Του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου
Οι εκτιμήσεις για την ποίηση του καιρού μας, που κατ’ έθιμον τέτοια εποχή τολμάμε να διατυπώνουμε, δεν μπορεί παρά να είναι παρακινδυνευμένες και πάντως υποκειμενικές και βιαστικές. Η φετινή, ωστόσο, εκδοτική χρονιά υπήρξε τόσο πλούσια σε ποιητικά έργα νέων και παλαιότερων ποιητών που δύσκολα, νομίζω, δεν θα επαληθευτεί το θετικό πρόσημο που της βάζουμε. Εξάλλου, τείνει να αποτελέσει κοινό τόπο πλέον η διαπίστωση ότι, την τελευταία δεκαετία, διανύουμε περίοδο ακμής όσον αφορά την ποίηση στην Ελλάδα – και οι κοινοί τόποι, ως γνωστόν, λένε την αλήθεια συνήθως.
Δίκαιο είναι να ξεκινήσουμε από τη γραμμένη το 1985 ποιητική συλλογή του Γιάννη Ρίτσου «Υπερώον» (εκδ. Κέδρος), στην οποία ο ποιητής, ελεύθερος πλέον από κάθε κομματική ή άλλη δέσμευση, δεν λογοδοτεί παρά ενώπιον του εαυτού του και συνθέτει ορισμένα από τα πιο προσωπικά ποιήματά του με τον χαμηλόφωνο τόνο που ταιριάζει στην ώριμη εξομολογητική του διάθεση. Παρόμοια, από πολλές απόψεις, είναι και η διάθεση του Μάρκου Μέσκου στα «Ποιήματα της σκάλας» (εκδ. Γαβριηλίδης), στα οποία βρίσκουμε άλλη μια φορά την αέναη συμπλοκή Ιστορίας, Φύσης και Ποίησης που δεσπόζει στο έργο αυτού του ποιητή και τη βοή του θανάτου να ακούγεται όλο και πιο δυνατά. Ο Τάσος Πορφύρης κινείται επίσης μεταξύ φύσης και ιστορίας, παράδοσης και μοντερνισμού, προσωπικού και συλλογικού, όπως φανερώνεται στη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του που κυκλοφόρησε φέτος, με τον τίτλο «Νεμέρτσκα, ποιήματα 1961-2011» (Εκδόσεις των Φίλων).
Στα κατάλοιπα του Γιάννη Βαρβέρη βρέθηκαν τα «Ζώα στα σύννεφα» (εκδ. Κέδρος), μια συλλογή ειρωνικών, πικρών και τρυφερών ποιημάτων-παραβολών με ήρωες ζώα. Ενώ ο Νίκος Φωκάς με την «Κοντή σκιά» (εκδ. Υψιλον) δίνει δεκαέξι νέα ποιήματα –τα τελευταία του– ειρωνικής και στοχαστικής διάθεσης με κυρίαρχα θέματά τους τον θάνατο και την αστική μας καθημερινότητα.
Το 2013 μάς χάρισε επίσης συγκεντρωτικές εκδόσεις από τρεις ξεχωριστούς ποιητές της γενιάς του 1970: τον ευρηματικό, αυτοσαρκαστικό και κινηματογραφικό ποιητή της πόλης Γιάννη Κοντό [«Τα ποιήματα (1970-2010)», εκδ. Τόπος]· τον λυρικό της γενέθλιας γης, του γήινου ήθους και της εκφραστικής οικειότητας Μιχάλη Γκανά («Ποιήματα 1978-2012», εκδ. Μελάνι)· και τον εν πολλοίς διαφορετικό μεταξύ των ομηλίκων του, υπαρξιακό και εσωτερικό, Αλέξανδρο Ισαρη («Εγώ ένας ξένος, Ποιήματα 1967-2011», εκδ. Κίχλη). Η χρονιά που τελειώνει αποδεικνύει και με άλλες εκδόσεις, με τον πειστικότερο δηλαδή τρόπο, την ανεξάντλητη, περισσότερο εσωτερική πια, δύναμη της ποιητικής αυτής γενιάς. Ο Γιώργος Βέης, με τη συλλογή του «Βλέπω» (εκδ. Υψιλον), διατρέχει με το βλέμμα του την ορατή φύση και το αόρατο εσωτερικό του. Ο Κώστας Παπαγεωργίου στο «Παιδικό κουρείο» (εκδ. Κέδρος) δοκιμάζει τη μεταμορφωτική, λυτρωτική αλλά και τυραννική δύναμη της ποίησης πάνω στην πραγματικότητα. Ο Αντώνης Φωστιέρης στα «Τοπία του τίποτα» (εκδ. Καστανιώτης) συνεχίζει την επίμονη και συναρπαστική καταβύθισή του στα έγκατα της ύπαρξης και της ποιητικής πράξης.
