Ηρθα μες στη νύχτα/ για να τα πασαλείψω όλα/ ήρθα για τ’ όνομά σου/ ήρθα για να το γράψω/ με σπέρμα.
Της Μικέλας Χαρτουλάρη
Είναι ο πολυτάλαντος Μπορίς Βιάν, ο απαγορευμένος «συγγραφέας της εφηβείας», ο αντιμιλιταριστής τραγουδοποιός, ο βασιλιάς της νύχτας στο ανήσυχο Παρίσι του ’50, ο εχθρός των χρηστών ηθών της αντιδραστικής 4ης Γαλλικής Δημοκρατίας, και μιλά για την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ταυτόχρονα για την πορνογραφία. Την πορνογραφία, που ξεγυμνώνει την αλήθεια και τη μεταχειρίζεται όπως αρμόζει σε μια γυμνή γυναίκα ολοπρόθυμη και συναινούσα.
Αυτό το ποίημα παρωδεί την περίφημη «Ελευθερία», που είχε γράψει ο Πολ Ελιάρ το 1942, και είναι το πιο ήπιο από τα επτά κείμενα των Πορνογραφικών γραπτών του Βιάν, τα οποία δημοσιεύονται πρώτη φορά στα ελληνικά, σε εμπνευσμένη μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη (εκδ. Νεφέλη). Εχουν περάσει 54 χρόνια από τον πρόωρο θάνατο του δημιουργού τους σε ηλικία 39 χρόνων (1959) και η απελευθερωμένη (;) πια δυτική κοινωνία έχει εθιστεί, στο μεταξύ, στον εμπορευματοποιημένο ερωτισμό και στην πλαστικοποιημένη σεξουαλικότητα, αλλά τα γραπτά αυτά δεν έχουν χάσει την υπονομευτική τους δύναμη.
Το γυναικείο φύλο, που σαν λάμα ξυραφιού κόβει σε φέτες το αρσενικό όργανο, είναι μια από τις πιο ωμές εικόνες στο βιβλίο αλλά δεν είναι η μόνη. Ο ερμαφρόδιτος Δρένκουλας, ο οποίος εκπαιδεύει έναν άβγαλτο νέο στην υπέρτατη ηδονή αξιοποιώντας όλες τις οπές και τα όργανα που διαθέτει, ο καρδινάλιος που είναι έτοιμος «να τα ξεκωλιάσει όλα» μέσα στην εκκλησία, «αρσενικό, θηλυκό, γαϊδάρα ή κολοκύθα», ενώ παράλληλα προσκαλεί τους πιστούς να πλένουν τα δόντια τους, οι «μουναρπάχτρες» τριβάδες, τις οποίες ο αφηγητής λοιδορεί κι έπειτα ποθεί, ή «τ’ αγγούρ’, τ’ χουντρό, τ’ μακριό, τ’ πράσιν’» που κοκκινίζει από τα χαϊδολογήματα της επαρχιωτοπούλας (σε ένα «Εμβατήριο» γραμμένο στην ιδιόλεκτο της Νεβέρ και μεταφρασμένο στο γλωσσικό ιδίωμα της Αιτωλοακαρνανίας!), είναι όλα εκφάνσεις της ανυπακοής του Βιάν απέναντι στους ηθικούς και κοινωνικούς κανόνες του επίσημου κράτους που «επιτίθεται στην ατομική ελευθερία». Το εξηγεί στο μεγαλύτερο κείμενο της συλλογής (36 σελ.) για τη «Χρησιμότητα μιας ερωτικής λογοτεχνίας», το οποίο παρουσίασε σε μια διάλεξη στο κέντρο του Παρισιού το 1948. Εκεί, κατεδαφίζει τον Μαρκήσιο ντε Σαντ αλλά και την «ερωτική ψευδο-λογοτεχνία» και χρίζει τους ελευθεριάζοντες συγγραφείς «απόστολους μιας μελλοντικής και διαλεκτικής επανάστασης».
