Το χονδρικό εμπόριο στο Μεταξουργείο παρουσιάζει μεγαλύτερη «ανθεκτικότητα», παρ’ όλο που πρόκειται για μια σχετικά νέα εμπορική δραστηριότητα
Στη σημερινή συγκυρία της οικονομικής κρίσης, ένας από τους τομείς που πλήττονται σημαντικά είναι το μικρομεσαίο τοπικό εμπόριο σε πολλές περιφερειακές και κεντρικές γειτονιές των πόλεων. Στον κυρίαρχο δημόσιο λόγο, οι εμπορικές ζώνες των κεντρικών περιοχών της Αθήνας και του Πειραιά παρουσιάζονται ως «κατεστραμμένες ζώνες», όπου κυριαρχεί η εικόνα των κλειστών ισόγειων καταστημάτων.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα συμπεράσματα της μελέτης «Επιπτώσεις της κρίσης στην εμπορική δραστηριότητα κεντρικών περιοχών Αθήνας και Πειραιά. Αντιστάσεις και δυναμικές», που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) κατά τη διάρκεια του 2012 και επικαιροποιήθηκε το 2013, οι επιπτώσεις της κρίσης στην εμπορική δραστηριότητα σε αυτές τις περιοχές δεν είναι δυνατόν να περιγραφούν μέσα από μία ενιαία και αδιαφοροποίητη εικόνα «εμπορικής καταστροφής».
Ο αριθμός των «λουκέτων», αδιαμφισβήτητα μεγάλος και ανησυχητικός, παρουσιάζει διακυμάνσεις μεταξύ διαφορετικών κεντρικών περιοχών, ακόμη και μεταξύ διαφορετικών εμπορικών δρόμων. Παράλληλα, διαφέρουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των καταστημάτων που κλείνουν, όσων καταφέρνουν να παραμείνουν ανοικτά και όσων νέων ανοίγουν, ανάλογα με το είδος της εμπορικής τους δραστηριότητας και τη θέση τους.
Παλιές και νέες «πιάτσες»
Εξάλλου, ιδιαίτερο ρόλο για τα φαινόμενα ύφεσης ή αντοχής των καταστημάτων φαίνεται να διαδραματίζουν τα ιδιαίτερα χωρο-κοινωνικά χαρακτηριστικά τής κάθε περιοχής αλλά και τοπικά εδραιωμένες ή νέες εμπορικές «πιάτσες».
Η έρευνα που δημοσιοποιήθηκε στο Συνέδριο «Μεταβολές και ανασημασιοδοτήσεις του χώρου στην Ελλάδα της κρίσης» στον Βόλο (Νοέμβριος 2013) από την επιστημονική ομάδα του ΕΜΠ στην οποία συμμετείχαν οι Βίβιαν Γλένη, Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Νίκος Μπελαβίλας, Ιρις Πολύζου και Πολίνα Πρέντου, εστιάζει στις περιοχές των Εξαρχείων, της Κυψέλης και του Μεταξουργείου στην Αθήνα, καθώς επίσης στην κεντρική εμπορική ζώνη του Πειραιά, περιοχές που παρουσιάζονται συχνά με όρους απόλυτης «καταστροφής» της εμπορικής τους δραστηριότητας.
ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΕΜΠ. Ο αριθμός των κλειστών μαγαζιών παρουσιάζει διακυμάνσεις μεταξύ διαφορετικών κεντρικών περιοχών, ακόμη και μεταξύ διαφορετικών δρόμων σε Αθήνα και Πειραιά. Υπάρχουν περιοχές που ακόμα αντιστέκονται.
Του Τάσου Σαραντή
ΚΥΨΕΛΗ
■ Η Κυψέλη είναι μια ιστορική γειτονιά, κοντά στο κέντρο της πόλης και με καλή συγκοινωνιακή σύνδεση, ιδιαιτέρως πυκνοκατοικημένη, κοινωνικά μεικτή επί δεκαετίες και εθνοτικά πολυσυλλεκτική πιο πρόσφατα.
