Η θρυλική Φλαμανδή χορογράφος, που σε κάθε της δουλειά αφήνει στον θεατή μυστικά να ανακαλύψει, μας μίλησε για τις εμμονές της: τα μικρά πράγματα που είναι γι' αυτήν σημαντικά, την τάση της όσο μεγαλώνει να ξεφορτώνεται τα περιττά. Παρουσιάζει στη Στέγη τα δύο τελευταία της έργα. Και τα δύο, ένας διάλογος με τους μουσικούς ήχους. Στο ένα, χορεύει κι αυτή

Tης Μαρίνας Κουβέλη

Ψηλή και αδύνατη. Τα μάτια της πανέξυπνα, έχουν έναν περίεργο συνδυασμό αμηχανίας και περιέργειας. Επεξεργάζεται τα πάντα γύρω, είναι συγκρατημένη, εξαιρετικά ευγενής κι όταν μιλάει κάνει παύσεις για να σκεφτεί. Ψιλοτσιμπάει ένα τοστ και πίνει πράσινο τσάι. Εχει φτάσει στη Στέγη κατευθείαν από το αεροδρόμιο. Δείχνει κουρασμένη, τρίβει συνεχώς τα μάτια της, αλλά είναι εξαιρετικά πρόθυμη να εξηγήσει κάθε πτυχή των δύο χορογραφιών που θα παρουσιάσει στην Αθήνα.

Η Αν Τερέζα Ντε Κέερσμακερ, αυτή η σπουδαία Φλαμανδή χορογράφος, ξεκίνησε ήδη από χθες παραστάσεις στη Στέγη. Απόψε και αύριο θα τη δούμε με τον Γάλλο χορογράφο και χορευτή Μπορίς Σαρμάτζ στο μεθυστικό ντουέτο «Partita II», ενώ στις 16, 17 και 18 του μηνός παρουσιάζει το «Vortex Temporum», μια δουλειά όπου έξι χορευτές και έξι μουσικοί συναντιούνται ανά ζευγάρια στη σκηνή και μαζί μετατρέπουν τους ήχους της καθημερινότητας σε μουσική.

«Είναι οι δύο τελευταίες δημιουργίες μας, οπότε θα δείτε ό,τι πιο πρόσφατο έχουν κάνει οι Rosas», λέει ξεκινώντας. «Είναι δύο παραστάσεις που με διαφορετικό τρόπο σχετίζονται με το μουσικό σύμπαν. Ξέρετε, η μουσική υπήρξε ο πρώτος μου παρτενέρ. Ειδικά το “Partita II” αποδεικνύει πόσο αυτή η σχέση με έχει στοιχειώσει. Και τα δύο έργα επεξεργάζονται τη σχέση της μουσικής με την κίνηση και το πώς εξαρτάται το ένα από το άλλο. Επίσης, ενώ εδώ και 35 χρόνια που ξεκίνησα την καριέρα μου σπανίως χορεύω η ίδια τις δημιουργίες μου, στο “Partita II” είμαι στη σκηνή εγώ, ο Μπορίς και η μουσικός μας η Αμαντίν. Το να χορεύω απαιτεί διαφορετική έρευνα. Αγαπώ και τα δύο, αλλά θεωρώ τον εαυτό μου περισσότερο χορεύτρια, παρά χορογράφο. Χορεύω όσο και όποτε μπορώ. Για να ανταποκρίνομαι σ' αυτόν τον δύσκολο ρόλο αναζητώ συχνά βοήθεια στη γιόγκα».

Στο «Partita II» η γυμνή σκηνή αντανακλά για άλλη μια φορά την εκκωφαντική λιτότητα των έργων της Κέερσμακερ. «Θα έλεγε κανείς πως οι δύο φράσεις που με χαρακτηρίζουν είναι “το ελάχιστο είναι το περισσότερο” (Less is more) και το ότι με τις χορογραφίες μου προσπαθώ να “μεγεθύνω το ελάχιστο”. Μου αρέσει επίσης μια φράση που έχει πει για μένα ο Στιβ Ράιχ: “Ακόμα κι όταν αποκαλύπτεις τα πάντα στις δουλειές σου, πάντα υπάρχουν μυστικά να ανακαλύψει κανείς”.

