«Μανδραγόρας»: τα 20χρονα ενός γνωστού – άγνωστου περιοδικού
Του Δημήτρη Γκιώνη
Ενα τεύχος περιοδικού, που θα μπορούσε να είναι τρία, καθώς είναι αφιερωμένο σε τρεις επιφανείς πνευματικές προσωπικότητες: Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι (9 σελίδες), Νίκος Γκάτσος (30), Γιάννης Δάλλας (70). Κι από κοντά: εκτενές κείμενο για τον Καβάφη (6 σελίδες), ποιήματα και πεζά νεότερων Ελλήνων λογοτεχνών, αλλά και μεταφράσεις ξένων (όπως Πωλ Ελυάρ), κριτικές, μαζί μ’ ένα μικρό αφιέρωμα στον ζωγράφο Σωτήρη Σόρογκα, του οποίου σχέδια κοσμούν το τεύχος, συμπεριλαμβανομένου και του εξωφύλλου. Σύνολο σελίδων – καλαίσθητων και μεγάλου σχήματος: 168.
Είναι ο «Μανδραγόρας», τετραμηνιαίο περιοδικό για την τέχνη και τη ζωή, όπως αυτοπροσδιορίζεται, τεύχος 49, Νοέμβριος 2013, έτος εικοστό πρώτο (κι ας προσθέσω και την τιμή: 10 ευρώ). Πόσοι το ξέρουν (στα τόσα χρόνια που κυκλοφορεί) και πόσα περιοδικά του είδους επιβιώνουν στη συνεχιζόμενη πολλαπλή κρίση;
Ευχαριστώ κατ’ αρχάς τους ανθρώπους που μου το στέλνουν, χωρίς να γνωρίζω διευθυντή (Κώστας Κρεμμύδας) και λοιπούς συνεργάτες. Ελάχιστο «αντίδωρο» η παρούσα αναφορά. Διαβάζω στο εισηγητικό Γράμμα της σύνταξης:
Πώς επιβιώνει
«[…] Αλλά τι σημαίνει σε μια αγορά, σ’ έναν κύκλο φανατικών αναγνωστών (στην καλύτερη), ενημερωμένων (στη συνήθη: «Τον ξέρω τον Μανδραγόρα, αλλά δεν έτυχε να τον αγοράσω»), ή αδιάφορων περί τα καλλιτεχνικά (στη χειρότερη: «Ο Μανδραγόρας δεν είναι ένα μαγαζί με βότανα στον Πειραιά;»), η συμπλήρωση 20 χρόνων ζωής, ο στόχος των 50 τευχών; Εδώ ο Χρήστος Ηλιόπουλος έκλεισε τα μάτια του πριν τα 44, με τον (δικό μας) Μανδραγόρα να’ χε μόλις προσμετρήσει ζωή τριών χρόνων.
»Ποια σημασία και βαρύτητα για μια ολόκληρη κοινωνία που λειτουργεί σε τέτοια μεγέθη, όπου διακυβεύονται τόσα συμφέροντα, και ενσκήπτουν τόσες συγκρούσεις, μπορεί να έχει η αγωνία της στοιχειοθεσίας, ο αριθμός των 8σέλιδων, το κόστος των τσίγκων, η προαγορά του χαρτιού ή η αύξηση κατά 150% των ταχυδρομικών τελών; Ποιον ενδιαφέρουν τα χιλιάδες χαμένα βράδια, τα κουβαλήματα, οι επιστροφές, η υπερκοστολόγηση του πρακτορείου διανομής «Ευρώπη», τα απλήρωτα τεύχη από την Εστία και τον Τούμπα, τα τεράστια αναποτελεσματικά κείμενα που περισσότερο κανακεύουν τον ναρκισσισμό του συγγραφέα παρά απαντούν / συναντιούνται στα (ουσιώδη) ερωτήματα του αναγνώστη».
Και περνάω στο μικρό αφιέρωμα στον Μαγιακόφσκι, που αρχίζει μ’ ένα κείμενο του Κώστα Κρεμμύδα: «Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι. Ποίηση και Επανάσταση». Και στη συνέχεια, από το Ανθολόγιο ποιημάτων: «Για το θάνατό μου να μην κατηγορήσετε κανένα / και παρακαλώ να λείψουν τα κουτσομπολιά. / Το απεχθανόταν αυτό φοβερά ο μακαρίτης», συνιστά στο τελευταίο του ποίημα «Σε όλους» ο Μαγιακόφσκι, που τερμάτισε τη ζωή του το 1930, στα 37 του. Ούτε η δόξα ούτε η εύνοια του Κόμματος στάθηκαν ικανά να τον κρατήσουν. Και οι κραυγές του στο «Σύννεφο με παντελόνια»: «Κάτω ο έρωτάς σας! / Κάτω η τέχνη σας! / Κάτω το καθεστώς σας! / Κάτω η θρησκεία σας!»