Η καταγραφή των κλειστών καταστημάτων από τους ερευνητές, καθώς και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους αφορά τρεις βασικούς εμπορικούς δρόμους: την οδό Δροσοπούλου, παράλληλη στη λεωφόρο Πατησίων, την οδό Αγίας Ζώνης, στην καρδιά της γειτονιάς και πεζοδρομημένη στο μεγαλύτερο μέρος της, και την οδό Κύπρου, που τέμνει τις δύο προηγούμενες, από τη λεωφόρο Πατησίων μέχρι την κεντρική πλατεία Κυψέλης.
Στους παραπάνω εμπορικούς δρόμους, οι κάτοικοι της περιοχής εξυπηρετούνται από 251 ανοικτά καταστήματα, που προσφέρουν μεγάλη ποικιλία προϊόντων και υπηρεσιών. Κυριαρχούν τα καταστήματα με είδη διατροφής, το λιανικό εμπόριο ειδών ένδυσης, υπόδησης και σπιτιού και τα συνεργεία, ενώ ακολουθούν, σε σημαντικούς αριθμούς, υπηρεσίες ομορφιάς, εστίασης και αναψυχής και άλλες υπηρεσίες, όπως γραφεία, τηλεφωνικά κέντρα και ανταλλακτήρια συναλλάγματος.
Πρόκειται, δηλαδή, για καταστήματα και υπηρεσίες «τοπικού χαρακτήρα», που εξυπηρετούν τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων, ενώ γεωγραφικά κατανέμονται ανάλογα με την εμπορική σημασία του εκάστοτε δρόμου.
Τα κλειστά καταστήματα ανέρχονται σε 161, δηλαδή στο 40% του συνόλου, αγγίζοντας τα μεγαλύτερα ποσοστά «λουκέτων» που έχουν καταγραφεί για το εμπορικό κέντρο της Αθήνας. Οι διάφορες κατηγορίες καταστημάτων πλήττονται εξίσου, ενώ γεωγραφικά τα «λουκέτα» είναι λιγότερα στον κεντρικό πεζόδρομο της Αγίας Ζώνης και στον βασικό εμπορικό άξονα της Δροσοπούλου από εκείνα στη δευτερεύουσας εμπορικής σημασίας οδό Κύπρου.
Κρίσιμο στοιχείο για την εμπορική δραστηριότητα στην Κυψέλη αποτελεί η συμβολή των μεταναστών, η οποία κυμαίνεται (σε καταστήματα μεταναστών επί του συνόλου) από 10% στην Αγίας Ζώνης μέχρι 25% στη Δροσοπούλου.
Οι μετανάστες καταστηματάρχες επενδύουν κυρίως σε μίνι μάρκετ, κομμωτήρια, καταστήματα ρούχων, καφέ, τηλεφωνικά κέντρα και ανταλλακτήρια συναλλάγματος, καταστήματα τα οποία απευθύνονται τις περισσότερες φορές σε μεικτή πελατεία. Μεταξύ των κλειστών καταστημάτων «ντόπιων» και μεταναστών πλήττονται όλα εξίσου, σε ποσοστό που κυμαίνεται από 25% έως 35%, ανάλογα με τον δρόμο στον οποίο βρίσκονται.
ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ
■ Το Μεταξουργείο βρίσκεται στο δυτικό κέντρο πόλης, σε γειτνίαση με την πλατεία Ομόνοιας και την οδό Πειραιώς. Ο παραδοσιακός βιοτεχνικός χαρακτήρας της περιοχής διαφοροποιεί σημαντικά τις χρήσεις εμπορίου και υπηρεσιών, σε σχέση με την Κυψέλη και τα Εξάρχεια. Συνοπτικά, οι τρεις κύριες κατηγορίες εμπορικών δραστηριοτήτων που καταγράφονται στην περιοχή είναι η ένδυση-υπόδηση χονδρικής πώλησης, οι υπηρεσίες εστίασης και αναψυχής, τα οικοδομικά είδη και τα συνεργεία.
Η καταγραφή των επιχειρήσεων επικεντρώθηκε στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία διασχίζει κάθετα το Μεταξουργείο και καταλήγει στην πλατεία Καραϊσκάκη, στην οδό Αγησιλάου, η οποία είναι παράλληλη της οδού Πειραιώς και καταλήγει στην ευρύτερη περιοχή της Ομόνοιας, και στην οδό Κολοκυνθούς, η οποία τέμνει κάθετα τις δύο προηγούμενες.