Ποιητικά ώριμοι σήμερα οι ποιητές που εμφανίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1980 και του 1990 δίνουν πλέον έργα που διακρίνονται για την ένταση, το εύρος και τη διαύγειά τους. Ο Χάρης Βλαβιανός συγκεντρώνει στον τόμο «Η εύθραυστη επικράτεια των λέξεων» (εκδ. Νεφέλη) τέσσερις ποιητικές συλλογές, στις οποίες υιοθετώντας ποικίλους εκφραστικούς τρόπους και ποιητικές φόρμες δοκιμάζει την αντοχή του στίχου στη συγκρατημένη συγκίνηση και στον ψύχραιμο στοχασμό, στην αυτοβιογραφική αφήγηση και στη φιλοσοφική αναζήτηση. Ο Σάκης Σερέφας, στη συλλογή ποιημάτων «Γιάννης Μαρία Χένριξ» (εκδ. Ικαρος), επιχειρεί να φέρει τον κόσμο των πεθαμένων κοντά στον κόσμο των ζωντανών, να υπενθυμίσει στον αναγνώστη ότι ο θάνατος είναι κάτι που συμβαίνει εκεί ακριβώς όπου συμβαίνει και η ζωή· ενώ ο Γιώργος Μπρουνιάς, στα «Χνάρια λαφριά» (εκδ. Το Ροδακιό), επιχειρεί να ανιχνεύσει το θαύμα που συμβαίνει δίπλα μας. Και ο Δημήτρης Χουλιαράκης, «Αναπολόγητος στις κούνιες ντάλα μεσημέρι» (εκδ. Το Ροδακιό), τανύει τη σκέψη του μεταξύ της σκληρότητας και της ομορφιάς του πραγματικού.
Είναι όμως οι νεότεροι και οι πολύ νέοι ποιητές που αποτελούν μία από τις πιο παρήγορες πλευρές της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Ο Δημήτρης Ελευθεράκης βυθίζεται, στα «Εγκώμια» (εκδ. Πατάκης), στον εαυτό του, στην ιστορία και στη λογοτεχνία και βγάζει στην επιφάνεια εξαίσια ποιητικά ευρήματα. Ο Γιάννης Δούκας στο «Στο σύνδρομο Σταντάλ» (εκδ. Πόλις) συνομιλεί σε τολμηρό έμμετρο λόγο με την πόλη και την εποχή. Η Στέργια Κάββαλου, χάρη στον εκφραστικό και εικονοπλαστικό πλούτο της στην «Πλαστική άνοιξη» (εκδ. Εκάτη), αποτελεί ίσως την πιο αξιοπρόσεκτη νέα φωνή της ποίησής μας.
Αξίζει όμως να σταθούμε και στη λυρική οικειότητα της Ελένης Κοφτερού, «Γράμμα σε γενέθλια πόλη» (εκδ. Σαιξπηρικόν), στον ακαριαίο λόγο του Γιάννη Π. Σμυρλή, «Κονσέρτο για σιωπή» (εκδ. Ηριδανός), στη συμπλοκή παρελθόντος και παρόντος της Μαρίας Κουλούρη, «Μουσείο άδειο» (εκδ. Μελάνι), στον επικοινωνιακό τόνο του Θωμά Κιάου, «Είδη εποχής» (εκδ. Γαβριηλίδης), στον πειραματιζόμενο Πέτρο Πολυμένη, «Αίθουσα αναχωρήσεων» (εκδ. Ατόλη) και στον στοχαστικό Γιάννη Πετράκη, «Ερημος» (εκδ. Γαβριηλίδης).
