Η σύντροφος του μεγάλου μας ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925-2005) έφυγε από τη ζωή και κηδεύεται την Παρασκευή. Αφησε σπουδαίο θεωρητικό και μεταφραστικό έργο και τιμήθηκε για το σύνολο της προσφοράς της το 1996 με Ειδικό Βραβείο Λογοτεχνίας

 

Μια σημαντική δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφράστρια, η Νόρα Αναγνωστάκη, έφυγε από τη ζωή την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στα 83 της χρόνια. Τον τελευταίο μήνα νοσηλευόταν σε ιδιωτική κλινική. Η κηδεία της θα γίνει αύριο Παρασκευή στις 14.30 στο κοιμητήριο του Κόκκινου Μύλου στη Νέα Φιλαδέλφεια.

 

Η Νόρα Αναγνωστάκη δεν ήταν απλώς αγαπημένη σύντροφος του μεγάλου μας ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925-2005) και μητέρα του μονάκριβου γιου τους, Ανέστη. Υπήρξε από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 μια από τις πιο εξωστρεφείς, και συγχρονισμένες με τα νεότερα λογοτεχνικά ρεύματα, φωνές της ελληνικής κριτικής. Εγραψε αρκετά βιβλία, ενώ για τη συνολική της προσφορά τιμήθηκε το 1996 με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Γεννήθηκε το 1930 στην Αθήνα.

 

Οι ρίζες της ήταν από την Κρήτη και τη Μικρά Ασία. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά δεν δικηγόρησε ποτέ. Στη Θεσσαλονίκη μάλιστα εργάστηκε ως βιβλιοπώλις.

 

Υπήρξε υπεύθυνη για την παρουσίαση κειμένων λογοτεχνίας και θεωρίας της λογοτεχνίας στο περιοδικό «Κριτική», όπου και έκανε την πρώτη της εμφάνιση με το δοκίμιο «Προοίμιο στην ποίηση της Ελένης Βακαλό». Συνεργάστηκε, επίσης, με τα περιοδικά «Ενδοχώρα», «Νέα Πορεία» και «Χρονικό». Συμμετείχε στην περίφημη έκδοση «Δεκαοκτώ κείμενα» κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1970).

 

Το κριτικό έργο της χαρακτηρίζεται από υψηλή θεωρητική κατάρτιση, όσον αφορά τουλάχιστον τους Γάλλους θεωρητικούς της εποχής της και τα προτάγματα του γαλλικού «Νέου μυθιστορήματος», και ταυτόχρονα, από μια πρωτότυπη και διεισδυτική ματιά σε προπολεμικούς και μεταπολεμικούς δημιουργούς: Μίλτο Σαχτούρη, Ελένη Βακαλό, Γιώργο Σεφέρη, Δ. Π. Παπαδίτσα, Κλείτο Κύρου κ.ά.

 

Δημοσίευσε τα βιβλία «Διαδρομή: δοκίμια κριτικής 1960-1995» (Νεφέλη, 1995), «Πνευματικές ασκήσεις», (Στιγμή, 1988) και «Μαγικές εικόνες» (Νεφέλη, 1980). Συμμετείχε με δοκίμιά της στα συλλογικά έργα:

 

Εισαγωγή στην ποίηση του Σεφέρη (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2013), Εισαγωγή στην ποίηση του Ελύτη (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2009), Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2009), Για τον Βαγενά (Αιγαίον, 2001), Για τον Σινόπουλο (Αιγαίον, 2000), Για τον Σαχτούρη (Αιγαίον, 1998). Μετέφρασε τα μυθιστορήματα «Με λένε Αράμ» του Γουίλιαμ Σαρογιάν (Νεφέλη, 1989) και το «Σπίτι των ραντεβού» του Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ (Νεφέλη, 1980).

 

Τα κίτρινα παπούτσια του Σεφέρη

 

Αναδημοσιεύουμε λίγα αποσπάσματα από ένα καταπληκτικό κείμενό της με τίτλο «Ο ποιητής μου φορούσε κίτρινα πάνινα παπούτσια», που αναφέρεται στον νομπελίστα ποιητή.

