Σημαντικές επέτειοι στον χρόνο που έρχεται
Του Δημήτρη Γκιώνη
«Πάει ο παλιός ο χρόνος, ας γιορτάσουμε παιδιά…» λέει το άσμα των ημερών. Τώρα, τι να γιορτάσουμε δεν το ξεκαθαρίζει: τον (εν προκειμένω) παλιό, κακό, ψυχρό κι ανάποδο που φεύγει και τη χαρά της προσδοκίας του νέου, ή να γιορτάσουμε, έτσι κι αλλιώς –και για τον φευγάτο και για τον ερχόμενο!
Ανήκω σ’ αυτούς που ό,τι και να συμβεί διατηρώ μιαν αισιοδοξία: «Κι αυτό θα περάσει», λέει άλλωστε ένας καζαντζακικός τύπος. «Αν σου συμβεί κάτι κακό, σκέψου ότι μπορούσε να σου συμβεί κάτι χειρότερο», γράφει σ’ ένα διήγημά του ο Τσέχοφ. Η γενιά μου δεν περνάει άλλωστε τα χειρότερα (αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει και να τα ανέχεται).
Χαμένες ευκαιρίες
Πάει ο παλιός ο χρόνος, και λέω να σταθώ σε κάποια, σχετικά πρόσφατα, σημαντικά συμβάντα –εννοώ στην Ελλάδα- που το 2014 συμπληρώνουν «στρογγυλά» χρόνια. Εψαξα λοιπόν τα χαρτιά και τη μνήμη μου, και ιδού μερικά (με την επιφύλαξη ότι όλο και κάτι σημαντικό μπορεί να μου ξέφυγε). Και φυσικά, κυρίως, γεγονότα που αφορούν τον πολιτιστικό χώρο. Αλλά πριν (εξ ου και το κυρίως), για να δέσει καλύτερα το πράγμα, μια αρπαχτή σε κάποια πολιτικο-ιστορικά – για να καταδειχθούν περισσότερο οι χαμένες ευκαιρίες και η εκτίμηση ότι δεν διδασκόμαστε τίποτα από το παρελθόν:
* Εβδομήντα χρόνια από τη λήξη της γερμανικής κατοχής (1944), για να ακολουθήσει το Δεκεμβριανό μακελειό και ο εμφύλιος, με το κυνήγι των «αντιφρονούντων» από τη νικήτρια παράταξη, που κράτησε ώς το 1974. Πενήντα (1964) από την ανάληψη (μετά τις θριαμβικές επαναληπτικές) της εξουσίας από την Ενωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, η οποία ωστόσο εξέθρεψε τους αποστάτες, που έστρωσαν το χαλί στη δικτατορία. Σαράντα από την πτώση της χούντας –αφού πριν άναψε το πράσινο φως στους Τούρκους για τον άγριο τεμαχισμό της Κύπρου– και τον εξοστρακισμό της βασιλείας.
Και περνάω στα περισσότερο οικεία (όπου, εκτός των άλλων, καταφαίνεται και η ταχύτητα με την οποία φεύγει ο πίσω μας χρόνος):
* Τετρακόσια χρόνια από τη γέννηση του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου – Ελ Γκρέκο, και το υπουργείο Πολιτισμού ανακήρυξε το 2014 Ετος Ελ Γκρέκο, με εκδηλώσεις σε Ελλάδα (ειδικότερα στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη) και Ισπανία.
* Δέκα από την Ολυμπιάδα του 2004, που πήραμε με μύρια βάσανα, εκτελέσαμε άψογα (άγνωστο ακόμα με ποιο οικονομικό κόστος –πολλοί υποστηρίζουν ότι στον λογαριασμό που πληρώνουμε συμπεριλαμβάνεται κι αυτό), εισπράττοντας διεθνή εγκώμια («ευκαριστούμε Ελλάντα»!), αλλά με αναξιοποίητες και ρημαδιασμένες τις περισσότερες ακριβοπληρωμένες ολυμπιακές εγκαταστάσεις.
Αξέχαστοι
* Είκοσι (1994) από τον θάνατο της Μελίνας Μερκούρη και του Μάνου Χατζιδάκι, που μας λείπουν, αλλά παραμένουν ολοζώντανοι με το έργο τους (αν ζούσαν, πάντως, η Μελίνα το 2014 θα ήταν 94 ετών και ο Χατζιδάκις 89).
* Τριάντα από τον θάνατο του Βασίλη Τσιτσάνη, του Γιάννη Σκαρίμπα και του Μάνου Κατράκη, 40 του Κώστα Βάρναλη και του Κοσμά Πολίτη, 10 της Διδώς Σωτηρίου και της Ελένης Καζαντζάκη (συζύγου του Νίκου Καζαντζάκη και συγγραφέως, μεταξύ άλλων, του «Ασυμβίβαστου» –βιογραφία του Καζαντζάκη), 5 της Δανάης Στρατηγοπούλου (της αξέχαστης Δανάης– κι ας μην ξαναθυμίσω πώς «έφυγε»).
* Κι επειδή παραμεγάλωσε η αναφορά στο θανατικό, να σταθώ σε κάποιες γεννήσεις: Εκατόν τριάντα από τη γέννηση του Κώστα Βάρναλη, 125 του Βασίλη Ρώτα, 120 της Ελλης Αλεξίου, 110 του Γιάννη Τσαρούχη, της Μέλπως Αξιώτη και της Λιλίκας Νάκου, 100 του χαράκτη Α. Τάσσου.
* Τέλος, το 2014 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών. Αφορμή, ο θάνατος ενός άπορου δημοσιογράφου, του οποίου η κηδεία έγινε με έρανο μεταξύ συναδέλφων. (Ετσι κι αλλιώς, άποροι ήταν τα χρόνια εκείνα οι δημοσιογράφοι, γνωστοί λόγιοι οι περισσότεροι, με μοναδικό τρόπο βιοπορισμού τη δημοσιογραφία – σ’ εφημερίδες και περιοδικά είδαν άλλωστε το φως και τα πιο πολλά έργα τους. Και ιδού τώρα θύματα της κρίσης και οι δημοσιογράφοι). Στα εκατόχρονα της ΕΣΗΕΑ θα είναι αφιερωμένο το ημερολόγιο του 2014, του Μορφωτικού της Ιδρύματος, μνημονεύοντας ιδιαίτερα έναν αντιπροσωπευτικό εκδότη, δημοσιογράφο, λόγιο και δάσκαλο, τον Βλάση Γαβριηλίδη (1848-1920).
Με το καλό!
