Πέθανε στα 80 του ο τολμηρός και πρωτοπόρος σκηνοθέτης Ναγκίσα Οσιμα
Εκανε τις ερωτικές, σχεδόν πορνό, ταινίες του πολιτικά γεγονότα. Πολεμήθηκε από τη λογοκρισία στην Ιαπωνία και σε όλο τον κόσμο. Χάρισε στον Ντέιβιντ Μπάουι τον καλύτερο κινηματογραφικό του ρόλο και θαύμαζε τον δικό μας Θόδωρο Αγγελόπουλο
Της Βένας Γεωργακοπούλου
Ενας από τους τελευταίους μεγάλους σκηνοθέτες του προηγούμενου αιώνα, που μόνο με δέος και ευγνωμοσύνη μπορεί να πλησιάζει κανείς σήμερα το έργο του, ο Γιαπωνέζος Ναγκίσα Οσιμα έφυγε χθες από τη ζωή. Ηταν 80 χρόνων. Τα γιαπωνέζικα μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ως αιτία του θανάτου του την πνευμονία.
Είχε να γυρίσει ταινία από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, τότε που μια σειρά από εγκεφαλικά επεισόδια σταμάτησαν απότομα την τεράστια καριέρα του. Το έργο του, όμως, διατηρεί αμείωτη την αξία του. Ο Οσιμα δεν ήταν κλασικός σκηνοθέτης ούτε ανθρωπιστής σαν τον Κουροσάβα, τον Οζου και τον Μιζογκούτσι. Ηταν δύσκολος («δεν με ενδιαφέρει να κάνω ταινίες που τις καταλαβαίνεις από το πρώτο τους τέταρτο», έλεγε).
Πολιτικοποιημένος, ξεκίνησε από μαρξιστής, για να μισήσει στη συνέχεια την κομμουνιστική ορθότητα («ο μαρξισμός και ο χριστιανισμός κάνουν τα ίδια πράγματα και είναι εξίσου κακά», έλεγε). Οργισμένος. Παθιασμένος με τις καινοτομίες (σε κάθε νέα ταινία του και μια άλλη φόρμα). Και υπερβολικά τολμηρός. Κοιτούσε γύρω του τη γιαπωνέζικη κοινωνία να αλλάζει και να περνάει στη σύγχρονη εποχή και δεν φοβόταν να την κλείσει σε ταινίες με ήρωες από το περιθώριο. Ηθελε να καταγγείλει τον μιλιταρισμό της και γυρνούσε ακραία ερωτικές, στα όρια του πορνό, ταινίες.
Δεν είναι τυχαίο που τα δύο πιο διάσημα έργα του είναι η «Αυτοκρατορία των αισθήσεων» (1976) και η «Αυτοκρατορία του πάθους» (1978), βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάνες. Πολλοί τις θεώρησαν αρρωστημένες, ανήθικες, σιχαμερές, ακόμα και μισογύνικες. Απαγορεύτηκαν ή κουτσουρεύτηκαν από δεξιές και αριστερές δικτατορίες, την ίδια στιγμή που η παγκόσμια κριτική τις βάφτιζε αριστουργήματα.
Η «Αυτοκρατορία των αισθήσεων», που βασίστηκε σε μια πραγματική ιστορία μοιραίας ερωτικής σχέσης στην Ιαπωνία του 1930, είχε ρεαλιστικές σεξουαλικές σκηνές, γι' αυτό και ολοκληρώθηκε στο Παρίσι. Ακόμα και σήμερα δεν κυκλοφορεί στην Ιαπωνία αλογόκριτη κόπια της.
Ο Ναγκίσα Οσιμα γεννήθηκε στο Κιότο το 1932 από αριστοκρατική οικογένεια με προγόνους σαμουράι… Στα νιάτα του ριζοσπαστικοποιήθηκε πολιτικά και αφού αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο προσελήφθη από την εταιρεία παραγωγής Σοσίκου. Η πρώτη του ταινία (1959) ήταν η «Πόλη της Ελπίδας», αλλά έγινε γνωστός με τις επόμενες («Διεστραμμένα νιάτα» κ.ά.) και κυρίως όταν τα βρόντηξε και ίδρυσε τη δική του εταιρεία.
Η μια ταινία μετά την άλλη ξεδίπλωσαν το ταλέντο και την γκάμα του, που πότε παρέπεμπε στον Μπρεχτ, πότε στον Μπουνιουέλ και τον Τριφό. Ξεχωρίζουν ανάμεσά τους το «Αγόρι» (1969) για μια οικογένεια που αναγκάζει το παιδί της να πέφτει στις ρόδες των αυτοκινήτων για να αποσπά χρήματα από τους οδηγούς τους και η «Τελετή» (1971), μια μεγαλειώδης κυνική ματιά πάνω στις γιαπωνέζικες οκιακές παραδόσεις με αποθέωση έναν γάμο, που γίνεται χωρίς την παρουσία της νύφης.
Επρεπε, όμως, να γυρίσει το 1983 την ταινία «Καλά Χριστούγεννα κύριε Λόρενς», τη μοναδική στην οποία χρησιμοποίησε την αγγλική γλώσσα, με πρωταγωνιστη τον Ντέιβιντ Μπάουι, τον ηλεκτρονικό μουσικό Ρουίτσι Σακαμότο και τον Τακέσι Κιτάνο, για να συγκινήσει τις καρδιές των θεατών όλου του κόσμου.
Εκτυλίσσεται σε γιαπωνέζικο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και αφηγείται μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε Βρετανό αιχμάλωτο (Μπάουι) και τον σκληρό διοικητή (Σακαμότο). Ακολούθησαν η αμφιλεγόμενη «Maχ, Mon Amour» (1986), με τη Σάρλοτ Ράμπλινγκ να έχει εραστή έναν χιμπατζή, και το «Ταμπού», η τελευταία δουλειά του, μια ομοφυλοφιλική ιστορία σε μπακγκράουντ… σαμουράι.
Είναι αδύνατον να αποχαιρετήσουμκε τον Ναγκίσα Οσιμα χωρίς να αναφέρουμε τη σχέση του με την Ελλάδα. Οπου Ελλάδα ήταν φυσικά ο δικός μας μετρ, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Ο Οσιμα θαύμαζε υπερβολικά τις ταινίες του Τεό, το ίδιο και ο Αγγελόπουλος τις δικές του. Το 1994 ο Μισέλ Δημόπουλος είχε προσκαλέσει τον κορυφαίο Γιαπωνέζο σκηνοθέτη στο 35ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και οι σινεφίλ είχαν τη μεγάλη τύχη να τον δουν από κοντά μαζί με μια μεγάλη ρετροσπεκτίβα των ταινιών του.