 

* Ερχεται στη Θεσσαλονίκη το ’62, στο τελευταίο μάθημα που έκανε γι’ αυτόν ο Σαββίδης. Τον βλέπω για πρώτη φορά. Το σώμα του έδινε πιο πολύ την εντύπωση του βάρους και όχι του πάχους. Βαρύ σώμα, βαρύ κεφάλι, σοβαρά βυζαντινά μάτια, πολύ μελαχρινός. Μιλούσε αργόσυρτα με κάποιους μελωδικούς τόνους στη φωνή. Μειλίχιος και ευγενικός στους τρόπους. Μετά το μάθημα του Σαββίδη λέει και ο Σεφέρης λίγα λόγια και τελειώνει με ένα «Ο Θεός μαζί σας» που με προβληματίζει. Δεν τον είχα για θεοσεβούμενο. Πίστευα ότι ήταν ειδωλολάτρης και παγανιστής. Τώρα, ψάχνοντας λιγάκι, βρίσκω και άλλες επικλήσεις στον Θεό. Το χειρόγραφο Σεπ. ’41 τελειώνει με τη φράση: «Ο Θεός να βοηθήσει». Η δήλωση εναντίον της χούντας κλείνει με τη φράση «Παρακαλώ τον Θεό…». Ισως λοιπόν να μην ήταν συμβατικές αυτές οι επικλήσεις όπως όλοι τις χρησιμοποιούμε αυθόρμητα σε κάποιες δύσκολες ώρες. Κάποτε πέρασε από το μυαλό μου ότι ο Σεφέρης διακατεχόταν από την ιδέα μιας ιερής αποστολής απέναντι στον ελληνισμό και στις αξίες του. Και αν όντως ήταν τόσο αποστολικός, μήπως αυτό οφειλόταν σε αυτή τη βαθιά κρυμμένη χριστιανική του φλέβα;

 

* Ο θάνατός του μας κόστισε πολύ. Τον έκλαψα σαν δικό μου άνθρωπο. Βάλαμε στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου τη φωτογραφία του και όλα του τα βιβλία που τα έφερα από το σπίτι. Εμπαινε κόσμος και γύρευε να τα αγοράσει. Ο Μανόλης (σ.σ. Αναγνωστάκης) πήγε στην κηδεία του και ήταν αυτός που, όταν τέλειωσε η νεκρώσιμη ακολουθία, φώναζε: «Αθάνατος» και όλοι με ένα στόμα επανέλαβαν: «Αθάνατος». Λίγο καιρό μετά έρχεται η Μαρώ ένα βραδάκι στο μαγαζί με το τουρμπάνι στο κεφάλι. «Ηρθα να σας φέρω κάτι πράγματα για να μας θυμάστε» μου λέει. «Αυτή την πίπα του Γιώργου για τον Μανόλη και αυτό το κολιέ από κοράλλι για σένα. Το είδα σε μια βιτρίνα στο Λονδίνο και μου άρεσε τόσο που ο Γιώργος μπήκε μέσα και μου το αγόρασε. Τι το κοιτάς; Φόρεσέ το».

 

* Η τελευταία εικόνα του που μου έρχεται τώρα. Καλοκαίρι, μεσημέρι, στο σπίτι του. Είναι όρθιος, φοράει ριχτό πουκάμισο, κοντομάνικο και κατακίτρινα πάνινα παπούτσια που ταιριάζουν πολύ ωραία με το ηλιοκαμένο του πρόσωπο. Μια νότα ροκ που ειρωνευόταν τη σοβαροφάνεια, τα κίτρινα πάνινα παπούτσια.

 

 

 

• Για τον θάνατο της Νόρας Αναγνωστάκη ανακοίνωση έβγαλε και η Εταιρεία Συγγραφέων, της οποίας ήταν ιδρυτικό μέλος.

 

Β.Γεωργ.