Συνθέσεις του μεγάλου ζωγράφου, που διασώζουν την ομορφιά των χειροποίητων, φτηνών λαϊκών παιχνιδιών, αλλά και τα ομαδικά που παίζονταν στις γειτονιές, εκτίθενται στο μουσείο του, στην Κριεζώτου. Μαζί τους και αυθεντικά παιχνίδια εποχής από τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη
Τα «Λαϊκά παιχνίδια», εκείνα τα μικρά χειροποίητα ξύλινα ή μεταλλικά κομψοτεχνήματα μιας άλλης εποχής, φτιαγμένα από απλά υλικά και δουλεμένα με μαστοριά και μεράκι, γοήτευσαν τη ματιά του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Ο ζωγράφος τα αποτύπωσε σε πολλές συνθέσεις του, διασώζοντας τη μνήμη και την ομορφιά τους. Παιδί αστικής οικογένειας ο ίδιος, μεγάλωσε τριγυρισμένος από πλήθος παιχνιδιών και λάτρεψε τα ομαδικά, εκείνα που παίζονταν στους χωμάτινους δρόμους, όπως οι βόλοι, η τυφλόμυγα, η αμπάριζα. Ελαιογραφίες του σε χαρτόνι ή κόντρα πλακέ, έργα φτιαγμένα σε διαφορετικές περιόδους (από τη δεκαετία του ’30) που αποτυπώνουν τη χαρά του παιχνιδιού και την αγάπη του για λαϊκά θέματα και σκηνές της καθημερινής ζωής παρουσιάζονται στην έκθεση «Λαϊκά παιχνίδια στο σπίτι του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα» (από την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου).
Οι «Χαρταετοί στην Ακρόπολη», οι «Χαρταετοί στην Υδρα» (1937) ή οι χαρές των λουόμενων στην «Ακρογιαλιά» (1936), μαζί με αυθεντικά χειροποίητα παιχνίδια εποχής από τη συλλογή Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας του Μουσείου Μπενάκη, φιλοξενούνται στο ισόγειο της οδού Κριεζώτου 3, στο σπίτι του καλλιτέχνη. Εναρμονισμένη στο εορταστικό πνεύμα των ημερών, η διοργάνωση εγκαινιάζει την εκθεσιακή δραστηριότητα της Πινακοθήκης Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, περίπου ενάμιση χρόνο μετά την έναρξη της λειτουργίας της. Τα έργα προέρχονται από τη συλλογή της Πινακοθήκης Γκίκα, από ιδιωτικές συλλογές και ορισμένα παρουσιάζονται για πρώτη φορά.
Αφετηρία της έκθεσης είναι η σύνθεση του 1935 «Λαϊκά παιχνίδια». Ο ισορροπιστής, οι ξύλινες κιθάρες, ο άβακας, οι φιγούρες του Καραγκιόζη, οι χειροποίητες σφυρίχτρες γίνονται στοιχεία γενικά των συνθέσεών του, όπου κυριαρχεί το συναίσθημα της ευχάριστης ανάμνησης, της χαράς και της νοσταλγίας. Αλλα μοτίβα που εικονίζονται, όπως η φλογέρα, η μάσκα και το κότσι, παραπέμπουν αντίστοιχα στο μουσικό, το θεατρικό και το ομαδικό παιχνίδι δρόμου.
Τα «Λαϊκά παιχνίδια» του Γκίκα συνοδεύονται από τα πραγματικά παιχνίδια, τα οποία μάγευαν τα παιδιά τις δεκαετίες του 1930 και του 1940 στους πάγκους της Αιόλου και στις μικρές βιτρίνες των ψιλικατζίδικων στις γειτονιές – πήλινα φτερωτά πουλάκια, ντενεκεδένιες κότες, φιδάκια, κουδουνίστρες. «Με το σχέδιο και το χρώμα ο Γκίκας δίνει πνοή στα παιχνίδια της οδού Αιόλου και τα μεταμορφώνει είτε σε πολύτιμα αντικείμενα είτε σε απλά παραδοσιακά παιχνίδια, που στα ανθρώπινα χέρια ξαναβρίσκουν την πρωταρχική τους ταπεινή ιδιότητα» σημειώνουν οι διοργανωτές.
Ανατρέχοντας στην παιδική του ηλικία ο ίδιος θυμόταν: «Είχα μαλακά παιχνίδια, σκυλάκια από καουτσούκ κόκκινο με ένα κουμπί σκληρό από κάτω, στην κοιλιά, που άμα τα ζουλούσες φώναζαν, μπάλες άσπρες και χρωματιστές, [...] παιχνίδια τριχωτά, αλογάκια με τα καπίστρια τους και λαγουδάκια που πηδούσαν στα πισινά τους…». Ωστόσο, είχε μια προτίμηση στα «άχρηστα» αντικείμενα, «γιατί η μανία όλων των παιδιών είναι να μαζεύουν οτιδήποτε: κουρέλια, κουτιά, σιδερικά, βαζάκια [...] Και μου φαίνεται πως προτιμούσα τέτοιου είδους πράγματα να μαζεύω, παρά τίποτα ωραίο και έτοιμο, γιατί με διασκέδαζαν εκείνα ακριβώς τα πράγματα που μπορούσα να τα διορθώσω σύμφωνα με τη φαντασία μου και να πλάσω καινούργια…».
Στα έργα του που εικονίζουν παιχνίδια-αντικείμενα απουσιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά το ανθρώπινο στοιχείο. Βιτρίνες ψιλικατζίδικων σε κάθετη διάταξη, λούνα-παρκ και τοπία με χαρταετούς, παρουσιάζονται στην ενότητα της έκθεσης «Παιχνίδια Αντικείμενα». Στην κατηγορία «Μουσικό και θεατρικό παιχνίδι» απεικονίζονται μουσικά όργανα, όπως μία φλογέρα, ένα ντέφι ή ένα τύμπανο, αυτοσχέδια ηχητικά αντικείμενα από ξύλο, λαμαρίνα, χαρτόνι κ.ά. και φυσικά η αγαπημένη λαϊκή φιγούρα του Καραγκιόζη. Στην τρίτη κατηγορία, «Ομαδικό και ατομικό παιχνίδι δρόμου», παρουσιάζονται τα παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά στις γειτονιές όπως η μπάλα, τα κότσια, οι βόλοι κ.ά.
Η έκθεση, αφιερωμένη στην παιδική ηλικία, συνοδεύεται από Εκπαιδευτικά Προγράμματα κι ένα χριστουγεννιάτικο εργαστήρι το Σάββατο 21 Δεκεμβρίου. Είναι ιδανική ευκαιρία για μια περιπλάνηση στα έργα του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα (1906-1994) που αγαπήθηκε και δοξάστηκε ως σημαντικός Ελληνας ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, εικονογράφος, συγγραφέας και ακαδημαϊκός.
INFO: «Λαϊκά παιχνίδια στο σπίτι του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα». Μουσείο Μπενάκη – Κτίριο Πινακοθήκης Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Εγκαίνια: Πέμπτη 12/12/13. Διάρκεια ώς 9 Μαρτίου 2014. Τιμή εισιτηρίου έκθεσης: 3 ευρώ.
Β. Τζεβελέκου
