Στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων οδηγείται σήμερα η Ελλάδα επειδή τα απέκλεισε από το Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης

Του Δημήτρη Αγγελίδη

Η παγκόσμια πρωτοτυπία της Ελλάδας, να θεσπίσει Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης που αποκλείει τα ομόφυλα ζευγάρια (νόμος 3719/2008), την οδήγησε σήμερα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) και μάλιστα στην ολομέλεια, όπου παραπέμπεται μικρό ποσοστό υποθέσεων αυτές που θεωρεί το Ευρωδικαστήριο πολύ σημαντικές.

Στις υπόλοιπες 22 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχουν θεσπίσει Σύμφωνο Συμβίωσης, αυτό αφορά είτε αποκλειστικά ομόφυλα ζευγάρια είτε ομόφυλα και ετερόφυλα. Μόνο η Ελλάδα έχει αποκλείσει τα ομόφυλα ζευγάρια από το Σύμφωνο.

 Δυο πρωτιές 

Η υπόθεση έφτασε στο ΕΔΔΑ ύστερα από τις προσφυγές τεσσάρων ομόφυλων ζευγαριών, το 2009, μέσω του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι και της οργάνωσης για το HIV/AIDS Σύνθεση. Πρόκειται για δύο ζευγάρια γυναικών και δύο ανδρών, εκ των οποίων το ένα κινήθηκε επωνύμως (Γρηγόρης Βαλλιανάτος και Νίκος Μυλωνάς), ενώ τα υπόλοιπα ζήτησαν από το Δικαστήριο να προστατέψει την ανωνυμία τους, γεγονός που δείχνει τον φόβο του στιγματισμού που συνοδεύει ακόμη την ομοφυλοφιλία στην Ελλάδα.

Οι προσφεύγοντες ισχυρίζονται ότι το ελληνικό Σύμφωνο παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, και συγκεκριμένα το άρθρο 14 για την απαγόρευση των διακρίσεων, στις οποίες περιλαμβάνεται με νομολογία του Ευρωδικαστηρίου ο σεξουαλικός προσανατολισμός, και το άρθρο 8 για το δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής, που καλύπτει τα ομόφυλα ζευγάρια, πάλι σύμφωνα με τη νομολογία.

Η σημερινή δίκη έχει δύο πρωτιές. Αν καταδικαστεί η Ελλάδα, θα είναι η πρώτη καταδίκη του ΕΔΔΑ για αποκλεισμό ομόφυλων ζευγαριών από τα σύμφωνα συμβίωσης (το θέμα έχει ξανα-απασχολήσει το ΕΔΔΑ στην υπόθεση Schalk κατά Αυστρίας, όπου όμως δεν υπήρξε καταδίκη, επειδή στο μεταξύ η Αυστρία είχε θεσμοθετήσει Σύμφωνο Συμβίωσης). Θα είναι επίσης η πρώτη καταδίκη του Ευρωδικαστηρίου για το θέμα των διακρίσεων των ομοφυλόφιλων στην Ελλάδα.

«Με την καταδικαστική απόφαση που ελπίζουμε ότι θα πάρει, το Ευρωδικαστήριο ουσιαστικά θα καταγράψει ολόκληρο το φάσμα των διακρίσεων που υφίστανται οι ομοφυλόφιλοι στην Ελλάδα και όχι μόνο στο θέμα του Συμφώνου» λέει ο Παναγιώτης Δημητράς από το ΕΠΣΕ.

Η απόφαση, που εκτιμάται ότι θα βγει μέσα στο καλοκαίρι ή το αργότερο μέχρι το τέλος του χρόνου, αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον στην κοινότητα των ομοφυλόφιλων. Πολλοί νιώθουν πως αδικήθηκαν από τον νόμο της κυβέρνησης της Ν.Δ. και πως εξαπατήθηκαν από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που τους υποσχόταν μέχρι τέλους ότι θα αλλάξει το Σύμφωνο.

Συμβολική αξία 

Τυχόν καταδικαστική απόφαση θα σημάνει την αλλαγή του νόμου, θα έχει όμως και μεγάλη συμβολική αξία. «Είναι μια επιβεβαίωση ότι υπάρχεις ως άνθρωπος και ως ζευγάρι. Η αναγνώριση και η αποδοχή των ομοφυλόφιλων περνά μέσα από θεσμούς που τους ενσωματώνουν στην κοινωνία και αναγνωρίζουν έμπρακτα ότι είναι ισότιμοι πολίτες», λέει ο Βαγγέλης Μάλλιος, συνήγορος των προσφευγόντων μαζί με τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Νίκο Αλιβιζάτο.

Ωστόσο, το ΕΔΔΑ δεν ασχολείται μόνο με την ουσία της υπόθεσης, αλλά και με το λεγόμενο «παραδεκτό» της υπόθεσης. Πριν κρίνει το Δικαστήριο αν το Σύμφωνο παραβιάζει τη Σύμβαση, θα αποφασίσει αν σωστά κατέφυγαν οι προσφεύγοντες στο Στρασβούργο, αν δηλαδή υπήρχαν άλλα ένδικα μέσα στην Ελλάδα και αν τα είχαν εξαντλήσει.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις νομικών, σ’ αυτό το μέρος της δίκης στηρίζει κατά κύριο λόγο τις ελπίδες του το ελληνικό κράτος προκειμένου να αποφύγει την καταδίκη, καθώς, αν το δικαστήριο κρίνει επί της ουσίας, θεωρείται πιθανό ότι θα καταδικάσει την Ελλάδα.