Στους παραπάνω δρόμους καταγράφηκαν 183 ανοιχτές και 54 κλειστές εμπορικές επιχειρήσεις και υπηρεσίες. Ενώ η οδός Μεγάλου Αλεξάνδρου συγκεντρώνει εμπόριο τοπικού χαρακτήρα, κυρίως καταστήματα ειδών διατροφής και υπηρεσίες, η οδός Αγησιλάου παρουσιάζει έντονη εμπορική ομοιογένεια, κυρίως με καταστήματα ένδυσης χονδρικής πώλησης. Σε σύνολο 59 ανοιχτών καταστημάτων της οδού, 41 ανήκουν στην τελευταία κατηγορία.
Συνολικά, το ποσοστό των κλειστών καταστημάτων είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο που καταγράφεται στο κέντρο της Αθήνας και υπολογίζεται σε 23%. Ειδικότερα, το μεγαλύτερο ποσοστό κλειστών καταστημάτων καταγράφεται στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία συγκεντρώνει εμπόριο τοπικού χαρακτήρα, ενώ το μικρότερο ποσοστό στην οδό Αγησιλάου, η οποία συγκεντρώνει τον κύριο όγκο του χονδρικού εμπορίου.
Προκύπτει, λοιπόν, πως το χονδρικό εμπόριο παρουσιάζει μεγαλύτερη «ανθεκτικότητα», παρόλο που πρόκειται για μια «νέα» εμπορική δραστηριότητα, η οποία εμφανίζεται μετά το 2000 στην περιοχή. Κι ακόμα, πως το εμπόριο και οι υπηρεσίες τοπικού χαρακτήρα εμφανίζονται σημαντικά πιο περιορισμένες: μόνο 16 καταστήματα ειδών διατροφής στο Μεταξουργείο, έναντι 80 στην περίπτωση της Κυψέλης.
Η συμβολή των μεταναστών είναι και εδώ καθοριστική, αν και διαφοροποιείται γεωγραφικά: ενώ στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου καταγράφονται μόνο 6 καταστήματα μεταναστών σε σύνολο 79, κυρίως καταστήματα εστίασης και τηλεφωνικά κέντρα, στην οδό Κολοκυνθούς τα καταστήματα μεταναστών είναι σχεδόν τα μισά και στην οδό Αγησιλάου πλειοψηφούν. Και στους δύο αυτούς δρόμους, οι Κινέζοι καταστηματάρχες επενδύουν κυρίως στη χονδρική πώληση, συμπαρασύροντας μετά το 2009 άλλες 40 ίδιες επιχειρήσεις Ελλήνων καταστηματαρχών.
ΕΞΑΡΧΕΙΑ
■ Στην περιοχή των Εξαρχείων, γειτονιά κατοικίας του κέντρου της Αθήνας, ιδιαίτερη σημασία έχει η λειτουργία δύο σημαντικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εντός των ορίων της, του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, επισημαίνεται στην έρευνα.
Η έντονη παρουσία μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, διανοουμένων και καλλιτεχνών έχει οδηγήσει στη δημιουργία και ανάπτυξη μιας αγοράς ειδικού εμπορίου (βιβλίο, εκδόσεις, μουσική, είδη σχεδίου, είδη υπολογιστών) υπερτοπικού χαρακτήρα.
Σύμφωνα με καταγραφές της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, στην περιοχή εντοπίζονται, για το 2012, 453 κλειστά ισόγεια καταστήματα, 86 κενά κτίρια, κυρίως μονώροφα και διώροφα, και 21 κενά οικόπεδα. Τα κλειστά ή ερειπωμένα κτίρια, στην πλειονότητά τους νεοκλασικές κατοικίες, είναι σημάδια προηγούμενης κρίσης και άλλων αιτιών, και δεν σχετίζονται άμεσα με τη σημερινή κρίση. Η συνέχιση όμως της κρίσης μονιμοποίησε το πρόβλημα.