»Ο Μπορίς Σαρμάτζ είναι πολύ σημαντικός αυτοσχεδιαστής, γνωστός για τον ιδιαίτερο τρόπο που χτίζει τα χορευτικά του βήματα. Μας πήρε αρκετό χρόνο να ετοιμάσουμε τη χορογραφία, γιατί δεν μπορούσαμε να βρούμε ελεύθερο χρόνο για τις πρόβες. Εξαιρετικά βοηθητική υπήρξε η ανταπόκριση που δεχτήκαμε από την Αμαντίν Μπεγέρ (βιολίστρια), η οποία γνώριζε καλά τις μουσικές αυτές και ήταν σαν να χορογράφησε μαζί μας. Η μουσική του Μπαχ μοιάζει να γράφτηκε για να περιγράψει την κίνηση. Γενικά αυτός ο συνθέτης ήταν παρών στη ζωή μου από την πρώτη στιγμή που άρχισα να χορογραφώ».

Το «Vortex Temporum», από την άλλη, χρειάστηκε πιο περίπλοκες διαδικασίες καθώς οι Rosas συναντούν το Ensemble Ictus και μας προσκαλούν σε μια περιδίνηση στα ατέρμονα μονοπάτια της σπείρας του χρόνου.

Ενας χορευτής των Rosas θα αντιστοιχεί σε έναν μουσικό των Ictus, ενώ κάθε ζευγάρι θα διερευνά τις άπειρες δυνατότητες σύνδεσης της μουσικής με τα βήματα του χορού.

Τριάντα δύο χρόνια μετά το πρώτο της έργο (Asch, 1980), η 53χρονη Φλαμανδή παραμένει μία από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες του σύγχρονου χορού. Χωρίς τίποτα περιττό, χωρίς πολλά, αλλά γερά, συναισθήματα. «Δεν πήγα σχολείο για να διδαχτώ χορό. Εκανα πάντα αυτό που ένιωθα. Είχα ενέργεια, αλλά δεν φοβήθηκα να μεγεθύνω τα μικρά πράγματα που θεωρούσα σημαντικά. Αλλαξε πολύ ο τρόπος σκέψης μου με τα χρόνια, αλλά ο χορός παραμένει η πιο σημαντική δραστηριότητα. Αυτή που ορίζει την ύπαρξή μου. Είναι ο τρόπος να επικοινωνώ, να θέτω ερωτήσεις. Το σώμα μου είναι το σπίτι μου».

Και στις δύο δουλειές που φέρνει στη Στέγη, το σκηνικό είναι γυμνό. Θα έλεγε κανείς πως με τα χρόνια η Κέερσμακερ αφαιρεί από τα έργα της και τα λίγα αρχικά «στολίδια» των πρώτων ετών. Της αρέσει να ξεφορτώνεται πράγματα; «Μάλλον έχει να κάνει με την ηλικία. Στρέφομαι στον εσωτερικό κόσμο και στο σώμα. Αναζητώ τις δυνατότητες του σώματος μέσω της κίνησης, της μουσικής, της φωνής.

Αναζητώ την επικοινωνία, τις διαφορετικές οπτικές της ανθρωπότητας. Οταν χορεύεις, το σώμα εκφράζει τις αναμνήσεις των συναισθημάτων σου, των εμπειριών σου. Ο χορός είναι τρόπος σκέψης». Τελικά, όμως, τι προτιμά: να χορεύει στη σιωπή ή με μουσική; «Με ενδιαφέρει να αναζητώ τον ήχο της κίνησης και την κίνηση του ήχου. Ακόμα και ο χορός στη σιωπή απαιτεί μουσική. Η μουσική ορίζει τα πράγματα σαν μια κρυφή παρουσία ακόμα κι όταν δεν είναι παρούσα. Γι' αυτό και καμιά φορά δεν έχει διαφορά η παρουσία από την απουσία».

Και τα συναισθήματα; Τι απαντά σε όσους την κατηγορούν ότι οι χορογραφίες της είναι σαν να τα αποκλείουν; «Εχω βαρεθεί να απαντώ σε αυτήν την ερώτηση. Ποιος ορίζει ποιο είναι το συναίσθημα στην τέχνη;» λέει. Και αρπάζει ένα χαρτί από το τραπέζι. Και σχεδιάζει. «Αυτός είναι ένας κύκλος. Κι αυτό είναι ένα τετράγωνο. Είναι δύο διαφορετικά συναισθήματα» λέει. «Πρέπει να κάνω μια καρδούλα για να τα εκφράσω;».