Ο Βιάν ήταν 28 χρόνων τότε, γοητευτικός και γεροδεμένος, με ασθενική καρδιά, τρομπετίστας της τζαζ στο διάσημο κλαμπ «Ταμπού» (με δίπλωμα και θητεία μηχανικού), έκανε παρέα με το ζευγάρι Σαρτρ- Μποβουάρ και τον Ρεμόν Κενό, είχε γράψει το μυθιστόρημα Ο αφρός των ημερών (Νεφέλη) και, με αμερικανικό ψευδώνυμο (Βέρνον Σάλιβαν), ένα άλλο, σκληρό, που είχε μόλις γίνει μπεστ σέλερ. Επρόκειτο για το Θα φτύσω στους τάφους σας (Τόπος), που του κληροδότησε τον τίτλο του επικίνδυνου πορνογράφου. Αφηγητής, ένας μαύρος με λευκό δέρμα που γίνεται μακελάρης από εκδίκηση προς τους λευκούς ρατσιστές που λιντσάρισαν τον αδελφό του. Ενα από τα εγκλήματά του, όπου η βία συνδυάζεται με μια πρωτόγονη σεξουαλικότητα, «αντιγράφηκε» ακριβώς σε μια δολοφονία, και έτσι ξέσπασε το σκάνδαλο που εκτίναξε τις πωλήσεις του βιβλίου αλλά και έστειλε τον συγγραφέα στα δικαστήρια (1949) για προσβολή των χρηστών ηθών. Η επόμενη μεγάλη πράξη ανυπακοής του Βιάν, που θα προκαλέσει τα πολιτικά ήθη την εποχή που η Γαλλία αρχίζει τον πόλεμο της Ινδοκίνας, θα είναι το αντιπολεμικό τραγούδι «Ο λιποτάκτης» (1954) που ακόμα ενοχλεί. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία που ακολούθησε τα Πορνογραφικά γραπτά του 1942-1954.
Για τον Βιάν ο ερωτισμός στη λογοτεχνία είναι η απόλυτη έκφραση μιας ελεύθερης και ανεξάρτητης σκέψης, η εγγύηση της ατομικής ελευθερίας, το βασικό τεκμήριο ζωτικότητας του συγγραφέα. Και, όπως έλεγε στη διάλεξή του, η ερωτική λογοτεχνία είναι χρήσιμη ως «ανακούφιση από την καταπιεστική δύναμη των συμβατικών κωδίκων». Ιδίως αφού κυριαρχεί μια «συνωμοσία του “βλαβερού”» που ορίζεται από τις κοινωνικές προκαταλήψεις και τις κρατικές διατάξεις και αναπαράγεται από την αστυνομία, τις εφημερίδες, τους συλλόγους γονέων, τις οργανώσεις της νεολαίας, τους Αμερικανούς κινηματογραφικούς παραγωγούς κ.ο.κ.
Ανάλαφρο και ασεβές, το κείμενο της διάλεξης ισορροπεί ανάμεσα στο παίγνιο και τη σοβαρότητα, στον αναστοχασμό και το σκώμμα, στη βιτριολική διάθεση και την παιδαγωγική πρόθεση. Πίσω από αυτό κι από άλλα ερωτικά γραπτά του κρύβεται ένας Βιάν που ταλανίζεται από μια εσωτερική αγωνία σχετική και με την αρρώστια του, που τροφοδοτεί τα οράματά του με ωμότητα. Ωμότητα που πάντα συνδυάζεται με τον πόθο για γυναίκες φρικιαστικά όμορφες και με το όνειρο του ανέφικτου έρωτα, όπου η ψυχή και το φύλο γίνονται ένα. Αλλωστε, το γράφει στο Κόκκινο χορτάρι, «σεξουαλικά σημαίνει με την ψυχή μου».