Η επικαιροποίηση της καταγραφής, για το 2013, εντοπίζει 467 κλειστά καταστήματα, κυρίως στους εμπορικούς δρόμους Χαριλάου Τρικούπη και Ζωοδόχου Πηγής και στις κάθετές τους, Ερεσού και Μεθώνης.
Στη μελέτη, επιλέχθηκαν τρεις χαρακτηριστικοί εμπορικοί δρόμοι (οδοί Στουρνάρη, Εμμανουήλ Μπενάκη και Ερεσού), που συγκεντρώνουν σημαντικό μέρος του ειδικού εμπορίου της περιοχής, το είδος του οποίου διαφοροποιείται και ανά δρόμο. Συγκεκριμένα, στην οδό Στουρνάρη συγκεντρώνονται καταστήματα εμπορίου κυρίως ηλεκτρονικών ειδών και ειδών υπολογιστών, καθώς και καταστήματα σχετικά με το βιβλίο και τις εκτυπώσεις. Ειδικά στο τμήμα της προς την πλατεία Εξαρχείων, συγκεντρώνονται και καταστήματα εστίασης-αναψυχής.
Στην οδό Εμμανουήλ Μπενάκη συγκεντρώνεται σημαντικός αριθμός καταστημάτων εστίασης-αναψυχής αλλά και υπηρεσιών (επισκευών) και εμπορίου τοπικού χαρακτήρα. Επίσης εντοπίζονται καταστήματα σχετικά με το ειδικό εμπόριο (βιβλίο, μουσική). Τέλος, η οδός Ερεσού αποτελεί χαρακτηριστικό δρόμο με καταστήματα σχετικά με το βιβλίο και τις εκτυπώσεις.
Τα καταστήματα ειδικού εμπορίου
Από την καταγραφή των κλειστών καταστημάτων στους τρεις παραπάνω δρόμους, προκύπτει ότι τα καταστήματα υπερτοπικού και ειδικού εμπορίου (βιβλίο, εκδόσεις, μουσική, είδη σχεδίου), που αποτελούν χαρακτηριστικό της περιοχής, συρρικνώνονται αλλά εξακολουθούν να έχουν σημαντική παρουσία. Στο σύνολο των 64 καταστημάτων της οδού Στουρνάρη, είναι κλειστά τα 20 (ποσοστό 31%). Πρόκειται κυρίως για καταστήματα ηλεκτρονικών ειδών και ειδών υπολογιστών. Στο σύνολο των 77 καταστημάτων της οδού Εμμανουήλ Μπενάκη, είναι κλειστά τα 28 (ποσοστό 36%).
Πρόκειται κυρίως για καταστήματα αναψυχής, ενώ σε σημαντικό αριθμό κλειστών καταστημάτων δεν είναι εμφανής η προηγούμενη χρήση τους. Στην οδό Ερεσού, από τα 26 καταστήματα είναι κλειστά τα 16 (ποσοστό 62%). Στην πλειονότητα των κλειστών καταστημάτων δεν είναι εμφανής η προηγούμενη χρήση τους, ωστόσο λόγω του χαρακτήρα της οδού, φαίνεται να ήταν καταστήματα βιβλίου και εκτυπώσεων.
Οπως επισημαίνουν συμπερασματικά οι επιστήμονες που πραγματοποίησαν τη μελέτη, στην Κυψέλη παραμένουν ανοιχτά καταστήματα που προσφέρουν πλήθος προϊόντων και υπηρεσιών, ανταποκρινόμενα κυρίως στις απαραίτητες καθημερινές ανάγκες ενός μεγάλου αριθμού κατοίκων. Στο Μεταξουργείο, εμφανίζει εντυπωσιακή ανθεκτικότητα μία νέα αγορά χονδρικού εμπορίου ενδυμάτων, υπερτοπικού χαρακτήρα, χάρη στον παραδοσιακό βιοτεχνικό χαρακτήρα της περιοχής και τους κατάλληλους διαθέσιμους αποθηκευτικούς χώρους.
