«Mε δεκάδες σενάρια να έχουν διατυπωθεί, πιο ρεαλιστικό μοιάζει αυτό της αναθεώρησης των Συνθηκών της Ε.Ε. σε μια κατεύθυνση χαλάρωσης της δημοσιονομικής αυστηρότητας και ενίσχυσης της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών»
Του Σταύρου Τασιόπουλου*
Η σημερινή κατάσταση αναφορικά με το τι ισχύει και τι δεσμεύει την Ελλάδα στο πλαίσιο της ευρωζώνης είναι συγκεκριμένη και ξεκάθαρη από πλευράς νομικών κειμένων. Η Συνθήκη για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση, που ισχύει από 1/1/2013, σε συνδυασμό με τον Κανονισμό 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, ορίζει το πλαίσιο στο οποίο θα επέλθει η ενίσχυση της νομισματικής ένωσης στην Ε.Ε. Αυτό δεν είναι άλλο από τον αυστηρό έλεγχο των δημοσιονομικών δεδομένων της κάθε χώρας-μέλους της ζώνης του ευρώ. Με βάση το προοίμιο της Συνθήκης για τη Σταθερότητα δίνεται μια σαφής εικόνα της κατεύθυνσης που έχει επιλεγεί από τις χώρες του ευρώ για την περαιτέρω κοινή πορεία τους και ακόμη ζητείται η ενσωμάτωση των προτάσεων αυτής στις Συνθήκες της Ε.Ε. ώστε να αποτελούν πλέον κοινή βάση ακόμα και για τις χώρες-μέλη εκτός ευρωζώνης. Πρόκειται δηλαδή για μια κατεύθυνση όπου κάθε κράτος-μέλος καλείται να εξετάσει κατά πόσον μπορεί να αντεπεξέλθει στις δεσμεύσεις αυτές ή κατά πόσον αυτές το οδηγούν να επιλέξει, εκτός των Συνθηκών, μια αυτόνομη νομισματική πορεία.
Ομως και αυτή η συμφωνία οφείλει να συμβαδίζει με το Δίκαιο της Ε.Ε. και με τα όσα οι Θεμελιώδεις Συνθήκες της Ε.Ε. ορίζουν, κάτι που προκύπτει σαφώς από το Αρθρο 2 ΣΕΕ (Συνοχή και σχέση με το Δίκαιο της Ενωσης).
Αυτό δηλαδή που τίθεται πλέον ως κυρίαρχο ζήτημα είναι η σχέση του Δικαίου των Συνθηκών της Ε.Ε. με τις αποφάσεις για τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ. Πώς και σε ποια βάση οι χώρες που συνιστούν και την Ε.Ε. και την ευρωζώνη αποφασίζουν σύμφωνα με τις καταστατικές Συνθήκες και κατά πόσον θεσμοθετείται ένας αυτοματισμός της ισχύος αποφάσεων συγκεκριμένης κατεύθυνσης για την ακολουθούμενη πολιτική των κρατών-μελών.
Εν προκειμένω, η λήψη των αποφάσεων αφορά συσχετισμούς πολιτικής ισχύος και διαπραγμάτευσης καθότι τόσο η λειτουργία του κοινοβουλίου όσο και της Επιτροπής αντανακλά πολιτικές θέσεις και κατ’ επέκταση τις κυρίαρχες τάσεις εντός της Ε.Ε. Για παράδειγμα, όσον αφορά τη Συνθήκη για τη Σταθερότητα, αν η ελληνική πλευρά είχε ενστάσεις ή ακόμα και άλλες προτάσεις, είχε μια πρακτική κίνηση να κάνει: να μη συνυπογράψει τη Συνθήκη αυτή.
Ομως η συγκεκριμένη αφορά θέμα που εντείνει την ενισχυμένη συνεργασία, όπως προβλέπεται στο άρθρο 20 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση και στα άρθρα 326 έως 334 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και ειδικότερα αφορά τις χώρες που υλοποιούν την οικονομική ενοποίηση μετέχοντας στη ζώνη του ευρώ. Αρα η μη συνυπογραφή θα οδηγούσε και εκτός ευρωζώνης, μια και η Συνθήκη αυτή αφορούσε το καθεστώς λειτουργίας της εν όψει και των εξελίξεων από την κρίση του 2008 κι έπειτα.
Το ζήτημα εφαρμογής των αποφάσεων σχετικά με το ευρώ βασίζεται στο γεγονός της εκχώρησης εθνικής κυριαρχίας των κρατών-μελών προς την Ε.Ε. για την επίτευξη του σκοπού της ενοποίησης και της κοινής οικονομικής πολιτικής. Εξέλιξη αυτής της διαδικασίας ήταν η Συνθήκη του Μάαστριχτ όπου μπήκαν οι βάσεις για το ενιαίο νόμισμα στην Ευρώπη. Εκτοτε τα πράγματα δείχνουν να έχουν μια αυτοματοποιημένη εξέλιξη δομώντας ένα νόμισμα υψηλών δημοσιονομικών απαιτήσεων και ελέγχων για τα κράτη-μέλη και ταυτόχρονα ισχυρό στη διεθνή σκακιέρα.
Σήμερα, με δεκάδες σενάρια να έχουν διατυπωθεί, πιο ρεαλιστικό μοιάζει αυτό της αναθεώρησης των Συνθηκών της Ε.Ε. σε μια κατεύθυνση χαλάρωσης της δημοσιονομικής αυστηρότητας και ενίσχυσης της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών, πέρα από τη λογική του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Μια αναθεώρηση όπου τα ζητήματα ελλειμμάτων και χρέους θα αντιμετωπίζονται σαν ένα ακόμα κοινωνικό θέμα που η Ε.Ε. καλείται να λύσει πάνω στον άξονα της πολιτικής της συνοχής, όπως κάνει για όλα τα επιμέρους ζητήματα άσκησης πολιτικών.
Αυτή η εξέλιξη θα οδηγούσε αυτομάτως και σε αλλαγές στη Συνθήκη Σταθερότητας και στο Σύμφωνο Ανάπτυξης και επίσης στη Συνθήκη λειτουργίας της ΟΝΕ. Πιο απλά, μια ουσιαστικότερη τήρηση των στόχων που έχει καθορίσει η ίδια η Ε.Ε. ως σκοπό της λειτουργίας της.
………………………………………………………………………………………..
* Νομικός, LL.M Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης
