριβώς τη σημαδιακή χρονιά 1963) εξετάζει το βιβλίο των δημοσιογράφων Μιχάλη Ιγνατίου και Κώστα Παπαϊωάννου «Ποιος επιτέλους κυβερνά αυτή τη χώρα;» («1963: Ενα πραξικόπημα που δεν έγινε – Μία πολιτική δολοφονία: του Γρηγόρη Λαμπράκη – Η άνοδος και η πτώση του Κωνσταντίνου Καραμανλή»), το οποίο κυκλοφορεί σήμερα από τις εκδόσεις Λιβάνη. Από τα πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία της έρευνας, θα σταθούμε στην Πρωταπριλιά του ’63, όταν υπήρξε… διπλή αμερικανική παρέμβαση για γεγονότα που μόνο πρωταπριλιάτικα δεν ήταν!
1. Οι Αμερικανοί απέτρεψαν ένα έτοιμο στρατιωτικό πραξικόπημα! Ο μόλις αποστρατευθείς Α/ΓΕΣ στρατηγός Β. Καρδαμάκης (γνωστός από το δόγμα του «Οσο δεξιότερα τόσο καλύτερα…») παρουσίασε ένα σχέδιο πραξικοπήματος στον Αμερικανό στρατιωτικό ακόλουθο, συνταγματάρχη Μπόλντρι, με την επισήμανση ότι «η απόφαση για το πραξικόπημα ήταν ήδη ειλημμένη, πλέον το ζήτημα δεν ήταν αν θα γίνει αλλά πότε!». Ως επικεφαλής, εμφανίζονταν τρεις από τους γνωστούς πραξικοπηματίες του ’67: ο αντισυνταγματάρχης Γ. Παπαδόπουλος, ο ταξίαρχος Οδυσσέας Αγγελής και ο συνταγματάρχης Αλέξανδρος Χατζηπέτρος… Ο Μπόλντρι ενημέρωσε την πρεσβεία και ο πρέσβης Χ. Λαμπουίς ανήσυχος το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εκφράζοντας ταυτόχρονα τη σαφή αντίθεσή του: ένα πραξικόπημα «στην παρούσα κατάσταση εδώ, δεν δικαιολογείται ούτε στο ελάχιστο»!
Πριν τελειώσει ο μήνας, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ συμφώνησε με την άποψη του πρέσβη: στην τεκμηριωμένη απάντηση του αρμόδιου βοηθού υφυπουργού Φ. Τάλμποτ, η οποία στάλθηκε για να διαβιβαστεί στον Καρδαμάκη, επισημαινόταν ότι οι ΗΠΑ ήταν «σταθερά αντίθετες» με «την εγκαθίδρυση μιας λατινοαμερικανικού τύπου ολοκληρωτικής κυβέρνησης στην Ελλάδα(…)». Το πραξικόπημα απετράπη, σε πλήρη αντίθεση με εκείνο των ίδιων (και άλλων…) αξιωματικών, που… επετράπη το ’67, όταν πρέσβης στην Αθήνα ήταν ο (γνωρίζοντας πολύ καλά τα πράγματα) Φ. Τάλμποτ!
Η όλη ιστορία κρατήθηκε μυστική από την κυβέρνηση και τα ανάκτορα, διότι έτσι έκρινε ο πρέσβης, ενημερώθηκαν όμως ο πρόεδρος Κένεντι και ο υπουργός Εξωτερικών Ντιν Ρασκ…
2. Οι Αμερικανοί απέτρεψαν μια πολιτική κρίση: την πρόθεση των ανακτόρων να «φάνε» τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή! Σύμφωνα με τα σχετικά δημοσιεύματα του πρωταπριλιάτικου Τύπου, η πρεσβεία εμφανιζόταν «ως επεμβαίνουσα πλησίον του βασιλέως προς προστασίαν της κυβερνήσεως»: στέλεχος της πρεσβείας επισκέφθηκε τα ανάκτορα και ζήτησε από τον βασιλιά να μην προβεί σε κυβερνητικές μεταβολές, για να μη διαταραχθεί η πολιτική σταθερότητα της χώρας, ενώ ο πρόεδρος Κένεντι (που γνώριζε και εκτιμούσε τον Ελληνα πρωθυπουργό) τού έστειλε φιλικό μήνυμα.
Σαμπάνιες και χολή
Ηταν φανερό ότι το ειδύλλιο ανακτόρων–Καραμανλή έφτανε στο τέλος του, αν και είχε ξεκινήσει με σαμπάνιες: όταν το 1955 Αμερικανοί και ανάκτορα είχαν επιλέξει τον τότε πρωθυπουργό Δημοσίων Εργων για διάδοχο του Παπάγου πολύ πριν αποβιώσει ο στρατάρχης, η βασίλισσα Φρειδερίκη έγραψε στον στρατηγό Μάρσαλ (άλλοτε υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ), με τον οποίο διατηρούσε μια σχεδόν ερωτική αλληλογραφία, ότι -λόγω αυτής της επιλογής- «η χώρα αισθάνθηκε σαν να είχε πιει σαμπάνια!..». Τώρα, όπως θα έλεγε και ο Καρδαμάκης, «η απόφαση (για το «φάγωμα» του Καραμανλή) ήταν ειλημμένη, πλέον το ζήτημα δεν ήταν αν θα γίνει αλλά πότε!..».
Η πολιτική δολοφονία του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη (22 Μαΐου) που συγκλόνισε, λειτούργησε σαν καταλύτης: από δω και πέρα, ανάκτορα και κυβέρνηση θα κοιτάξουν πώς θα αποφύγουν την όποια εμπλοκή στη δολοφονία και πώς θα ξεμπλέξουν τις μεταξύ τους σχέσεις μια ώρα αρχύτερα, την ώρα που οι Αμερικανοί αποφασίζουν να μην αναμειχθούν στη σύγκρουση του βασιλιά με τον πρωθυπουργό – οι εντολές του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στον πρέσβη είναι απόλυτες: «Η αμερικανική κυβέρνηση δεν (επαναλαμβάνω) δεν επιθυμεί να αναμειχθεί σε αυτήν την υπόθεση και δεν (επαναλαμβάνω) δεν μας ενδιαφέρει να δώσουμε συμβουλές»!
Ο Καραμανλής άργησε, αλλά κατάλαβε ότι με τα ανάκτορα δεν υπάρχει περίπτωση συνεννόησης και ότι οι Αμερικανοί αδιαφορούν για την τύχη του. Ετσι, παραιτήθηκε τον Ιούνιο, έφυγε στην Ελβετία (ύστερα από μια διαφωνία για ένα… βασιλικό ταξίδι στο Λονδίνο!), γύρισε τον Σεπτέμβριο, έδωσε και έχασε τη μάχη των εκλογών του Νοεμβρίου και –ύστερα από ένα 4ωρο δείπνο με τον πρέσβη Λαμπουίς– αποφάσισε να φύγει για το Παρίσι, σαν σήμερα πριν από πενήντα ακριβώς χρόνια…
Γ.Δ.