——————————

 Διακρίσεις στην καθημερινότητα

Τρία ομόφυλα ζευγάρια μάς μιλούν για τις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους. Παρότι ζουν χωρίς να κρύβονται, θέλησαν να μη μιλήσουν επώνυμα, από τον φόβο της δημοσιότητας κι επειδή η ομοφυλοφιλία ακόμη αντιμετωπίζεται άλλοτε σαν κάτι εξωτικό και αφύσικο κι άλλοτε σαν ταμπού.

Γιώργος, 50 ετών, στέλεχος υπ. Ανάπτυξης (18 χρόνια σχέση με τον Χρήστο, 50 ετών, δημόσιο υπάλληλο)

«Πριν από χρόνια αγοράσαμε από κοινού με τον σύντροφό μου ένα οικόπεδο για να χτίσουμε σπίτι. Ετυχε να έχω εγώ τα λεφτά για το σπίτι` αυτός δεν είχε. Αποφάσισα να το χτίσω. Αν όμως, χτύπα ξύλο, πέθαινε εκείνος, η οικογένειά του θα είχε δικαιώματα στο σπίτι. Αναγκαστήκαμε να χωρίσουμε το οικόπεδο, να στριμώξουμε το σπίτι στη δική μου μερίδα. Ενα σωρό τρεχάματα, ένας σκασμός λεφτά στην εφορία. Τώρα έχουμε το άλλο: αν πεθάνω εγώ, πώς θα εξασφαλιστεί ο σύντροφός μου ότι δεν θα τον βγάλουν έξω οι δικοί μου; Ίσως πρέπει να κάνω μια επικαρπία, ίσως να του αφήσω το σπίτι κληρονομιά-κι άλλα εξοδα δηλαδή. Με βάζουν σε μια διαδικασία για πράγματα που άλλοι θεωρούν αυτονόητο δικαίωμα. Σέβομαι τους νόμους, πληρώνω φόρους. Δεν πρέπει να σεβαστεί η πολιτεία την επιλογή μου να ζω με τον άνθρωπό μου;»

Μαρία, 55 ετών, άνεργη, Κατερίνα, 54 ετών, άνεργη – 12 χρόνια μαζί, με τρία παιδιά

«Οταν αποφασίσαμε να μείνουμε μαζί στο διαμέρισμα της Μαρίας πάνω από το μίνι μάρκετ που είχαμε, αρκετοί από τη γειτονιά μάς έκοψαν την καλημέρα. Δεν είναι μόνο ότι χάσαμε πολλή πελατεία. Ημασταν εκτεθειμένες, νιώθαμε ότι παρακολουθούν το κάθε βήμα μας. Θέλουν να μη φαινόμαστε. Δεν είμαστε αόρατες, δεν γίνεται να ζούμε στα κρυφά. Ούτε και μας αρέσει να ζούμε στα φώτα της δημοσιότητας. Δικαιούμαστε να υπάρχουμε στην κοινωνία όπως όλοι. Απλά πράγματα. Οταν αρρωσταίνει η μία, να έχει λόγο η άλλη, να μην αρνούνται να της δώσουν τις εξετάσεις. Εμείς, για παράδειγμα, είμαστε μια οικογένεια με τρία παιδιά, αλλά δεν πήραμε ποτέ επίδομα τέκνων, ούτε τις διευκολύνσεις που προβλέπονται για τους πολύτεκνους. Πρέπει να έχουμε ίσα δικαιώματα. Το σύμφωνο είναι ένα βήμα».

Θεοδόσης, 50 ετών, καθηγητής ξένης γλώσσας στο Πανεπιστήμιο με σύμβαση, Αγγελος, 52 ετών, καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης – 27 χρόνια μαζί

«Στα πολύ σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα κανείς, οι ομοφυλόφιλοι αντιμετωπίζουν επιπλέον τις διακρίσεις σε βάρος τους. Ορισμένοι δεν βλέπουν θετικά τη θεσμική κατοχύρωση των ομόφυλων σχέσεων διότι πιστεύουν ίσως πως τις σχέσεις δεν τις νομιμοποιούν οι θεσμοί. Εχουμε διαφωνήσει και μεταξύ μας γι' αυτό. Δεν πρέπει όμως να υποβαθμίσουμε την υλική διάσταση του ζητήματος. Τα ομόφυλα ζευγάρια δεν είχαμε δικαίωμα να πάρουμε επίδομα γάμου, να κάνουμε κοινή φορολογική δήλωση, να πάρουμε δάνειο, να αγοράσουμε ένα ακίνητο. Τρέχουμε σε συμβολαιογράφους για να εξασφαλίσουμε τον σύντροφό μας. Ενας φίλος βρισκόταν στην εντατική και δεν επέτρεπαν στον σύντροφό του να τον δει γιατί δεν ήταν συγγενής α' βαθμού. Πρέπει να ενταχθεί η σεξουαλική αγωγή στο σχολείο από κατάλληλα καταρτισμένους εκπαιδευτικούς, να συζητιούνται τα θέματα αυτά στα συνδικάτα και στους χώρους δουλειάς, να περιληφθεί ο σεξουαλικός προσανατολισμός στο νόμο για τη ρητορική του μίσους. Πρέπει όμως να σε προστατεύει και ο νόμος, αλλιώς είσαι έρμαιο του κάθε ομοφοβικού που θα βρεθεί μπροστά σου».