Διαχρονικός Γκάτσος
Ακολουθεί το αφιέρωμα στον Νίκο Γκάτσο – επιμέλεια Ξένη Σκαρτσή, κείμενα Αλέξη Ζήρα, Αγαθής Δημητρούκα, Αμυ Μιμς, Μάνιας Παπαδημητρίου, Βασίλη K. Καλαμαρά, Maria Caracausi. Kαι μαζί κριτικές και χαρακτηριστικά ποιήματα του Γκάτσου. Ενα από αυτά: «Τα γερόντια», από την ενότητα «Τα κατά Μάρκον» (που μελοποίησε ο Σταύρος Ξαρχάκος και τραγουδά ο Γιώργος Νταλάρας): «Μ’ ένα δόντι / με βαμμένα τα μαλλιά / σκαρφαλώσαν οι γερόντιοι / στις πατρίδας τα σκαλιά. / Καθώς παν για τα ογδόντα / ίδιοι και παράλληλοι / το πολύ για καμιά τσόντα / είναι πιο κατάλληλοι. / […] Μα θα’ ρθούν καινούρια χρόνια / μ’ όνειρα κι οράματα / δίχως λόγους και μπαλκόνια / κι άχρηστα προγράμματα. / Βρε, για να σωθεί η Ελλάδα / στους καιρούς τους ύστατους / βρείτε κάπου μια καιάδα / και γκρεμοτσακίστε τους».
Και φτάνω στο αφιέρωμα στον Γιάννη Δάλλα, που διανύει την ένατη δεκαετία – πολυβραβευμένος ποιητής, δοκιμιογράφος, πανεπιστημιακός, μεταφραστής. Γράφουν: Ευαγγελία Αρ. Ντάτση, Πέτρος Γκολίτσης, Σταύρος Σταμπόγλης, Βούλα Σκαμνέλου, Παναγιώτης Νούτσος, Ερωτόκριτος Μωραΐτης, μαζί με κείμενα του ίδιου του Δάλλα, ποιήματα, κριτικές. Μόλις που προλαβαίνω ένα δίστιχό του: «Υστατη έκκληση». «Είστε να πάμε σ’ άλλους ουρανούς στην αγκαλιά του ανείπωτου /μακριά απ’ την πολυγαμική ζούγκλα των λέξεων;».
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Στο πλαίσιο
Διαβάζοντας την περασμένη εβδομάδα στο ημέτερο φύλλο για τη (συνεχιζόμενη) φυγάδευση στα ξένα δισεκατομμυρίων ευρώ, εύκολα βγαίνει το συμπέρασμα ότι εκεί υπάρχουν τα (περισσότερα τουλάχιστον) λεφτά, που έλεγε και ο πρώην (χωρίς όμως και να τ’ αναζητήσει): 24.710 οι περιπτώσεις μόνο στην τριετία 2009-2011, από τις οποίες έχουν ελεγχθεί μόλις 44, επιβλήθηκαν πρόστιμα (καθ’ ότι, προφανώς, παρανόμως αποκτηθέντα) ύψους 7,2 εκατ. ευρώ, για να εισπραχθούν 2 εκατομμύρια. Με τον ρυθμό δε που προχωρούν οι έλεγχοι, προστίθεται, θα απαιτηθούν 550 χρόνια! Είσαι νομοταγής και… επιμένεις ελληνικά; Καλά να πάθεις.
Και κάτι καλό: Δεν παρουσιάζουν την αναμενόμενη ζήτηση, ειδικότερα μεταξύ νέων, τα ebooks, διαβάζω αλλού. Που σημαίνει ότι το τυπωμένο βιβλίο αντέχει – δεν θα καταντήσει μουσειακό. Προσωπικά βρίσκω εφιαλτικό τον εγκλωβισμό ενός βιβλίου σ’ ένα ηλεκτρονικό μαραφέτι (εκτός αν πρόκειται για εγκυκλοπαίδεια ή κάτι συναφές, οπότε πάει στα κομμάτια). Αναντικατάστατη η –ερωτική θα ’λεγα– σχέση με το τυπωμένο και τη βιβλιοθήκη.
«Καλά, δεν έχετε κάποιο χριστιανικό όνομα – γιατί προτιμάτε τα ειδωλολατρικά αρχαία;», ζόριζαν παλιότερα σε βαφτίσια οι ιερείς γονείς και νονούς. Ιδού, όμως, όπως παρατηρώ και σε φετινά ημερολόγια, δεν υπάρχει αρχαίο όνομα που να μην περιλαμβάνεται στο εορτολόγιο. Ενδεικτικά: Αλκιβιάδης, Απόλλων, Ασκληπιός, Αχιλλέας, Διογένης, Ερμής, Ηρακλής, Ιάσων, Πλάτων, Σοφοκλής, Σωκράτης… Θα είχε ενδιαφέρον να γνωρίζαμε τον βίο και τα έργα των «θαμμένων» στο παρελθόν αυτών χριστιανών αγίων, οσίων και μαρτύρων – γιατί αποκλείεται να πρόκειται για τους γνωστούς των καιρών του δωδεκάθεου.
ΚΑΙ… Θα ’θελες δηλαδή να ζεις στην Αμερική μ’ αυτό το ψοφόκρυο;