…………………………………………………………………………………………………………
Λιγότερα τα «λουκέτα» στο ιστορικό κέντρο του Πειραιά
Σύμφωνα με τον Εμπορικό Σύλλογο Πειραιά, για το 2012, εντοπίζονται 315 κλειστά καταστήματα στο κέντρο της πόλης
Στην πόλη-λιμάνι του Πειραιά, το εμπόριο με υπερτοπικό χαρακτήρα συγκεντρώνεται εντός του ιστορικού της κέντρου. Η «παραδοσιακή» αγορά (παραδοσιακά προϊόντα, καφεκοπτεία, κρεαταγορά, ψαραγορά, βότανα κ.ά.) εξακολουθεί να βρίσκεται στην περιοχή του επιβατικού λιμένα και σε γειτνίαση με τον σταθμό του ΗΣΑΠ, ενώ το «σύγχρονο» εμπόριο τοπικού χαρακτήρα (κυρίως ένδυση και υπόδηση) εντοπίζεται στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Δημοτικό Θέατρο και την πλατεία Κοραή.
Σύμφωνα με τον Εμπορικό Σύλλογο Πειραιά, για το 2012, εντοπίζονται 315 κλειστά καταστήματα στο κέντρο της πόλης. Στη μελέτη, η καταγραφή των ανοιχτών και κλειστών καταστημάτων και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους εξειδικεύτηκε σε τρεις κεντρικούς εμπορικούς δρόμους: την οδό Τσαμαδού, χαρακτηριστικό δρόμο της «παραδοσιακής» εμπορικής αγοράς, την οδό Σωτήρος Διός, κεντρικό εμπορικό πεζόδρομο της πόλης, και την οδό Πραξιτέλους, χαρακτηριστικό δείγμα της εικόνας των εμπορικών δρόμων που τέμνουν την οδό Σωτήρος Διός και αποτελούν μαζί με την τελευταία κέντρο της «σύγχρονης» αγοράς της πόλης.
Στους παραπάνω εμπορικούς δρόμους, καταγράφονται 206 ανοιχτά καταστήματα σε σύνολο 246, δηλαδή το 83,7% του συνόλου, τα οποία παρουσιάζουν ποικιλία σε προϊόντα και υπηρεσίες. Κυριαρχούν τα καταστήματα λιανικού εμπορίου και κυρίως ειδών ένδυσης, αξεσουάρ και ειδών σπιτιού, ενώ ακολουθούν, σε σημαντικούς αριθμούς, τα καταστήματα εστίασης, οι υπηρεσίες ομορφιάς και τα καταστήματα ειδών διατροφής. Ολα τα παραπάνω αφορούν καταστήματα και υπηρεσίες υπερτοπικού χαρακτήρα, που κατανέμονται γεωγραφικά ανάλογα με την εμπορική σημασία του εκάστοτε δρόμου.
Στην οδό Σωτήρος Διός, κυριαρχεί το λιανικό εμπόριο (κυρίως ένδυσης), ενώ παρατηρείται ότι πληθαίνουν τα καταστήματα εστίασης-αναψυχής, γεγονός που μεταβάλλει σταδιακά τον παραδοσιακό της χαρακτήρα. Στην οδό Τσαμαδού, κυριαρχούν τα καταστήματα ειδών ένδυσης, αξεσουάρ και ειδών σπιτιού, ενώ στο τμήμα της οδού που βρίσκεται κοντά στον ΗΣΑΠ, εμφανίζονται καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα. Τέλος, στην οδό Πραξιτέλους, κυριαρχεί το λιανικό εμπόριο, αλλά και οι υπηρεσίες ομορφιάς.
Στους παραπάνω τρεις δρόμους, τα κλειστά καταστήματα ανέρχονται σε 40, δηλαδή σε ποσοστό 16,3% του συνόλου, πολύ χαμηλότερο από τα ποσοστά «λουκέτων» στις κεντρικές περιοχές της Αθήνας. Παρατηρείται ότι οι διάφορες κατηγορίες καταστημάτων πλήττονται εξίσου, ενώ γεωγραφικά τα «λουκέτα» είναι λιγότερα στην οδό Σωτήρος Διός σε ποσοστό 11,4%, έπεται η οδός Τσαμαδού με ποσοστό 12% και, με συγκριτικά υψηλότερο ποσοστό κλειστών καταστημάτων, 28,8%, ακολουθεί η οδός Πραξιτέλους.
